İstanbul'un 2000 yıllık tarihi Zeytinburnu'nda canlanıyor

Zeytinburnu doğal güzelliklerinin yanı sıra her adımında tarih ve kültürel miras kokan bir ilçe. Geçmişle gelecek arasında önemli bir köprü konumunda olan Zeytinburnu, bu tarihi ve kültürel zenginliğini üzerinde yaşayan medeniyetlerin çağdaşlığına borçlu. Dolayısıyla bölgede kültürel değerlerin geleceğe taşınması için hummalı bir çalışma var. Bir yandan İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti projesi diğer yandan tarihi ve kültürel değerlerin günışığına çıkartılarak gelecek nesle aktarma çabaları Zeytinburnu'nun çehresinde köklü değişimlere zemin hazırlıyor. Eşsiz deniz manzarasının dışında buram buram tarih kokan Zeytinburnu bir anlamda geleceğini yeniden şekillendiriyor demek mümkün. Bu kapsamda İBB, İstanbul Valiliği ve Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün destekleriyle yürütülen Kültür Vadisi projesinin şu ana kadar en önemli 10 parçası tamamlandı. Zeytinburnu Belediyesi, Türkiye'nin en büyük tarih ve kültür yatırımlarından biri olan 'Kültür Vadisi Projesi'ni adım adım hayata geçiriyor. Topkapı'dan başlayıp sur boyu devam ederek Zeytinburnu sahiline kadar olan 2 milyon 400 bin metrekarelik alanı kapsayan Kültür Vadisi'nde, İstanbul'un fethinin canlandırıldığı Panorama 1453 Tarih Müzesi, restorasyonu tamamlanmış İstanbul'un en büyük mevlevihanesi olan Yenikapı Mevlevihanesi, Merkezefendi Camii Külliyesi, Türkiye'nin ilk neyhanesi, Osmanlı evleri, Balıklı Rum Ayazması, Ermeni Kilisesi gibi yapıların yanında Türkiye'nin ilk ve tek tıbbi bitkiler bahçesi, gezinti, koşu-yürüme yolları, piknik alanları, sergi alanları, gösteri izleme yamaçları, oturma ve dinlenme alanları bulunuyor. Belediye Başkanı Murat Aydın, her fırsatta siyasetçisinden bürokratına, sivil toplum örgütü temsilcilerinden akademisyenlerine kadar toplumun her kesiminden insanları, 11 yıldır sürdürdüğü ve Zeytinburnu'nun kaderini büyük ölçüde değiştireceğine inandığı Kültür Vadisi'nde 2000 yıllık tarih yolculuğuna çıkararak bölgeye dikkatleri çekiyor. Zeytinburnu Belediyesi tarafından 1999'da Mimar Turgut Cansever'e hazırlatılan projeyle başlatılan ve ilk hazırlık raporu 2000 yılının Mayıs ayında tamamlanan 'Kültür Vadisi Projesi'nin İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin işbirliği, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve İstanbul Valiliği'nin restorasyon projelerindeki katkılarıyla devam ediyor. İstanbul tarihinde önemli olaylara tanıklık eden ve bugüne kadar ayakta kalmayı başaran tarihi ve kültürel değerler 'Kültür Vadisi Projesi'yle hem kent hayatına katılacak hem de İstanbul için bir kültür odağı haline gelecek.

Proje, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti konseptine paralel olarak sürdürülüyor. Kültür Vadisi Projesi'nin yanlış şehir planlamaları nedeniyle Zeytinburnu'nun sahip olduğu kültürel ve tarihi değerleri yitirme tehlikesini bertaraf etmek amacıyla 11 yıl önce startı verildi. Kültür Vadisi 37 ayrı projeden oluşuyor. Bunlardan 10'u tamamlandı. 3-4 yıl sonra İstanbul denince akla gelen yerler arasına Zeytinburnu Merkezefendi bölgesi de girecek. Çünkü çalışmaların tamamlanmasıyla günümüzle 2000 yıllık tarihin bir arada yaşanacağı mekan haline dönüşecek. Kültür Vadisi'nin Kültür Odaklarını Sağlıklaştırma Projesi, gelişme alanlarında surlar, Osmanlı Mahallesi, Yenilenme Alanı 700. Yıl Parkı ve çevresi, proje alanıyla dönüşüm alanı olmak üzere 5 etaptan oluşuyor. Proje alanında Bizans dönemi ve Fatih'ten sonra İstanbul'un surlar dışında yerleşim yerlerinden olan Merkezefendi Camii, Yenikapı Mevlevihanesi, Meryemana Balıklı Rum Kilisesi ve Balıklı Ayazması, Seyitnizam Camii ve bütün bunların çevresindeki yapılanmalar, tarihi birçok önemli şahsiyetin meftun bulundukları mezarlıklar ve Tanzimat'tan sonra oluşturulan gayrimüslim mezarlıklarıyla tarihi sur dibi bulunuyor. Bölgenin en önemli yapılarından biri Panorama 1453 Tarih Müzesi. Burada insanlar kendini 1453 yılının Mayıs ayında buluyor. Müzeye girdiklerinde onları Fatih Sultan Mehmet Han ile 80 bin kişilik ordusu karşılıyor.

Ses ve ışık efektleriyle desteklenen müzede insanlar İstanbul'un fethini adeta yeniden yaşıyor.

Bölgenin en önemli merkezlerinden biri de İstanbul'un en büyük mevlevihanesi olan Yenikapı Mevlevihanesi. Uzun süren mücadele ve yoğun çalışma temposundan sonra Mevleviliğin Konya'dan sonraki en önemli merkezi sayılan Itri, İsmail Dede Efendi ve Şeyh Galip gibi mutasavvıfların yetiştiği Yenikapı Mevlevihanesi restore edilerek kültür turizmine kazandırılacak. Tüm bu çalışmalar tamamlandıktan sonra İstanbul denince akla gelen yerler arasına Zeytinburnu Topkapı bölgesi de girecek. Hedef bölgeye yıllık en az 2 milyon turist çekmek. Zeytinburnu inanç ve kültür turizminin en önemli merkezlerinden biri haline gelecek. Tüm bunların yanında Türkiye'nin ilk neyhanesini Zeytinburnu'na kazandırıldı. Bugün ülkemizin dört bir yanından ney üfleyen insanlar Zeytinburnu'na geliyor. Balıklı Rum Ayazması ve Kilisesi ile Ermeni Kilisesi de Kültür Vadisi içinde kalıyor. Ayrıca üç ayrı inancın mezarlıkları da yan yana bulunuyor. Burası aslında kültürel barış açılımının en güzel yaşandığı ilçe. Ayrıca rahmetli Adnan Menderes ve Turgut Özal'ın da anıt mezarları Zeytinburnu'nda bulunuyor.

Zeytinburnu Belediyesi 10 yıl önce startı verilen Kültür Vadisi projesi kapsamında ilçede bulunan birçok tarihi yapıyı 2010 İstanbul Avrupa Kültür Başkenti ruhuna uygun olarak restore ettirip yeniden turizme kazandırıyor. Vakıflar Genel Müdürlüğü ile ortaklaşa yürütülen proje çerçevesinde Yenikapı Mevlevihanesi'ni, İstanbul Büyükşehir Belediyesi işbirliğiyle Merkezefendi Konağı ve Abdülbaki Paşa Kütüphanesi'ni restore ettiren Zeytinburnu Belediyesi, şimdi de 1600 yıllık kaz figürünü restore ettiriyor. Zeytinburnu Belediyesi Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'ne “Yedikule kasabasının dışında bir çeşme-i canfezarin (taze can veren) kemeri altında carköşe (dört köşe) bir beyaz mermer üzerine üstad-ı mermer bir kaz tasvir etmiştir ki, dillerle tabiri imkansızdır” şeklinde yazdığı Kazlıçeşme için eskisi gibi akması ve tarihi semte yakışır bir çehreye kavuşması amacıyla ihya çalışmaları başlattı.

Belediye bünyesinde bulunan Zeytinburnu Şehircilik Atölyesi (ZEŞAT) tarafından hazırlanan restorasyon projesinin, İstanbul Yenileme Alanları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 16.06.2009 tarih 818 sayılı kararıyla onaylandı. 5. yüzyıldan kalma Bizans eseri olan ve Kazlıçeşme'ye adını veren tarihi kaz figürü, 10 yıl önce Zeytinburnu Ekipler Amirliği'ne 50 metre mesafedeki tarihi çeşmenin üzerinden sökülerek çalınmıştı. Ancak tüm aramalara rağmen kazın sadece başı bulunabildi. Kalan kısmı ise orijinaline uygun olarak yeniden yapılacak. Bir gece vakti hırsızlar tarafından yerinden uçurulan kaz, en kısa zamanda ait olduğu yere konacak ve çeşmeden yeniden su akacak. Restorasyon çalışması Mimar Ayfer Mertler tarafından yürütülen proje 29 bin TL'ye mal olacak.

1. Panorama 1453 Tarih Müzesi

2. Yenikapı Mevlevihanesi Restorasyonu (Restorasyonu T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapıldı)

3. Mevlevihane Meydanı. Projesi ve mülkiyet sorunu Zeytinburnu Belediyesi, uygulamasını ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi yaptı.

4. Abdulbaki Paşa Kütüphanesi. Neyhane olarak kullanılıyor.

5. Merkezfendi Konağı Restorasyonu. Projesi Zeytinburnu Belediyesi, uygulamasını ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi gerçekleştirdi.

6. Takkeci İbrahim Ağa Camii restorasyonu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi yaptı.

7. Merkezefendi Parkı ve Spor Alanı.

8. 700. Yıl Parkı.

9. Tıbbi bitkiler bahçesi.

10. Türk bahçesi. Yapımın İstanbul Büyükşehir Belediyesi gerçekleştirdi.

1. Mevlevihane yakın çevresi yol düzenlemeleri Hamuşan ile Çeşme restorasyonu projesi. Mülkiyet problemi Zeytinburnu Belediyesi tarafından çözüldü. Uygulama ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Zeytinburnu Belediyesi tarafından gerçekleştirildi.

2. Seyitnizam Camii inşaatı ve tekke restorasyon projesi.

3. Yanmış ahşap konak restorasyon projesi.

4. Merkezefendi Caddesi ve meydan projesi.

5. Ahşap konak restorasyon projesi.

6. Balıklı meydan projesi.

7. Merkezefendi Hamam restorasyon projesi.

8. Osmanlı Mahallesi projesi

9. Gelişme konut alanı projesi.

10. Şehir Kütüphanesi ve Şehir Araştırmaları Merkezi.

11. Kazlıçeşme restorasyon projesi.

12. Huzurevi projesi.

13. 700. Yıl Cami projesi.

1. Kültür aksı projesi.

2. Küçük konak restorasyon projesi.

3. Mensucat Santral Lisesi projesi.

4. Avrupa Koleji ek binası projesi.

5. Balıklı Rum Hastanesi ek binası projesi.

6. Yedikule Göğüs Hastanesi ek binası projesi.

7. Tescilli kapı restorasyon projesi.

8. 700. Yıl Parkı yakın çevresi peyzaj düzenlemesi.

9. Seyitnizam Camii önü meydan projesi.

1. Hacıbayram Çeşmesi.

2. Otel projesi.

3. Ticaret üniteleri projesi.

4. Mezarlık duvarlarının düzenlenmesi.

5. Merkezefendi Mezarlığı'nın düzenlenmesi.