“Yeni Büyük Oyun”un sahnesi kuruluyor!

19. Yüzyıl’da Asya’da İngiltere ve Rusya arasında bir “Büyük Oyun” sahneye koyulmuştu. ABD ve Çin arasındaki küresel güç rekabeti de “Yeni Büyük Oyun” olarak niteleniyor. Birçok analistse ABD-Çin rekabetini “Yeni Soğuk Savaş” diye tanımlıyor. Ne şekilde tanımlanırsa tanımlansın, süper güç rekabetinin bir ucunda ABD, diğer ucunda Çin var. Amerikan dış politika elitleri Çin’in ABD’yi dünyadaki yerinden etmeye çalıştığını savunuyorlar. Pekin ise ABD’nin Çin’e kapan kurmaya çalıştığını düşünüyor. Pekin’e göre “Soğuk Savaş” döneminde ABD’nin “Sovyetler Birliği’ni çevreleme politikası” Çin’e dönük olarak yeniden kurgulanıyor.

ABD Başkanı Joe Biden, “Avrupa Birliği”yle bağlarını koparan İngiltere’yi yedeğine alarak Avustralya ile “AUKUS” olarak ilan edilen yeni bir güvenlik işbirliği anlaşmasını ilân etti. Anlaşmanın öne çıkan en önemli boyutu, ABD’nin Avustralya’ya nükleer enerji ile çalışan denizaltı gemileri inşa edecek olmasıydı. Kuşkusuz bu hamle Çin’in deniz gücünü hedef alıyor.

Biden, Trump Yönetimi tarafından bir hayli örselenen Avrupalı müttefiklerle ilişkileri ivedilikle onaracağı taahhüdünde bulunmuştu. Biden Yönetimi Çin’i alt edilmesi veya dizginlenmesi gereken öncelikli bir rakip olarak görüyor. AB ise ABD ile aynı dalga boyunda değil. Hatta AB ve Çin arasında kapsamlı yatırım anlaşması için ciddi bir adım bile atılmıştı. ABD’nin tepki gösterdiği anlaşma, Avrupa Parlamentosu’ndaki onay süreci gerçekleşmeden askıya alınmıştı.

“AUKUS İttifakı”yla Biden, Çin’i kontrol altına almak için stratejik bir hamle yaptı. Analistlere göre bu hamle “Soğuk Savaş”ın sona ermesinden bu yana gerçekleşmiş en önemli savunma ittifakıdır. 2016’da Japonya, İngiltere ve ABD donanmaları da üçlü anlaşma imzalamıştılar. Keza ABD’nin Hindistan, Japonya ve Avustralya’yı kapsayan “Dörtlü Güvenlik Diyaloğu”’nu stratejik ortaklığa dönüştürme çabaları Çin’e karşı biribiriyle bağlantılı ittifak hamleleridir.

İngiltere’de “Anglosfer” olarak bilinen “İngilizce konuşan ülkeler” arasında süper güç ittifakının kurulması yönünde öteden beri pişirilen bir proje var. İngiltere, Kanada, Yeni Zelanda ve Avustralya’yı kapsayan bu ittifak projesi “CANZUK” olarak biliniyor. Stratejistler bu projeyi “İmparatorluk 2.0” veya “Anglosfer Federasyonu” olarak niteliyorlar. Bu ülkeler siyasî, hukukî ve kültürel olarak “Anglo-Sakson” sistemlere sahipler. Projenin gerçekleşmesi durumunda “CANZUK”, ABD, Çin ve AB’nin ardından dünyanın dördüncü en büyük ekonomisi olacak. Böylece CANZUK ülkeleri tekil güçlerine kıyasla küresel sahnede daha etkili olacaklar.

İngiltere’nin eski sömürgelerinden teşkil edilen “İngiliz Milletler Topluluğu”nun Kraliçe II. Elizabeth’i devlet başkanı olarak tanıyan 15 üyesinden sadece dördü “CANZUK Projesi”ne dahil. Bu yüzden CANZUK Projesi “Beyaz Adamlar Kulübü” olarak anılıyor. İngiltere’nin eski kolonilerinden ABD’yse, istikbaldeki “CANZUK İttifakı”nın hamisi olarak görülüyor. Dünyanın en büyük deniz gücüne sahip olan ABD’nin desteğini almadan CANZUK’un yürümeyeceği düşünülüyor. Bazı Amerikalı stratejistler ABD’nin bu dört ülkeyle kuracağı ittifakı “Çekirdek İttifak” olarak anıyorlar. Bu stratejistlere göre “Çekirdek İttifak” ABD’nin Pasifikler’de Çin’e karşı plânladığı daha geniş ittifaklar zincirinin en önemli halkası olacak. Diğer yandan “Soğuk Savaş” döneminde İngilizce konuşan ülkelerden ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda “Beş Gözler(Five Eyes)”adıyla istihbarat paylaşım anlaşması yapmıştılar. Daha önce Sovyetler Birliği’ni hedef alan “5 Gözler İttifakı”nın artık Çin’le ilgili olduğuysa bir sır değil.

İngiliz muhafazâkâr tarihçi Andrew Roberts 8 Ağustos 2020 tarihli “The Wall Street Journal” gazetesinde “Anglosfer’i Canlandırma Zamanı” başlıklı yazısında İngiltere’nin ABD’nin küresel ortağı olması için Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda ile birlik oluşturması gerektiğini savunmuştu. Roberts’a göre “Soğuk Savaş”ın sona ermesinden bu yana “Dünya Düzeni” değişim geçiriyor. Dolayısıyla böyle bir dönemde “CANZUK”, artık zamanı gelmiş bir fikirdir.

ABD ile Sovyetler Birliği arasındaki Soğuk Savaş’ın ön cephesi “Doğu Avrupa” idi. Çin ile ABD arasındaki ‘Yeni Büyük Oyun’un yahut ‘Yeni Soğuk Savaş’ın ön cephesiyse “Hint-Pasifikler”. Bu yüzden ABD, “AB”yi kenarda tutarak Hint-Pasifik güçleriyle ittifak ağlarına odaklanıyor.