Dönemin Amerikan Temsilciler Meclisi’nin Başkanı Nancy Pelosi ’nin Ağustos 2022’de Tayvan’a düzenlediği gezi, Washington ve Pekin arasında zaten gergin olan ilişkiyi daha kötüleştirmişti. ABD’nin “ Tek Çin ” politikasını ihlâl ettiği gerekçesiyle Pekin tepki olarak Biden Yönetimi’yle daha önceden plânlanmış birçok görüşmeyi iptal etmiş veya askıya almıştı. Pekin’in iptal ettiği görüşmeler arasında “ Çin-ABD Savunma Politikası Koordinasyon Görüşmeleri ” ile “Çin ABD-Askeri Denizcilik İstişare Anlaşması”
Dönemin Amerikan Temsilciler Meclisi’nin Başkanı
Nancy Pelosi
’nin Ağustos 2022’de Tayvan’a düzenlediği gezi, Washington ve Pekin arasında zaten gergin olan ilişkiyi daha kötüleştirmişti. ABD’nin “
Tek Çin
” politikasını ihlâl ettiği gerekçesiyle Pekin tepki olarak Biden Yönetimi’yle daha önceden plânlanmış birçok görüşmeyi iptal etmiş veya askıya almıştı.
Pekin’in iptal ettiği görüşmeler arasında “
Çin-ABD Savunma Politikası Koordinasyon Görüşmeleri
” ile “Çin ABD-Askeri Denizcilik İstişare Anlaşması” toplantıları yer alıyordu. Yanı sıra “
Yasadışı göçmenler
”, “Sınır aşan suçlara karşı mücadele”, “
Uyuşturucuyla Mücadelede
İşbirliği” ile “İklim Değişikliğiyle
Mücadele
” görüşmeleri de askıya alınmıştı. İki ülkenin Savunma Bakanları ve Genelkurmay Başkanları arasındaki iletişim de kesilmişti.
Biden Yönetimi’nin ısrarlı girişimlerine rağmen yukarıdaki başlıklarda somut bir ilerleme henüz sağlanamadı. ABD-Çin ilişkilerinde Washington’ın dikte edici şekilde davranmasından Pekin son derece rahatsızlık duyuyor. Çinliler, Amerikalıların kendilerine eşit bir partner gibi yaklaşmadığını düşünüyorlar. Bu yüzden Pekin, görüşmelerin mutabık kalınmış bir çizgi içerisinde ve azami saygı kuralları çerçevesinde istikrarlı bir şekilde devam etmesini istiyor.
En son
ABD
İklim Özel Temsilcisi
John Kerry
Pekin’deydi. Kerry, Biden ile Çin Devlet Başkanı Şi
Cinping
’in bu yıl içerisinde bir araya gelmelerinin ihtimal dahilinde olduğunu söylemişti. Öyle anlaşılıyor ki Kerry, Pekin’den kesin bir cevap alamamış gibi görünüyor. Şimdi Beyaz Saray, Pekin’i ziyaret ederek Şi Cinping ile görüşen ABD eski Dış İşleri Bakanlarından
Henry Kissinger
’dan medet umuyor. Kissinger Çin Savunma Bakanı
Li Shangfu
ile de görüşmüştü.
Kissinger’in kendi inisiyatifiyle Pekin’e gittiğini açıklayan Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü
John Kirby
, “Özel bir
vatandaşın Savunma Bakanı ile bir araya gelip iletişim kurabilmesi ve ABD’nin bunu yapamaması talihsizlik
” demişti. Kirby, Biden Yönetimi’nin Kissinger’ın geziden elde ettiği izlenimleri dinlemek için sabırsızlandığını da söylemişti.
Eylül ayı başlarında Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de “
G-20 Zirvesi
” gerçekleştirilecek. Kasım ayında ise ABD’nin San Francisco şehrinde “
Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği(APEC) Zirvesi
” yapılacak. Biden ve Şi Cinping’in bu iki zirveden birinde görüşebilecekleri söyleniyor. Amerikalılar daha çok “
APEC Zirvesi
”nde bu görüşmenin yapılmasını umut ediyorlar. Zirve’de Çin’i kimin temsil edeceği veya Şi Cinping’in katılıp katılmayacağı da henüz netleşmiş değil.
Biden Yönetimi, Şi Cinping ile görüşmeye odaklanmış iken Washington’da Pekin’i rahatsız eden gelişmeler de yaşandı. “Temsilciler Meclisi”nde “
Çin Komünist Partisi
”nin faaliyetlerini izlemek için kurulan “Çin Komitesi”ndeki şahinler ABD’nin Çin ile diplomasi dahil tüm temas girişimlerinin durdurulmasını istiyorlar. Şahinler Dış İşleri Bakanı
Antony Blinken
, Hazine Bakanı
Janet Yellen
ve İklim Özel Temsilcisi
John Kerry
’nin Pekin temaslarını da sorguladılar.
Çin karşıtı şahinlere göre bu görüşmeler ABD’yi dünyada zayıf gösteriyor. Bazı Cumhuriyetçi şahinler Çin ile tüm ticaretin durdurulması çağrısında bile bulundular. Çin ile ticaretin ABD’yi gelecekte tehlikeye atacağını savunan şahinler “Çin’e giden her şeyi durdurmalıyız” diyorlar.
Biri Demokrat, diğeri Cumhuriyetçi iki nüfuzlu senatörün “
NATO
”nun “
Asya- Pasifik
”i de içermesi gerektiğini savunan açıklamalar yapması da Pekin’i kızdırdı. Öte yandan Amerikan Senatosu Çin’in ABD’nin “
Stratejik Petrol Rezervi
”nden petrol satın almasını yasaklayan bir yasa tasarısını kabul etti. Senato Tahsisat Komitesi’yse 2024 yılında Tayvan’a 113 milyon dolarlık “
Dış Askeri Finansman(FMF)
” hibesi içeren harcama tasarısını kabul etti. Temsilciler Meclisi Tahsisat Komitesi’nin aynı yöndeki tasarısı ise 500 milyon dolarlık FMF hibesi içeriyor.
Bütün bunlar ABD ve Çin arasındaki diplomatik ilişkileri sekteye uğratan başlıklardan sadece bir kaçı. Pekin’de ABD ile ilişkiler konusunda “
tek ses
” varken, Washington’da her kafadan bir ses çıkıyor. Diğer bir yandan Çinliler bütün bu başlıklarda Amerikalılarla ortak bir zemin bulmak için zamanın giderek daraldığını düşünüyorlar. Özetle söylemek gerekirse, her şey Joe Biden ile Şi Cinping’in bu yıl içinde yüz yüze bir görüşme gerçekleştirmesine bağlı gözüküyor.
#politika
#Çin
#Abdullah Muradoğlu
