Ebru sanatçısı Serdal Şimşek, 1980 yılında Konya’da doğmuş. Şimşek, 2014 yılından itibaren Klasik Türk Sanatları Vakfı’nda (KTSV), gelenekli Türk ebrû üstadı T. Alparslan Babaoğlu’ndan ebrû meşk etmeye başlamış. 2020 yılında Babaoğlu’ndan ebrû icâzeti alan Şimşek, 2019 yılında “Gelenekli Sanatlarımızda Usta-Çırak İlişkisi” konulu yüksek lisans tezi yazmış. 2020 yılında ise hakemli bir dergide yüksek lisans tezinin İngilizcesi yayımlanmış. Yeditepe Bienali, İSMEK ve KTSV sergilerine katılan Şimşek eserleriyle, 2016 yılındaki Geleceğin Ustaları Yarışması’nda sergileme, 2017 yılında düzenlenen “Yedi Tepe Yedi Sanat Uluslararası İstanbul Klasik Sanatlar” ile “Karesi Hünerli Eller Geleneksel Sanatlar” yarışmalarında teşvik ödülleri almış. Son olarak geçtiğimiz aylarda Albaraka Sanat Sergi Salonu’nda “Geleneğin İzinde Telvin ve Tezyin” isimli sergi açan ebru sanatçısı Serdal Şimşek ile ebru sanatının öğretilmesi sürecindeki pratikleri, sergilerine gelen ziyaretçilerin ebrunun anlam dünyasına ne kadar yaklaşabildiğini ve son yıllarda artan ebru sanatının işlendiği hediyeleri konuştuk.
Gelenekli sanatlara tarihsel olarak baktığımız zaman, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde, matbaanın kullanımıyla ve Cumhuriyet dönemiyle ise, inkılaplar sebebiyle sekteye uğradığı görülür. Son yirmi yıldır tekrar bir hareketlenme, nesv-u nema oldu gelenekli sanatlarda. Kurslar açıldı, sergiler daha fazla açılmaya başlandı, ustalarımız daha fazla talebe yetiştirdi ve şu anda belli bir doygunluğa ulaşıldı.
Talibin yetenekli ve ahlaklı olması tercih sebebiydi
Eskiden, mesela Osmanlı döneminde bir hoca talebesini kendi seçerdi ve bu kültür emanetini aktarmaya layık görürse o talebeye ders verirdi. Hoca, herhangi bir ücret veya hediye kabul etmezdi. Talibin yetenekli ve ahlaklı olması tercih sebebiydi. Usta-çırak ilişkisi böyle başlıyor. Eskiden eğitim hocaların evinde verilirdi, çünkü meşk taleb edenlerin sayıları azdı. Meşk eğitimi, hocanın uygun gördüğü bir zamanda icazet ile taçlandırılır. Böylece talib, hocasından devraldığı kültür emanetini, temsil ve öğretmeye hak kazanmış olur. Bu durum ne yazık ki yaklaşık 30 yıldır değişime uğradı. Çünkü talip çok, eğitim verebileceğimiz mekanlar yeterli değil veya talebeleri ayıklayabileceğimiz bir sınav yapma durumu yok. Belediyeler de Kültür İşleri adı altında kurslar açtılar İSMEK’ler gibi. Dolayısıyla sayı çok, ekonomik olarak bir maliyeti var bu işlerin. Günümüzde ücrete dönülmüş olmasının bir sebebi talebe sayısının çok fazla olması, ikinci bir neden de ortam ve giderler. Ustanın kendi hayatinı idame ettirebilmesi için başka bir işi yoksa bu şekilde ders vermek durumunda.
İlahiyat öğrencileri daha meraklı
İşin felsefesini düşünüp de eserlere bakanların sayısı yüzde onlar gibi. İlahiyat Fakültesi talebeleri geliyor, onlar biraz daha meraklılar. Hediyelik bir eser alma amacıyla gelenler var. Bizim kültürümüzde özel bir gün olduğunda ziynet hediye edilir genellikle. Özel bir gün kutlaması için altın götürdüğünüzde bu eninde sonunda harcanıp tüketilir. Günümüzde bu adet biraz kırıldı gibi. Sanata ilgisi olan insanlar artık altın değil hediye olarak bir eser alıyorlar. Mesela hediyeyi vereceğiniz kişi günlük tutuyorsa ebruyla bezenmiş, tezhibi yapılmış bir defter götürürsünüz. Bu hediye ömur boyu kullanılır ve daha anlamlı olur.
Evet, doğru. Gelenekli sanatların yaygınlaşması güzel bir şey. Yurt dışında kültürümüzü tanıtmak adına doğru bir yaklaşım. Ebru özelinde konuşursak, ebrunun olması gereken yerler bellidir. Ebru kitap bezeme ve de kağıt bezeme sanatıdır. Bunu kumaşa alanlar, şal yapımında kullananlar oldu. Ebru daha çok tanınsın diyerek fularlarda kullananlar oldu veya evlerde ışıklandırma
amaçlı kullanıldı. Bir şeyi tanıtacaksanız eğer en doğru şekilde tanıtın ki, amacına uygun şekilde kullanılsın, yapılsın, bilinsin. Benim de düşüncem bu yönde. Ebrunun ortaya çıkmasından bugüne kadar geçen zaman diliminde en çok yakıştığı yer kitap süsleme, levha süsleme alanları ve bu alanlarda kullanılması. Bu şekilde yaygınlaşması taraftarıyım. Hediyeleşme tabii ki ebrunun bilinmesine katkıda bulunur. Hem de verilen hediye daha anlamlı olur.
Vakıflar ve dernekler ebru mirasını korumalı
Bu ilginin devam etmesini dilerim. Ancak son yıllarda artan ivmenin belki tepe noktasındayız. Önümüzdeki yıllar içerisinde bu ilgi azalabilir Eğer Kültür Bakanlığı bir çerçeve belirleyip kültür mirası olan gelenekli sanatlarımıza bir nevi koruma bandı oluşturabilirse bu sanatlara olan ilgi azalsa bile bunda bir sorun yok. Bu hayatın bir gerçeği. Bu mümkün olabilir ama bir sonraki tırmanış için gelenekli sanatlarımızın korunması lazım. Bu sebeple de ülkemizdeki ciddi sanat vakıflarının, derneklerin bir araya gelip bir çalıştayla bu mirası korumak için gerekli adımları atması, tespitler noktasında hocalarımızdan destek almaları gerekir. Mühim olan özü korumak. Nasıl ki biz, gelenekli sanatlarımızı miras gibi görüyorsak, bir sorumluluk hissediyorsak devlet de gelenekli sanatların özünü korumalıdır ki sonraki nesillere bu emanet taşınabilsin.
