ABD Dış İşleri Bakanı Antony Blinken ’ın Çin gezisinde ilerleme sağlayamadığı en önemli başlık, iki ülke Savunma Bakanlıkları arasında kesilmiş olan iletişimin yeniden kurulmasıydı. Pekin ABD’den gelen bu teklifi yine reddetti ve Blinken Washington’a eli boş olarak döndü. ABD Başkanı Joe Biden ve Savunma Bakanı Lloyd Austin, “Pentagon” ile “Çin Halk Kurtuluş Ordusu” arasındaki iletişimin yeniden başlatılması yönünde sık sık çağrıda bulunuyorlardı. Tayvan Boğazı’nda ABD ve Çin savaş gemileri defalarca
ABD Dış İşleri Bakanı
Antony Blinken
’ın Çin gezisinde ilerleme sağlayamadığı en önemli başlık, iki ülke Savunma Bakanlıkları arasında kesilmiş olan iletişimin yeniden kurulmasıydı. Pekin ABD’den gelen bu teklifi yine reddetti ve Blinken Washington’a eli boş olarak döndü.
ABD Başkanı
Joe Biden
ve Savunma Bakanı
Lloyd Austin, “Pentagon”
ile “Çin Halk Kurtuluş Ordusu” arasındaki iletişimin yeniden başlatılması yönünde sık sık çağrıda bulunuyorlardı. Tayvan Boğazı’nda ABD ve Çin savaş gemileri defalarca göz göze geliyorlar. Bazen bu göz göze gelmeler sonucunda sürtüşmeler, gerilimler yaşanıyor. ABD için “
askerden askere temas
” hatlarının açık olması “beklenmedik“ bir çatışmanın vuku bulmaması için önemli.
Çin’in “askerden askere temaslar”ı reddetmesi sebepsiz değil. ABD, 2018’de Çin Ordusu’nun “
Ekipman Geliştirme Departmanı
”nı yöneten
General Li Shangfu
’ya “
ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası
“ kapsamında yaptırım getirdi. Yaptırım Çin’in Rusya’dan “
Su-35
” savaş uçakları ve
“S-400
” füze sistemleri almasıyla ilgiliydi. Mart 2023’te Savunma Bakanlığına getirilen Shangfu, Pentagon için en üst düzey muhatap sıfatını kazandı.
Washington “askerden askere temaslar”ı çok istemesine rağmen Shangfu’ya yaptırımı askıya almaya yanaşmadı. Pekin ise Shungfu’ya yaptırım kaldırılmadan bu temasların yeniden kurulmasını istemiyor. Shangfu bu ayın başlarında Singapur’daki bir savunma forumunda Lloyd Austin ile yüz yüze gelmiş, tokalaşmış, ancak görüşme teklifini geri çevirmişti.
Analizcilere göre ABD’nin yaptırıma maruz bıraktığı Shangfu ile temas girişimleri, mantıksız. ABD ise yaptırımın Austin ve Li arasındaki görüşmeyi teknik olarak yasaklamadığı görüşünde ısrar ediyor. ABD Çinliler’in duygularını anlamaya yönelik empati kurmuyor. Yaptırım kararı Pekin’i ABD’nin Çin’i eşit statüde görmediği yönünde duyguya sevk ediyor. Pekin’e göre bu yaptırım Çin’i küçük düşürücü bir karar. ABD’yse, Çin’in bu rahatsızlığını görmezden geliyor.
Aslına bakılacak olur ise, sadece rakiplerinin değil, müttefiklerinin bile duygularını anlamaya çalışmamak tipik bir Amerikan davranışı olarak öne çıkıyor. Bu tutum ABD’nin sözde büyük stratejileri için de geçerli. Analizciler ABD’nin “
stratejik empati”
kuramadığına da dikkat çekiyorlar. Bazı yorumculara göreyse bu davranış “
Amerikan kibri
”nin bir yansımasıdır.
Çin 19. Yüzyıl’da İngiltere başta olmak üzere Batı’lı sömürgecilerin saldırılarına maruz kalmıştı. “
Afyon Savaşları
” sonucunda gerçekleşen teslimiyet anlaşmalarını Çinliler hiç unutmadı. Çinliler bu savaşları ve anlaşmaları kapsayan zaman dilimini “
Aşağılanma Yüzyılı
” olarak niteliyorlar. Çinliler “Aşağılanma Yüzyılı”nı anımsatan her şeyden derin bir nefret duyuyorlar. Dolayısıyla Shungfu’ya yaptırımın kaldırılmaması ABD ve Çin arasındaki diyalog girişimlerinin Biden Yönetimi’nin istediği şekilde ilerlemesine ciddi bir engel teşkil ediyor.
Blinken’ın Çin ziyaretinden sadece bir gün sonra ABD Başkanı Biden bir bağış etkinliğinde ABD hava sahasında uçarken tespit edilen “Çin balonu” olayına atıf yaparak, “Şi
Cinping’in içi casus ekipmanıyla dolu o balonu düşürdüğümde çok üzülmesinin nedeni, onun orada olduğunu bilmemesiydi. Ciddiyim. Ne olduğunu anlamadıklarında bu, diktatörler için büyük bir utançtır”
demiş. Biden’ın Şi hakkındaki bu sözleri Blinken’ın Çin ile diyalogu geliştirmek için düzenlendiği Pekin Ziyaretini ‘unutmuş’ olabileceği şeklinde yorumlandı.
Perşembe günü Hindistan Başbakanı
Narendra Modi
ile “
Beyaz Saray
”da yaptığı ortak basın toplantısında Biden gazetecilerin “
Başkan Şi hakkındaki bu yorumlar yönetiminizin Çin ile ilişkilerini sürdürme konusunda kaydettiği ilerlemeyi baltaladı mı ya da zorlaştırdı mı?
” sorusuna da ilginç bir cevap verdi. Biden, Şi hakkındaki sözlerinin diyalog çabalarını sekteye uğratacağını düşünmediğini belirterek, “
Bakan Blinken Çin’e harika bir seyahat gerçekleştirdi. Yakın bir gelecekte Başkan Xi ile bir araya gelmeyi umuyorum
” dedi.
Biden’ın bu sözleri Çin ile bazı sınır ihtilafları yaşayan Modi’nin yanındayken sarf etmesi tabii ki Pekin’i kızdırdı. Öte yandan “
Biden-Modi Buluşması
”nın Çin’i rahatsız edecek nitelikte, kritik mineraller, yarı iletkenler, teknoloji, uzay işbirliği, savunma işbirliği ve insansız hava araçları dahil silah satışları konularında kapsamlı anlaşmaları içerdiğini belirtmek gerekiyor.
#politika
#ABD
#Çin
#Abdullah Muradoğlu
