TCMB ödemeler dengesi verilerini açıkladı. Verilerde Türkiye'nin başını ağrıtan cari denge rakamlarında bir iyileşme yaşanması, hatta 6 yıl aradan sonra aylık olarak fazla verilmesi yüzleri güldürdü.En son 2009 Ekim ayında fazla veren cari işlemler hesabı, 6 yıl aradan sonra, tekrar Eylül 2015'de 95 milyon dolar fazla verdi.**Cari açık nedir ve neden önemlidir?Cari açık/fazlakısaca bir ülkenin belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) döviz kazandırıcı faaliyetlerden elde ettiği gelirleriyle,döviz
TCMB ödemeler dengesi verilerini açıkladı. Verilerde Türkiye'nin başını ağrıtan cari denge rakamlarında bir iyileşme yaşanması, hatta 6 yıl aradan sonra aylık olarak fazla verilmesi yüzleri güldürdü.
En son 2009 Ekim ayında fazla veren cari işlemler hesabı, 6 yıl aradan sonra, tekrar Eylül 2015'de 95 milyon dolar fazla verdi.
**
Cari açık nedir ve neden önemlidir?
Cari açık/fazla
kısaca bir ülkenin belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) döviz kazandırıcı faaliyetlerden elde ettiği gelirleriyle,
döviz kaybettirici faaliyetler (harcamalar) arasındaki fark
olarak karşımıza çıkar. Fark negatif ise açık söz konusudur.
Ödemeler dengesinin önemli bir kalemi olan, cari işlemler hesabı açık verince sermaye ve finans hesapları fazla verdirilerek ödemeler dengesi sağlanır.
**
Türkiye'de
cari işlemler dengesi genellikle açık vermektedir .
Özellikle 2009 sonrasında cari açık hızla artmış, 2011 yılında 75 milyar dolarla rekor kırmıştır. Açık 2012'de 48.5, 2013'de 64.6 ve 2014 yılında ise 46.5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
Açıklanan Eylül 2015 rakamları cari açığın
azalma trendine girdiğini
göstermektedir. Yıl sonunda ise 37 milyar dolara kadar ineceği tahmin edilmektedir. Bu rakam aynı zamanda yüzde 10'lar düzeyine yükselen
cari açık/GSYH oranının yüzde 5'lere ineceğinin
de habercisi.
**
Cari açığın miktarı yanında
nasıl finanse edildiği
(finansman kalitesi) de bir ülkenin ekonomik yapısı hakkında önemli mesajlar verir.
Ödemeler dengesi verileri cari açığın finansman kalitesinin de arttığını göstermektedir. Şöyle ki; 2014 Ocak-Eylül dönemindeki doğrudan yabancı sermaye girişinin 9.5 milyar dolardan, 2015 yılının aynı döneminde 12.6 milyar dolara ulaşması
cari açık finansman kalitesinin yükseldiğini
göstermektedir.
Seçimler nedeniyle siyasi belirsizliklerin (geçici hükümet ve seçim hükümeti) üst düzeyde yaşandığı bir dönemde (2015 yılında)
yabancı sermaye girişindeki artış Türkiye'ye olan güveni gösterme
bakımından anlamlıdır.
1 Kasım sonrası, istikrar anlamında tek partiye dayanan
güçlü bir iktidarın ortaya çıkması
doğrudan
yabancı sermaye girişlerinin artacağı
ve cari açık
finansman kalitesinin daha da iyileşeceği
beklentilerini yükseltmektedir.
**
Ayrıca finansmanda kullanılan
borçlanma kaynaklarının vadelerinin uzaması
bir başka olumlu ve kaliteli finansman göstergesidir.
Hatta kısa vadeli, oynak (volatile) bir yapı arzeden portföy yatırımlarının (hisse senedi, hazine bonosu v.s.) negatif bakiye vermesi (çıkış olması), cari açığın büyük ölçüde doğrudan yabancı sermaye girişi ve uzun vadeli dış borçla finanse edildiği anlamına gelmektedir. Bu gelişme de cari açık finansman kalitesinin iyileştiğinin bir başka göstergesidir.
Son gelişmeler en azından
kısa sürede cari işlem baskısının ve kırılganlık söyleminin
ekonomi üzerindeki gölgesinin kalktığını ve finansmanının sorun olmaktan çıktığını göstermektedir.
**
Cari açık konusunda gündeme gelen başka bir ilginç konu ise
net hata ve noksan
(kaynağı belli olmayan ve kayıt altına alınmamış döviz girişi) kalemidir.
Net hata ve noksan kalemi Eylül ayı itibariyle 1.98 milyar dolar, Ocak-Eylül 2015 döneminde 13.44 milyar dolar fazla vermiştir. Geçen yılın aynı dönemindeki fazla ise 8.86 milyar dolar idi.
Bu paranın bir kısmı yüksek dış borca sahip
özel sektörün
(kurların artması baskısı ve korkusuyla)
dışardan içeriye getirdikleri (getirdiği) varlıklar,
bir kısmı
kara para
, bir kısmının da
körfez sermayesi
girişi olması muhtemeldir
**
Bu kaynak finansman imkanı sağladığı için iyi gibi görünüyor.
Güvenilir ve sürekli bir gelir kaynağı olmadığından
, 10-15 milyar dolar nereden geldiği belli olmayan parayla cari açıkların finansmanını sadece kısa dönemli-
geçici bir rahatlık
olarak değerlendirmek gerekir.
**
İç tasarrufların artırılması, ihracatın teşviki ve çeşitlendirilmesi, teknolojik niteliği yüksek ürün üretimi ve ihracatının teşviki, ara ve yatırım malları ithalatının yerli üretimle ikamesi
cari açık sorununun çözümü için bazı ipuçlarıdır .
Türkiye'nin özellikle son yıllarda cari açıkla büyüyebildiği bir sarmalın içinde olduğunu, cari açık vermeden ya da
düşük cari açıkla yüksek büyüme hızları
yakalayabilmesi için
yeni bir büyüme modeline ihtiyaç olduğunu
belirterek bitirelim.
#volatile
#TCMB
#Türkiye
