Sıradaki imparatorluk!

ABD Başkanı Joe Biden, Afganistan askerî misyonunun 31 Ağustos’ta sona ereceğini duyurdu. Biden Yönetimi Amerikan askerlerinin Afganistan’dan çekilmesinin bir ‘Saygon anı’nın yaşanmasıyla sonuçlanacağına ilişkin görüşleriyse kabul etmiyor. ABD, 1973’te Vietnam’dan çekildiğinde Kuzeyli güçler Güney’de ilerlemeyi sürdürdüler. 1975’te başkent Saygon hızlı bir biçimde Kuzeyli güçlerin eline düştü ve böylece ABD destekli Güney hükümeti de dağıldı.

75 bin kişilik Taliban gücüne karşı ABD tarafından eğitilmiş ve donatılmış 300 bin askerlik Afgan ordusunun bulunduğunu vurgulayan Biden, başkent Kabil’in kesin olarak Taliban’ın eline geçeceğine dair görüşleri reddediyor. Ancak ABD’de yaygın görüş, Taliban’ın Kabil’in kontrolünü ele geçireceği ve aslında Biden Yönetiminin de bu ihtimali kabullendiği yönünde.

Afganistan “İmparatorluklar mezarlığı” olarak tarihsel bir şöhret kazandı. Afganistan’da tutunamayan imparatorluklardan birisi de “Sovyet Rus İmparatorluğu”ydu. 1980’lerde ABD, Afganistan’ın Sovyetler için mezarlık olmasına yardım etti. Sovyetler Birliği 10 yıllık işgalin ardından Afganistan’dan çekilmek zorunda kaldı. Afganistan’ın başarısızlıkla sonuçlanan işgalinin Sovyet İmparatorluğunun dağılmasının önemli sebeplerinden biri kabul edilir.

1979-1989 yılları arasında işgal döneminde Afganistan’da 15 bine yakın Sovyet askeri hayatını kaybetti. İşgalin malî bilançosu da bir hayli yüksekti. Tarih hiciv seviyor. ABD sözde Taliban’ı devirmek için girdiği Afganistan’dan 20 yıl kadar sonra çıkmak zorunda kaldı. ABD’nin Afganistan işgalinde harcadığı paraysa 1 trilyon dolar civarında. Biden Yönetimi kabul etmekte isteksiz davransa bile Afganistan Amerika’nın ikinci Vietnam’ı oldu. Taliban ise ABD müdahalesiyle kaybettiği iktidarını yeniden kurmaya yakın bir mesafede bulunuyor.

Amerikalılar Rusların Afganistan’ın Amerika’nın ikinci Vietnam’ı olması için gizliden gizliye Taliban’a silah desteği verdiklerine inanıyorlar. Bu bağlamda istihbarat kaynaklarına dayandırılan iddialar Amerikan medyasında sıkça yer almıştı. Hatırlayacak olur isek Vladimir Putin ilk başlarda ABD’nin Afganistan’daki askeri operasyonlarını kolaylaştıracak yardımlarda bulunmuştu. Putin ABD’nin Özbekistan ve Kırgızistan’da üs kurmasını da kabul etmişti.

Sovyet gizli servisi “KGB”de yetişen Putin, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra KGB’nin yerini alan “Federal Güvenlik Servisi”nin(FSB) başkanlığına kadar yükseldi. Putin FSB Başkanıyken Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin tarafından sürpriz şekilde Başbakanlık görevine getirildi. “Soğuk Savaş” döneminde “CIA”in yegâne rakibi olan “KGB”de kariyer yapan Putin ABD’nin Afganistan’da batağa saplanmasını kolaylaştırmak istemiş bile olabilir. Neden olmasın? Bir taşla iki kuş vuran Putin hem Çeçenistan’da daha rahat davranırken hem de ABD’nin Afganistan’da batağa saplanmasına yardım etmiş oldu. İntikam soğuk yenen bir yemek ve Ruslar Amerika’nın 1980’lerde Afganistan’daki faaliyetlerini hiç unutmadılar.

ABD’nin çekilmesinden sonra ‘Afgan mezarlığı’ndaki yerini almak için sırada hangi imparatorluk olacak? Bu soru şimdilerde çokça soruluyor. Afganistan’da yaşanacak gelişmeler Rusya’yı da, Çin’i yakından ilgilendiriyor. Ruslar da, Çinliler de Taliban rejimine hazırlıklı görünüyorlar. Aslında Çin’in Taliban ile ilişkisi ABD işgalinden öncesine uzanıyor. Amerikalılar Rusya’nın yanı sıra Çin’i de Taliban’a gizlice silah desteği vermekle itham ettiler.

ABD’nin küresel rakibi Çin, Hindistan’ın hasmı Pakistan ile yakın ilişki içerisinde. Hindistan ve Çin arasındaysa çatışmalara yol açacak nitelikte ciddi sınır anlaşmazlıkları var. Çin, ABD’nin Afganistan’dan çekilmesiyle oluşacak boşluğu doldurmak isteyecektir. Bu durumda Hindistan Çin’in batağa saplanmasını arzu edecektir. Afganistan’da Taliban ile rekabet eden gruplar var. Çin-Taliban ilişkisi, bu grupları Çin’e karşı hareket ettirebilir. ABD ile yakınlaşan Hindistan bu grupları gizlice destekleyebilir tabii. ABD ise Kabil Yönetimi üzerinde kontrol gücüne sahip. Dolayısıyla Afganistan bir süre daha “vekalet savaşları”na sahne olacak gibi görünüyor.