Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında açıklanan yeni emeklilik sistemi, çalışanları daha uzun süre sigortalı çalışmaya teşvik eden düzenlemeleri içeriyor. AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler'in yaptığı açıklamalara göre, yeni emeklilik sisteminde, çalışanların daha uzun süre prim ödemelerini teşvik eden düzenlemeler, mevcut sorunların çözümü ve emeklilik maaşlarının yeniden hesaplanmasına yönelik adımlar yer alıyor.
Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında çalışanları ilgilendiren önemli değişiklikler hayata geçiriliyor. Prim ödemelerinin yanı sıra prim gün sayısında da artış beklenirken, bu adımlar Türkiye'nin uzun vadeli ekonomi planları doğrultusunda sosyal güvenlik sistemini güçlendirmeyi hedefliyor.
Türkiye'nin emeklilik sistemi, son yıllarda hem çalışan-emekli oranındaki dengesizlik hem de düşük maaşlarla ilgili sorunlarla gündeme gelmiş durumda. Şu anda, 1.8 çalışana bir emekli düşerken, ideal oranın 4 çalışana bir emekli olması gerektiği belirtiliyor. Bu dengenin sağlanamaması, sosyal güvenlik sisteminin mali sürdürülebilirliğini tehdit ederken, aynı zamanda emeklilerin daha yüksek maaş alabilmesini de zorlaştırıyor.
Orta Vadeli Program (OVP), bu sorunlara çözüm getirmeyi hedefleyen çeşitli düzenlemeler içeriyor. Bu kapsamda, özellikle emeklilik sisteminde reform yapılması gerektiği vurgulanıyor. Sigortalıların sistemde daha uzun süre kalmalarını teşvik etmek ve daha yüksek emekli maaşı almalarını sağlamak adına yeni modeller üzerinde çalışılıyor.
OVP'de yer alan açıklamalara göre, "sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha uzun süre istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyet ve aktüeryal dengeyi önceleyen düzenlemeler hayata geçirilecek ve sistemin mali sürdürülebilirliği güçlendirilecektir." Bu düzenlemelerin temel hedefi, hem sosyal güvenlik sistemini sürdürülebilir kılmak hem de emeklilik maaşlarının daha adil bir şekilde hesaplanmasını sağlamaktır.
Çalışma Süresi ve Maaş Hesaplamaları
Yeni düzenlemelerle birlikte emeklilik maaşı hesaplamalarında da köklü değişiklikler öngörülüyor. Şu anda, emeklilik maaşı hesaplanırken üç farklı dönem dikkate alınıyor: 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası. Bu üç dönemde farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları uygulanarak maaş hesaplanıyor. Ancak bu karma yapı, hem sigortalılar hem de emeklilik sistemi açısından karışıklık yaratıyor.
Yapılması planlanan reformlarla bu karma yapının sadeleştirilmesi ve tek bir güncelleme katsayısı ve aylık bağlama oranı ile hesaplamaların yapılması hedefleniyor. Böylece, sigortalıların çalışma süreleri ve ödedikleri prim miktarları, emeklilik maaşını doğrudan etkileyecek ve daha adil bir maaş hesaplama sistemi ortaya çıkacak.
Bu sistem, daha uzun süre çalışan ve daha yüksek prim ödeyen sigortalıların daha yüksek maaş almasını sağlayarak, emeklilik sisteminin mali dengesini de güçlendirecek.
Taban Maaş ve Sorunları
Son yıllarda getirilen taban maaş uygulaması, özellikle düşük maaş alan emekliler için önemli bir iyileştirme sağladı. Pandemi döneminde başlatılan bu uygulama, özellikle kısa süre çalışan, malulen emekli olan veya düşük kazanç bildiren sigortalılar için büyük bir avantaj sağladı. Hazine desteğiyle maaşları 6-7 bin lira olan emeklilere 12.500 TL taban maaşı ödeniyor. Bu sayede, düşük maaş alan emeklilerin mağduriyetleri büyük ölçüde giderildi.
Çok çalışana az maaş sorunu da dikkat çekiyor. Taban maaş uygulaması, daha uzun süre çalışan ve daha fazla prim ödeyen emekliler ile daha az çalışan ve daha az prim ödeyen emekliler arasında maaş farkının ortadan kalkmasına neden oluyor. Örneğin, 9.000 gün Bağ-Kur primi ödeyen bir esnaf ile 3.600 gün prim ödeyen bir emekli aynı maaşı alabiliyor. Bu durum, yüksek prim ödeyen sigortalılar arasında adaletsizlik algısına yol açıyor.
Kayıt Dışılık ve Gizli Kayıt Dışılık
Yüksek prim ödemeyen sigortalılar, "nasıl olsa taban maaşı alırım" düşüncesiyle primlerini düşük bildirme yoluna gidiyor. Bu durum hem devletin vergi ve prim kaybına yol açarken, çalışanların da emeklilik döneminde hak ettiklerinden daha düşük maaş almalarına neden oluyor.
Çözüm Önerileri
Bu sorunların çözümü için önerilen bazı adımlar şunlardır:
Karma aylık bağlama sisteminin sadeleştirilmesi: Üç farklı dönem için uygulanan aylık bağlama oranlarının ve güncelleme katsayılarının yerine, tek bir hesaplama sistemi getirilebilir. Böylece, prim ödeyen ve uzun süre çalışan sigortalılar, daha yüksek emekli maaşı alabilecek.
Taban maaş uygulamasının yeniden düzenlenmesi: Taban maaş uygulaması olumlu bir adım olsa da, çok çalışıp yüksek prim ödeyen sigortalılar için adaletsizlik yaratıyor. Bu nedenle, taban maaş uygulaması gözden geçirilmeli ve yüksek prim ödeyenlerin mağduriyetleri giderilmeli.
6 aylık enflasyon artışlarının düzenlenmesi: Emekli maaşlarına yapılan enflasyon artışları, her 6 ayda bir değil, aylık enflasyon oranlarına göre düzenlenebilir. Bu, maaşlardaki erimeyi önler ve refah payı tartışmalarını ortadan kaldırabilir.
