Ukrayna’yı işgal ettiği gerekçesiyle Rusya’ya getirilen ekonomik yaptırımlar adeta savaşın bir parçası. Dünya ekonomisiyle güçlü bağları olan Rusya’ya yönelik yaptırımlar içerik olarak incelendiğinde Ukrayna Savaşı’nın “jeopolitik”, “jeoekonomik” ve “jeoteknoloji” gibi üç önemli alanı yakından ilgilendirdiğini görüyoruz. Savaş ve yaptırımlar Rusya ile ABD/Avrupa arasında askerî, ticarî, malî, jeopolitik etki ve bilgi savaşlarının zehirli bir karışımına dönüştü.Ukrayna savaşının buğday, arpa, mısır
Ukrayna’yı işgal ettiği gerekçesiyle Rusya’ya getirilen ekonomik yaptırımlar adeta savaşın bir parçası. Dünya ekonomisiyle güçlü bağları olan Rusya’ya yönelik yaptırımlar içerik olarak incelendiğinde Ukrayna Savaşı’nın “
jeopolitik
”, “
jeoekonomik
” ve “
jeoteknoloji
” gibi üç önemli alanı yakından ilgilendirdiğini görüyoruz. Savaş ve yaptırımlar Rusya ile ABD/Avrupa arasında askerî, ticarî, malî, jeopolitik etki ve bilgi savaşlarının zehirli bir karışımına dönüştü.
Ukrayna savaşının buğday, arpa, mısır ve ayçiçeği başta olmak üzere gıda ürünlerinin tedarikinde çok ciddi kesintilere yol açması bekleniyor. Küresel buğday ihracatının dörtte birinden fazlası Rusya ve Ukrayna tarafından gerçekleştiriliyor. Tahıl tedarikinde yaşanacak kriz Kuzey Afrika ve Güney Asya ülkelerini çok daha yakından ilgilendiriyor. Ancak Fransa ve İtalya gibi ülkeler de bu yıl Mısır’lılar ve Fas’lılarla buğday tedarikinde rekabet yaşayacaklar.
Emtia fiyatlarındaki büyük artışların yanı sıra enerji ve gıda arzındaki istikrarsızlıklar, ülkeleri ekonomik gelişmişlik durumlarına göre farklı farklı oranlarda etkileyecek. Tahminlere göre yoksul ülkeler ve yaklaşık 2 milyar insan gıda krizinden çok daha fazla etkilenecek. Tedarik zorluklarının yanı sıra fiyatların artmasının birçok ülkede siyasi ve sosyal sonuçları olacaktır. Daha önce defalarca ekmek isyanlarına sahne olan Kuzey Afrika’yı kötü günler bekliyor olabilir. Önümüzdeki birkaç yıl içinde, özellikle savaşın ekonomik etkisi ağırlaşmaya başladıkça, işlerin daha karmaşık hale geleceği yönündeki endişelerse giderek derinleşiyorlar.
Tahıl veya gıda tedariki, Sanayi Devrimi’nden bu yana küresel ekonomi için stratejik bir konu. Hemen hatırlatalım, Rusya 18. ve 19. yüzyıllarda İngiltere başta olmak üzere Batı’nın sanayi ülkelerinin tahıl tedarikçiydi.
Boris Kagarlilitsky
’nin “Çevrenin İmparatorluğu,
Rusya ve Dünya Sistemi”
başlıklı kitabında yer alan bilgilere göre Rus buğdayı Batı için stratejik bir üründü. Tabii kenevir ve keten de stratejik mallar arasında yer alıyordu. Kenevir, İngiliz gemiciliğinde kullanılan yelken ve halatlar için son derece hayatî önemdeydi. 18. yüzyılda Rus keneviri, 19. yüzyıldaki kömür veya 20. yüzyıldaki petrol kadar stratejik bir üründü.
Sanayileşme ve artan kentleşme İngiltere’yi gıda tedarikinde dışarıya, bilhassa Rusya’ya bağımlı kılmıştı. Rusya, Avrupa’nın tahıl ambarı olmuş, liman şehri Odesa, Karadeniz kıyı bölgesinin ticari başkenti olarak anılmaya başlamıştı. Ukrayna Rusya’nın hem buğdayda, hem de metalürji sektöründe en önemli kaynağıydı. Yine Kagarlitsky’nin aktardığı bilgilere göre Rus demiri de İngiliz sanayisinin ihtiyaç duyduğu stratejik bir hammadde veya yarı mamul maddeydi. Dönemin bilim adamlarıysa 18. yüzyılda İngiltere’nin Rusya’dan demir sevkiyatı olmadan sanayisini sürdüremeyecek hale geldiğine dikkat çekiyorlardı. 18. yüzyılda Rusya, metal üretiminde İngiltere, Fransa ve İsveç’i geride bırakarak dünya lideri olmuştu. Rusya bugün tahıl da olduğu gibi küresel petrol ve gaz tedarikinde de ilk sıralarda yer alıyor.
Yeri gelmişken hatırlatalım, İngiliz tarihçi
Dr. Nicholas A. Lambert,
2021’de
Oxford Üniversitesi
tarafından yayınlanan
“Savaş Lordları ve Gelibolu Felaketi”
başlıklı kitabında küreselleşen ticaretin
“Birinci Dünya Savaşı”
nda İngiltere’yi en kötü yenilgiye nasıl sürüklediğini anlatıyordu. İthal gıdaya bağımlılığı İngiliz İmparatorluğu’nun
“Aşil topuğu”
olmuştu.
1915’in başında, buğdayın fiyatı o kadar hızlı yükseliyordu ki, dünyanın en büyük buğday ithalatçısı İngiltere, ekmek isyanlarından korkuyordu. Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı ve İngiltere’nin müttefiki Rusya ise tedarik zincirlerinin kesintiye uğraması sebebiyle malî bir çöküşle karşı karşıya kalmıştı. Dr. Lambert’a göre İngiliz Savaş Lordları küresel pazarda tahıl fiyatını düşürmek ve Rusya’nın savaş finansmanını desteklemek amacıyla Gelibolu harekâtına karar vermiştiler. Efsanevi bir savunma neticesinde felaketle sonuçlanan askerî harekâta Rus(Ukrayna) buğdayının akışına İstanbul ve Çanakkale Boğazları’nı açmak için başvurulmuştu.
Dün olduğu gibi bugün de ahlaksız
‘büyük güç rekabeti’
nin kanlı sahnelerine tanık oluyoruz. Umarız bu savaş bir an önce barışla son bulur. Aksi takdirde dünyamızı kötü günler bekliyor.
#Ukrayna
#Rusya
#ABD
#Avrupa
