Atlantik İttifakı çöküyor mu?

11 Temmuz’da Brüksel’de başlayacak olan 2 günlük “NATO Liderler Zirvesi”nin, ABD ile Avrupalı mütfefikleri arasında yaşanan gerginliğin yeni bir sahnesi olmasından korkuluyor.

Trump NATO Zirvesi’nin ardından Helsinki’de Rusya lideri Putin ile zirve gerçekleştirecek. Trump “Rusya G-7’ye dönsün” diyerek Avrupalı müttefiklerini sinirlendirdi. ABD, İngiltere, Kanada, Almanya, İtalya, Fransa ve Japonya’nın üye olduğu G-7’nin tarihi 1970’lere gidiyor. “Soğuk Savaş” dünyasının Batı kanadını temsil eden en zengin ülkeleri tarafından kurulan G-7, 1998’de Rusya’nın üye olmasıyla “G-8” oldu. Kırım’ı ilhâk kararı sebebiyle Rusya’nın üyeliği 2014’te askıya alındı. Trump ise Kırım’ın Rusya’nın bir parçası olduğunu düşünüyor.

1990’ların başlarında “Soğuk Savaş” dönemi kapandı, merkezinde Rusya’nın yer aldığı “Sovyetler Birliği” dağıldı, NATO’nun rakibi “Varşova Paktı” da çöktü. Sovyetler Birliği’nin Avrupa’daki eski uydularının önemli bir kısmıysa AB ve NATO üyesi oldu. Estonya ve Letonya gibi Baltık ülkeleri üzerinden NATO doğrudan Rus sınırlarına dayandı. Ukrayna ve Gürcistan ise “Barış İçin Ortaklık Programı” çerçevesinde NATO’yla bağlantılı. ABD ile Rusya arasındaki gerginliğin sebeplerinden biri ‘Sovyet tehdidi’nin ortadan kalkmış olmasına rağmen NATO’nun Avrupa’da genişlemeye devam etmesi.

NATO’yu “modası geçmiş kuruluş” olarak niteleyen Trump, Avrupalıların ABD’nin askerî korumasından yararlanmaya devam etmeleri için gelirlerinin yüzde 2’sini kasaya koymalarını şart koşuyor. Aksi halde Avrupa’daki ABD askerlerini geri çekeceği mesajı veriyor. Trump’ın hedefindeki ilk ülkeyse, Almanya. Trump, Angela Merkel’in göç politikasını da eleştiriyor.

8 Haziran’daki “G-7 Liderler Zirvesi”nde Trump ile diğer ülke liderleri arasında yaşanan gerginlik bir fotoğraf karesiyle gündeme damgasını vurmuştu. Gerginliğin sebebi, Trump’ın G-7 üyelerini de kapsayan ek gümrük vergileriydi. Trump’ın “Paris İklim Anlaşması” ile “İran Nükleer Anlaşması”ndan çekilmesi, yanı sıra ABD Büyükelçiliği’nin Kudüs’e taşıması diğer anlaşmazlık sebepleri arasında. Almanya, Fransa ve İngiltere’nin de “İran anlaşması”ndan çekilmelerini isteyen Trump Avrupalı şirketlerin İran ile iş yapmalarını engellemek için zorlayıcı tedbirlere başvuruyor. Bu “AB” için ciddi ekonomik kayıp demek.

NATO Zirvesi’nde Trump’ın Putin ile yapacağı görüşme de gündeme gelecek. Londra’da eski bir Rus ajanına yönelik suikast iddiaları Rusya ve Batı arasında diplomatik krize ve yaptırımlara sebebiyet vermişti. Öte yandan Rusya’nın gizli yollarla seçimlere müdahale ettiği iddiaları Atlantik’in her iki yakasında kabul görüyor. ABD’de Rusya’nın 2016’daki Başkanlık seçimlerine müdahale ettiği iddiaları halen soruşturuluyor. “ABD İstihbarat Topluluğu” ile “Kongre”, Ruslar’ın seçimlere müdahale ettikleri konusunda hemfikir. Cumhuriyetçiler bu müdahalede Trump’ın dahli olmadığını savunuyorlar tabii. Trump’ın Putin ile ilişkisi ayrıca eleştiriliyor. Bu çevreler, “ticaret savaşları” başlatan Trump’ı müttefiklerden ‘düşmanlar’, Rusya ve Kuzey Kore gibi düşman ülkelerden ise ‘dostlar’ çıkarmakla itham ediyorlar.

“NATO Zirvesi”nde Avrupa liderleri ikiye bölünmüş olacaklar. Zirvede bir tarafta Trump gibi düşünen ve Putin ile iyi ilişkileri savunan popülist liderler, diğer taraftaysa “Küreselci” diye nitelenen liderler sahne alacak. Trump ile birlikte ABD ve Avrupa arasındaki güven ilişkisi epeyce yara aldı. Liberal Avrupalılar artık ABD’yi ‘güvenilir ortak’ olarak görmüyorlar. ABD Savunma Bakanı James Mattis’in yanı sıra ana akım siyasetçiler müttefikleri teskin etmeye çalışıyorlar. Trump’ın tweet’leri bu çabaları boşa düşürüyor. Çoğu Avrupalıysa ABD-Avrupa ilişkisinin Trump’tan sonra eski haline döneceğini umuyor. Sözün özü: bu zirvede Batı Avrupa ile ABD arasında 70 yıllık tarihî müttefiklik ilişkisinin kaderi masaya yatırılacak .