Azeri yönetmen Tevfik İsmailov uzun ve titiz bir çalışmanın neticesinde tamamlanan 'Türk Cumhuriyetleri Sinema Tarihi' adlı çalışmasını yayınladı. İlk ciltte Azerbaycan Cumhuriyeti'nin sinema tarihini konu eden İsmailov, ikinci ciltte Kazakistan ve Kırgızistan Cumhuriyetleri'nin, üçüncü ciltte ise Özbekistan ve Türkmenistan Cumhuriyetleri'nin sinema tarihini ele alıyor.

Özverili ve özgün bir çalışma

Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-Tv Merkezi ve Türk Güzel Sanatlar Vakfı'nın sponsorluğunda gerçekleştirilen bu çalışma, Tevfik Hoca'nın beş yılını almış. Kitaplarda Orta Asya Türk Cumhuriyetleri'nde sinemanın nasıl geliştiği, Sovyetler zamanında bu ülkelerde sinemanın katettiği mesafe ve bugün sinemanın her bir ülkedeki durumu konu alınıyor. Yaklaşık 2100 resimden oluşan eserde, sadece bu ülkelerin salt sinema tarihi bulunmuyor, dönemsel önem taşıyan tarihi gelişmelere, toplumsal olaylara da yer veriliyor. Bu ülkelerin her birisine en az beşer defa gidip araştırmalar yapan İsmailov'un üç ciltlik eserinin bir diğer özelliği de kitapların Türkçe yazılmış olması.

Gezdi, gördü ve yazdı

"1995 yılında Mimar Sinan Üniversitesi'nde dünyada sinemanın 100. yılını doldurması nedeniyle yapılan toplantıda, Türk Cumhuriyetleri ve Rus sineması üzerine de bir konuşma gerçekleşmişti. O zaman bana Sami Şekeroğlu Türk dünyası sineması hakkında bir çalışma yapılması gerektiğini ve benim böyle bir çalışmanın öncülüğünü yapabileceğimi söylemişti. Böylece bu çalışmanın tohumları atıldı." diyerek üç ciltlik araştırmasının çıkış öyküsünü özetleyen İsmailov, kitap üzerinde araştırmalar yaparken üniversitenin Sinema-TV Merkezi'nden ve Halit Refiğ'den büyük katkılar görmüş.

Refiğ'in ilk defa 1963'de Azerbeycan'da gördüğünü ancak yıllar sonra 1990'larda tanışma fırsatı bulduğunu söyleyen İsmailov, Türk sinemasıyla tanışmasının da bu yıllara rastgeldiğini belirtiyor: "Sovyetler zamanında Türk Cumhuriyetleri'nde "Al Yazmalım, Selvi Boylum" ve "Serçe" gibi filmler izleniyordu." Bütün Orta Asya Türk Cumhuriyetleri'ni en az beş kere gezdiğini ve kitabında kulanmak için bu cumhuriyetlerin sinemasını temsil eden yönetmen, film ve oyuncular hakkında bilgiler içeren dökümanlar topladığını söylüyor.

Necip Fazıl, Puşkin'den büyük

Araştırmaların 1995 yılına gelindiğinde durağanlaşmasının nedeni ise Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bu cumhuriyetlerde sinemasının kabuk değiştirmesi ve gerekli ödenekten yoksun kaldığı için kan kaybetmeye başlaması.

Türk'ün Türk'ten başka düşmanının olmadığını kaydeden İsmailov, Türk Cumhuriyetleri arasında kültürel alışveriş yerine sadece ekonomik alışverişe ağırlık verilmesinden şikayetçi. Türk dünyası Edebiyat Tarihi, Tiyatro Tarihi gibi başka ortak çalışmaların da yapılmasını temenni eden İsmailov, bugüne kadar Türk Cumhuriyetleri'nin yaptığı ortak toplantıların protokol gezileri, yemek davetleri ve daha sonra unutulacak konuşmalarla sınırılı kaldığını, gelecek nesillere faydalı olabilmek için daha kalıcı çalışmalar yapılması gerektiğini söylüyor.

Necip Fazıl Kısakürek gibi büyük bir şairin Orta Asya Türk Cumhuriyetleri'nin hiçbirisinin tanınmadığını, oysa herkesin Puşkin'in şiirlerini çok iyi bildiğini, Kısakürek'in bir şair olarak Puşkin'den çok daha yetenekli bir şair olduğunu belirten İsmailov, "Kısakürek sadece Azerbeycan'da tanınıyor. Ne bir Kazak, ne bir Türkmen ne de bir Özbek onu tanıyor, bu bir faciadır. Türk halkları ancak ortak kültürel çalışmalarla birbirine yakınlaşabilir" diyor.

TEVFİK İSMAİLOV KİMDİR?

1939 yılında Bakü'de dünyaya gelen Tevfik İsmailov 1962 yılında Azerbaycan Devlet Tiyatro Enstitüsü Oyunculuk Fakültesi'nden mezun oldu. Aynı okulun yönetmenlik fakültesinde eğitimine devam eden İsmailov, 1964-70 yılları arasında Azerbaycan Film Stüdyosu'nda yönetmen olarak çalışmaya başladı. Yine aynı yıllarda Moskova Yüksek Yönetmenlik ve Senaryo Enstitüsü'nde lisansüstü eğitimini tamamlayan İsmailov, bugüne kadar 22'si uzun 4'ü kısa metrajlı olmak üzere 26 sinema filmine imza attı, pek çok belgesel ve TV filmleri hazırladı. Yurt içi ve yurt dışında Azerbaycan sinemasını temsil eden İsmailov, bugüne kadar sayısız ödüle layık görüldü. Ülkesinde akademik düzeyde çalışmalar yapan İsmailov, 1994 yıılnda Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde misafir öğretim üyesi olarak göreve başladı. Çeşitli toplantılarda, seminer ve sempozyumlarda Türk Cumhuriyetleri ve Sovyet Sineması üzerine konuşmalar yapan yönetmen, aynı zamanda Azerbaycan Yazarlar Birliği üyesi. Tevfik İsmailov'un daha önce yayınlanmış beş kitabı daha bulunuyor.