ABD BaşkanıJoe Biden, Çin’in Tayvan’i işgal girişiminde bulunması halinde Tayvan’ı askeri olarak savunacaklarını söylemişti. Biden, ABD’nin Tayvan’ı savunmak için taahhüdü olduğunu da belirtmişti. Oysa ABD’nin Tayvan’ı askerî olarak savunma yönünde resmî bir taahhüdü bulunmuyor. ABD’nin halîhazırdaki Tayvan politikası‘stratejik belirsizlik’olarak niteleniyor.İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Çin’de sağcı general Çan Kay Şek’in kuvvetleriyleMao Zedungliderliğindeki komünist güçler arasında iç savaş
ABD Başkanı
Joe Biden
, Çin’in Tayvan’i işgal girişiminde bulunması halinde Tayvan’ı askeri olarak savunacaklarını söylemişti. Biden, ABD’nin Tayvan’ı savunmak için taahhüdü olduğunu da belirtmişti. Oysa ABD’nin Tayvan’ı askerî olarak savunma yönünde resmî bir taahhüdü bulunmuyor. ABD’nin halîhazırdaki Tayvan politikası
‘stratejik belirsizlik’
olarak niteleniyor.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Çin’de sağcı general Çan Kay Şek’in kuvvetleriyle
Mao Zedung
liderliğindeki komünist güçler arasında iç savaş yaşandı. Yenilgiye uğratılan Çan Kay Şek ve taraftarları Tayvan adasına çekilerek burada bir hükümet kurdular. Çan Kay Şek’e göre Tayvan hükümeti 1928’de kurulan
“Çin Cumhuriyeti”
nin devamıydı. ABD’nin politika değiştirmesi sebebiyle Birleşmiş Milletler 1971’de Çin Halk Cumhuriyeti’ni meşru temsilci olarak tanıdı. Tayvan yönetimiyse fiili olarak varlığını sürdürüyor. Pekin’e göre Tayvan Çin toprağıdır ve koşullar müsait olduğunda ana karaya dahil edilecektir. İlhak gerçekleşinceye kadar Pekin rejimi Tayvan’ın
“Tek Çin- İki Sistem”
başlığı altında ele alınmasını savunuyor.
ABD ve Tayvan arasındaysa bir
“özel ilişki”
kuruldu. Ancak bu özel ilişki ABD’nin Tayvan’ı askerî olarak savunma taahhüdü içermiyor. Tayvan’ın savunma kapasitesini geliştirmesine yardım eden ABD, öte yandan Pekin’in
“Tek Çin”
politikasını da kabul ediyor. Diğer yandan ABD, Tayvan’ın fiili statüsünün Pekin tarafından zorla değiştirilmesi girişimlerine karşı çıkıyor. ABD’nin bu politikası 1979 yılında çıkarılan
“Tayvan İlişkileri Yasası”
na dayanıyor. Ziyadesiyle karmaşık bir durum. Zaten ‘stratejik belirsizlik’ kavramı daha çok bu karmaşıklığı simgeliyor.
ABD ve Çin arasındaki
“Büyük Güç rekabeti”
Tayvan’ı öne çıkarıyor. Bunda Çin’in küresel sahnede ABD’yi yerinden etmeye hazırlandığına ilişkin varsayımlar büyük rol oynuyor tabii. Amerikan şahinleri ve Tayvan milliyetçileriyse Çin’in Tayvan’ı istila etmeye çok yakın olduğunu savunuyorlar. Amerikan şahinlerine göre ABD ‘stratejik belirsizlik’ politikasından vazgeçmeli. Amerikan dış politika elitleri de kendi aralarında ABD’nin Çin’in Tayvan’ı işgal etme girişimlerine nasıl bir tepki vereceği konusunda bir tartışma yürütüyorlar. Peki ABD resmen taahhütte bulunmadığı halde Biden neden Çin istilasına karşı Tayvan’ı korumaya hazır olduklarını söyledi? Biden ağzından mı kaçırdı, yoksa Tayvan politikası mı değişiyor?
2001’de ABD Başkanı
George W. Bush
da Çin tarafından saldırıya uğraması halinde Tayvan’ı korumaya hazır olduklarını söylemişti. Bush, Çinlilerin ABD’nin bu tutumunu göz önünde bulundurmaları gerektiğini de belirtmişti. Ancak Bush birkaç saat sonra geri adım atarak son beş ABD yönetimin izlediği “tek Çin” politikasına uymaya devam edeceğini belirtmişti. O dönemde Senatör olan Biden ise
“Washington Post”
gazetesinde yayınladığı makalede Bush’u eleştirmişti. Biden’a göre, Anayasa ve “Tayvan İlişkileri Yasası” hükümlerine göre ABD’nin Tayvan’a savunma taahhüdü verebilmesi için Başkan Bush konuyu Kongre’ye taşımalıydı. Kongre Tayvan’ın askerî olarak korunmasıyla ilgili bir karar almamış iken Biden de tıpkı Bush gibi konuştu. Bu yüzden Biden’ın sözleri Washington’da şaşkınlığa yol açtı.
ABD Senatosu Silahlı Hizmetler Komitesi’nin Cumhuriyetçi üyesi Senatör
Rick Scott
geçtiğimiz Şubat’ta Tayvan’ın Çin istilasından korunmasına yönelik bir yasa tasarısına ön ayak olmuştu. Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komitesi’nin Demokrat Partili Başkan Yardımcısı
Elaine Luria
ise 11 Ekim 2021’de “Washington Post”ta yayınlanan makalesinde Kongre’nin Tayvan konusunda Biden’ın elini serbest bırakmasını istedi. Senatör Scott’un ön ayak olduğu yasa tasarısının iyi bir başlangıç olacağını da belirten Luria’ya göre Kongre hemen işe koyulmaz ise Çin’in Tayvan’ı istilası halinde ABD tepki vermekte çok çok geç kalacak. Bu gecikme Çin ve ABD arasındaki çatışmayı şiddetlendirerek bütün dünya için fecî sonuçlara yol açacak.
Demokrat Parti
’nin ana akım merkezci kanadıyla daha solda yer alan kanat arasında Tayvan konusunda ciddi bir çatlak söz konusu. Merkezciler Tayvan’ı korumak için ABD’nin güçlü bir taahhütte bulunmasını isterlerken,
Senatör Bernie Sanders’
ın da aralarında yer aldığı Sol Kanat Demokratlar “Stratejik Belirsizlik” politikasının değişmemesi gerektiğini savunuyorlar.
#Biden
#Tayvan
#ABD
