Yükselen ‘taze güç’ ülkeler

Dünya ekonomisi çok kutupluluğa doğru gidiyor. ABD’nin başat güç olarak gerilemesi, başta Çin ve Hindistan olmak üzere Asya’nın global ekonomideki payının hızla artırması ve bunun bir sonucu olarak Batı kurumlarına paralel yeni uluslararası kurumların şekillenmesi izlemeye değer gelişmeler. Avrupa’da ise işleyen Brexit (İngiltere’nin Avrupa Birliğinden ayrılması) süreci ve Fransa’da Emmanuel Macron’un başkan seçilmesinden sonra güçlenen Almanya-Fransa ekseni yakından takip ediliyor. Bunlara Rusya’nın iki kutuplu eski dünyadan kalma alışkanlıklarla uluslararası sahnede sürekli rol çalmaya kalkması da eklenince akla çok önemli bir soruyu getiriyor. Yeni bir tarihsel evreye girdiği açıkça görülen dünyanın yeni lider ülkesi hangisi olabilir?

Bu soruya sağlıklı bir cevap verebilmek için ekonomiden askeri güce, nüfustan pazar potansiyeline, ittifak denklemlerinden çatışma ihtimallerine ve yumuşak güç unsurlarından enerji mücadelelerine kadar pek çok faktöre yakından bakmak gerekiyor. Zirvede kimin yer alacağı, yanıtı zor bir soru olarak önümüze uzun süre duracak gibi görünüyor. En tepeye çıkmasa da üst sıraları zorlayacak ve dünyanın geleceğini şekillendirmede büyük rol oynamaya aday birçok ‘taze’ güç var.

ABD’nin yeni Başkanı Donald Trump’la ulusalcı ve içe kapanmacı politikalara yönelerek global liderlikten neredeyse kendiliğinden çekilmesi nedeniyle yerini aalacak ülke veya ülkelerin hangileri olacağı merak ediliyor. Türkiye’nin ilk uluslararası ekonomi politik dergisi Derin Ekonomi, bu önemli konuyu Ağustos 2017 sayısında tüm yönleriyle tartışıyor. Derginin bu ayki sayısında bu sorunun cevabını aramak için hazırlanmış güçlü dosyalar var.

Derin Ekonomi dergisinin kapak konusunu destekleyen bir başka çalışma ise Hindistan dosyası. Yakup Kocaman imzasını taşıyan yazının öne çıkan satır başları şöyle: Dünyanın 6. büyük ekonomisi Hindistan uzaya tek seferde 100 adet uydu gönderebiliyor, stokları nükleer silahlarla dolu ve şimdi bazı siyasi hırslarını dünyaya gösterme vaktinin geldiğini düşünüyor. Asya-Ortadoğu-Afrika ekseninde bölgesel bir süper-güç olma arzusuyla pazu gösteren Hindistan’ın durdurulamaz yükselişi, hangi fay hatlarını tetikliyor, müttefikleri ve düşmanları kimler?

Hindistan’ın geçen Haziran ortalarında Çin'le tekrar takışması, iki ülke arasında yarım asırdır uyuyan esaslı bir sorunu alevlendirdi. Bölgedeki çok denklemli çekişmeye dikkat çeken Derin Ekonomi dergisi, Hindistan'ın hem nükleer güç elde etme çabalarına hem de füze sistemi için yaptığı askeri harcamaların altını çiziyor.

ABD'in Çin'e karşı açık destek verdiği Hindistan'ın yeni dünya savunma sistemine entegre çalışmalarının anlatıldığı dosya yazısında, "Daha önemlisi, Hindistan yeni nesil F-16’ların sadece üretimini değil ihracat yapma imtiyazını da almış bulunuyor. Elbette, dünyada hiçbir ülkeye tanımadığı imtiyazı Hindistan’a tanıyan ABD’nin şüphesiz bazı beklentileri olacak. Çin’in çevrelenmesi ve kuşatılması da ona önemli roller yüklenebilir" deniliyor.

Prof. Dr. Hasan Köni’nin Derin Ekonomi için kaleme aldığı yazısı, kapak dosyasının gövdesini oluşturuyor. Dikkat çeken analizde Köni, şu vurguyu yapıyor: “Yapılan hesaplara göre 2030’larda dünyanın beş büyük ekonomisinden dördünün Asya’da olması bekleniyor. BRICS adı verilen yeni yükselen ülkeler, 1960’tan bu yana Batılı ülkelerin yüzde 300 büyümesine karşın, yüzde 600 büyümüş durumdalar. Bu pazarlar aynı zamanda, dünya GSMH’sının önemli bir miktarını, özel tüketimi, yatırımı ve ticareti ciddi oranlarda ele geçirmiş durumdadırlar. Dünyanın ekonomik birçok kutupluluğa doğru gittiği açık. ”

Son on yıldır uluslararası alanda yeni yükselen ülkeler nedeniyle Amerika’nın başat bir güç olarak gerilediği ve onun yerini alacak ülke veya ülkelerin hangileri olacağı tartışıldığına dikkat çeken Köni'nin değerlendirmesindeki şu çarpıcı bölüm dikkat çekiyor:

"Amerika ve Avrupa’nın beyaz halkları her yönden gelen Müslüman göçü yanında yarattıkları terörün kendilerine yansımasıyla boğuşurken ‘BRICS’ adı verilen, Çin, Rusya, Hindistan, Güney Afrika ve Brezilya gibi ülkeler ekonomik açıdan yükselmeye ve Amerika’nın tahtını sarsmaya başlamışlardır. Bu ülkelerin yanında, ilk beşe girmemelerine rağmen Latin Amerika’da Meksika’yı, eğer Avrupa Birliği devam ederse Almanya’yı da anmak gerekiyor. BRICS ülkeleri, yükselişlerinin Batılı ülkelerin kurduğu kapitalist sistem içinde mümkün olduğunun farkında."

Yakın geleceğin süper ekonomisi
Derginin bu ayki sayısında 'yeni güç' olarak dikkat çektiği başka bir Asya devi ise Endonezya. 2030 ve sonrasına yönelik dünya ekonomik görünümü öngörülerinde Endonezya dikkat çekici bir şekilde ilk sıralarda yer alıyor. Çeşitli değerlendirmelerde Endonezya’nın, 2030’a gelindiğinde, büyüklük açısından Almanya ve İngiltere ekonomilerini geride bırakacağı tahmin ediliyor. Kadriye Teker’in kaleme aldığı, ‘Yakın geleceğin süper ekonomisi’ başlıklı yazıda, "Güneydoğu Asya’nın en büyük ekonomisi Endonezya, artan potansiyeli ile gelecekte dünyada ekonomiye yön verecek ülkelerden biri kabul ediliyor. Üretken ve genç nüfusu, artan kentleşme ve yeni tüketici sınıfı ile Endonezya’nın 2030’a gelindiğinde, büyüklük açısından Almanya ve İngiltere ekonomilerini aşacağı öngörülüyor. Dünyanın en kalabalık 4. ülkesi olan Endonezya'nın gelişmekte olan bir ülke olarak 2050 öngörülerinde dördüncü büyük ekonomi olması bekleniyor.

İbrahim Karagül yönetimindeki Derin Ekonomi, güçlü yazar kadrosunun yorumlarını okurlarının dikkatine sunuyor. Her ay olduğu gibi Ağustos 2017 sayısında da Doç. Dr. Ömer Bolat, Ali Saydam, Doç. Dr. Hatice Karahan, Aşkın Baysal, Doç. Dr. Kadir Tuna, Prof. Dr. Murat Yülek, İbrahim Acar, Dr. Mamdouh G. Salameh, Prof. Dr. Obiyathulla Ismath Bacha, F. William Engdahl, Robert M. Cutler, Pierre Chiartano, Dimitri Triantaphyilou ve Shuriah Niazi, ayın ekonomik ve politik gündemine ilişkin yorumlarıyla farklı bakış açıları sunuyor.