Avrupa Birliği ile Türkiye arasında yürütülecek müzakerelerde yol haritasını oluşturan Müzakere Çerçeve Belgesi, üç bölümden oluşuyor. İlk bölümde müzakerelerin kuralları, ikinci bölümde özü, üçüncü bölümde ise prosedürü yer alıyor. Müzakerelerin Türkiye'nin liyakatına dayanacağı ve hızının Türkiye'nin üyelik gereklerini karşılama yönünde kaydettiği ilerlemelere bağlı olacağına vurgu yapılıyor.Müzakerelerin ortak hedefinin katılım olduğu, ancak ucunun açık bir süreç olduğu belirtilerek sonucun önceden garanti edilemeyeceğinin belirtildiği çerçeve belgesini yayınlıyoruz.

MÜZAKERE ÇERÇEVE BELGESİNİN METNİ

Müzakere ilkeleri

Müzakereler Türkiye'nin kendine özgü özellikleri temelinde olacak ve hızı Türkiye'nin üyelik şartlarını karşılama yönünde kaydedeceği ilerlemeye bağlı olacaktır. Dönem başkanlığı veya Komisyon uygun gördüğü ölçüde Konsey'i tam olarak bilgilendirecek ve böylelikle Konsey durumu düzenli olarak gözden geçirebilecektir. Birlik kendi açısından müzakerelerin sonuçlanmasına ilişkin şartların yerine getirilip getirilmediğini en kısa zamanda karşılaştıracak olup; bu (karar) Komisyon'dan alınan ve Türkiye'nin 6. maddede belirtilen şartları yerine getirdiğini teyit eden rapor temelinde yapılacaktır.

AB ülkeleri katılımda mutabık

Aralık 2004 AB Zirvesi'nde üzerinde mutabık kalındığı ve Avrupa Birliği Anlaşması'nın 49. maddesinde belirtildiği üzere müzakerelerin ortak hedefi katılımdır. Bu müzakereler sonucu önceden garanti edilemeyen açık uçlu bir süreçtir. Birliğin hazmetme kapasitesi dahil olmak üzere tüm Kopenhag kriterlerini tamamen dikkate alarak, şayet Türkiye üyelik yükümlülüklerinin tümünü tam olarak üstlenmek durumunda olamazsa, Türkiye'nin mümkün olan en güçlü şekilde Avrupa yapılarına tam olarak bağlı kalması sağlanmalıdır.

En önemli husus 'hazmetme'

Genişleme, Birlik ve Üye Devletlerin izledikleri sürekli oluşum ve bütünleşme sürecini güçlendirmelidir. Birliğin uyum ve etkinliğini korumak için gerekli her türlü çaba gösterilmelidir. 1993 Kopenhag Zirvesi Sonuçları doğrultusunda Birliğin Avrupa entegrasyonu ivmesini muhafaza ederken, Türkiye'yi hazmetme kapasitesi hem Türkiye hem de Birliğin genel çıkarı açısından göz önünde bulundurulması gereken önemli bir husustur. Komisyon müzakereler sırasında Türkiye'nin üyelik perspektifinden kaynaklanan hususlar hakkında Ekim 2004 Etki Değerlendirmesi çalışmasında kayıtlı tüm hususları kapsayacak biçimde, bunun ışığında üyelik için gerekli şartları yerine getirmiş olup olmadığını bağlı olarak Konseye değerlendirme için bilgi sunacak şekilde bu kapasiteyi izler.

Reformlar devam ettirilmeli

Müzakereler, Türkiye'nin 1993 Kopenhag AB Konseyi'nde kararlaştırılan ve büyük bir bölümü daha sonra Avrupa Birliği Antlaşması'nın 6(1). Maddesinde yer alan ve Temel Haklar Şartı'nda ilan edilen siyasi kriterleri yeterli ölçüde karşılaması temelinde açılmaktadır. Birlik, Türkiye'nin, reform sürecini devam ettirmesini ve ilgili Avrupa içtihatı da dahil olmak üzere özgürlük, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına saygı ve temel özgürlükler ve hukuk devleti olmak yönünde daha da ilerlemek için çalışmasını; özellikle işkence ve kötü muameleyle mücadeleyle sıfır-hoşgörü politikası ile ilgili mevzuatı ve uygulama tedbirlerinin pekiştirmesinin ve genişletmesi; ve ifadede özgürlüğü, ibadet özgürlüğü, kadın hakları, sendikal haklar da dahil olmak üzere Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) standartları ile azınlık haklarına ilişkin düzenlemeleri uygulamasını beklemektedir. Birlik ve Türkiye yoğun siyasi diyaloglarını sürdürecektir. Bu alanlarda kaydedilen ilerlemenin geri dönülmezliğini temin etmek ve özellikle temel haklar ve insan haklarına tam saygı gösterilmesine ilişkin olarak tam ve etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak amacıyla, Komisyon'un İlerleme Raporu, Tavsiye Belgesi ve yıllık raporlarında atıfta bulunulan tüm kaygıları ele alacak şekilde Konsey'e düzenli olarak rapor sunması istenen Komisyon ilerlemeyi yakından takip edecektir.

Hak ihlali müzakereleri tıkar

Birliğin temelini oluşturan, özgürlük, demokrasi, insan haklarına ve temel özgürlüklerine saygı ve hukukun üstünlüğü ilkelerine Türkiye'de ciddi ve devamlı bir biçimde ihlal edilmesi halinde, Komisyon, kendi inisiyatifi veya üye ülkelerin üçte birinin talebi üzerine, müzakerelerin askıya alınmasını tavsiye edecek ve ileriki bir dönemde tekrar başlatılması için şartlar önerecektir. Konsey, böyle bir tavsiye üzerine, Türkiye'yi dinledikten sonra, müzakerelerin askıya alınıp alınmayacağını ve tekrar başlatılmasına ilişkin şartları nitelikli çoğunlukla kararlaştıracaktır. Üye Devletler Hükümetlerarası Konferansta, oybirliği genel kuralına halel getirmeksizin Konsey kararına uygun hareket edeceklerdir. Avrupa Parlamentosu bilgilendirilecektir.

Sınır anlaşmazlıkları Lahey'de çözülür

Müzakerelerin ilerleyişini Türkiye'nin ekonomik ve sosyal uyum ile ikinci paragrafta atıfta bulunulan komisyon raporları çerçevesinde katılım hazırlıklarında kaydettiği gelişmeler yönlendirecektir. Bu süreç özellikle aşağıdaki yükümlülükler ile ölçülecektir. Üyelik için aşağıda sıralanan yükümlülükleri ortaya koyan Kopenhag kriterleri: l Demokrasiyi, hukukun üstünlüğünü, insan haklarını ve azınlıkların korunması ve saygı görmesini teminat altına alan kurumların istikrarı; l İşleyen bir piyasa ekonomisinin mevcudiyeti ve AB içindeki rekabet ve piyasa güçleriyle başetme kapasitesi; l Siyasi, ekonomik ve parasal birliğe katılım ve müktesebatı etkin bir şekilde uygulamak için gerekli idari kapasiteye sahip olmak da dahil olmak üzere, üyeliğin getirdiği yükümlülüklerinin üstlenilebilmesi yeteneği; l Türkiye'nin iyi komşuluk ilişkileri konusundaki koşulsuz taahhüdü ile süregelen sınır anlaşmazlıklarının gerektiğinde Uluslararası Adalet Divanının yargı yetkisi de dahil olmak üzere, BM Sözleşmesinde yer alan anlaşmazlıkların barışçı yollarla çözümlenmesi ilkesine uygun olarak, çözümlenmesi yönündeki yükümlülüğü; l Türkiye'nin Kıbrıs sorununun BM çerçevesinde ve birliğin kurucu ilkelerine uygun olarak, kapsamlı çözümünün sağlanmasına yönelik sürekli desteğinin, kapsamlı bir çözüm için uygun ortamın yaratılmasına katkıda bulunacak adımların atılması da dahil olmak üzere, devam etmesi ve Kıbrıs Cumhuriyeti de dahil olmak üzere Türkiye ile AB üyesi devletler arasındaki ikili ilişkilerin normalleştirilmesi yönünde ilerleme kaydedilmesi, l Düzenli olarak gözden geçirilen katılım ortaklığı belgesinin uygulanması ve özellikle AB-Türkiye arasındaki Gümrük Birliği ile ilgili olanlar olmak üzere Türkiye'nin Ortaklık Anlaşması'nı tüm yeni AB üyesi devletlere genişleten ek protokolden doğan yükümlülüklerini yerine getirmesi.

Politik çizgi AB ile aynı rotada

Katılıma kadar geçecek süre zarfında, Türkiye'nin 3. ülkelere karşı olan politikalarını ve uluslararası örgütler içerisindeki tutumlarını (AB üyesi tüm ülkelerin bu örgütlere üyelik ve düzenlemeleriyle ilişki içinde olmak dahil olacak şekilde) giderek Birlik ve üye devletler tarafından kabul edilen politika ve tutumlarla uyumlaştırılması gerekecektir.*(1)

Halkların birleşmesi desteklenecek

Katılım müzakerelerine paralel olarak, Birlik Türkiye ile yoğun bir siyasi ve sivil toplum diyaloguna girecektir. Bu kapsayıcı sivil toplum diyalogunun amacı, özellikle Avrupa vatandaşlarının katılım sürecine desteğinin sağlanması düşüncesiyle halkları bir araya getirerek karşılıklı anlayışları geliştirmek olacaktır. Vatandaşlarının katılım sürecine desteğinin sağlanması düşüncesi ile halkları bir araya getirerek karşılıklı anlayışları geliştirmek olacaktır.

Katılım anındaki şekil kabul edilir

Türkiye diğer tüm katılım müzakerelerinin sonuçlarını katılım anındaki şekliyle kabul etmelidir.

*(1): Bu paragrafla ilgili olarak aşağıdaki metin Konsey deklarasyonu olarak yayınlanacaktır: "Paragraf 7, uluslararası örgütlerin ve üye ülkelerin karar verme mekanizmalarının özerkliklerine halel getirecek şekilde yorumlanamayacaktır."

Müzakere prosedürü

Komisyon, müktesebatı Türk makamlarına anlatmak, belirli alanlarda müzakereleri açmak için Türkiye'nin hazırlık durumunu değerlendirmek ve müzakerelerde gündeme gelmesi kuvvetle muhtemel konulara dair ilk verileri toplamak için tarama olarak adlandırılan, müktesebatın incelenmesine dair resmi süreci yürütecektir.

Genel mutabakat aranacak

Müzakerelerin esası bir tarafta tüm üye devletler, diğer tarafta aday ülkenin yer alacağı Hükümetler arası Konferans'ta ele alınacaktır. Tarama ve tarama sonrasında gerçekleştirilecek müzakereler için müktesebat, her biri belli bir siyasi alanı ilgilendiren fasıllara bölünecektir. Söz konusu fasılların listesi ektedir. Müzakerelerin belli bir faslı hakkında Türkiye ya da AB tarafından ifade edilen herhangi bir görüş, hiçbir surette diğer fasıllarda benimsenebilecek tutumu etkilemeyecektir. Keza tüm fasıllar üzerinde genel bir mutabakat sağlanmadan, hiçbir fasıl kesin olarak kapatılmış sayılmayacaktır.

Performans kriterleri

Konsey, Komisyon'un İlerleme Raporlarını ve bilhassa tarama sürecinde edindiği bilgileri dikkate alarak, Komisyon'un tavsiyesi üzerine ve oybirliğiyle müzakere fasıllarının geçici olarak kapatılması ve gerekli hallerde her bir faslın açılması için performans kriterleri (benchmarks) belirleyecektir. Birlik söz konusu performans kriterlerini Türkiye'ye bildirecektir. Performans kriterleri müzakere faslına bağlı olarak; işleyen piyasa ekonomisinin varlığı, yasal mevzuat anlamında müktesebata uyum ve müktesebatın ana unsurlarının idari ve adli kapasitenin varlığını gösterecek tatminkar bir şekilde uygulanma siciline ilişkin olacaktır. İlgili durumlarda, performans kriterleri aynı zamanda ortaklık anlaşması ve bilhassa AB-Türkiye Gümrük Birliği'ne ilişkin taahhütlerin ve müktesebat çerçevesindeki benzer gereklerin uygulanmasını da içerecektir. Müzakereler uzun bir zaman dilimine yayılmışsa, ya da örneğin geçici olarak kapatılmış bir fasla müktesebatta yenilik dolayısıyla geri dönülmüş ise mevcut performans kriterleri güncellenecektir.

Performans ölçülecek

Türkiye'den müktesebatın üstlenilmesine ilişkin pozisyonunu bildirmesi ve performans kriterlerini karşılamada ne kadar ilerleme sağladığına dair bilgi sunması talep edilecektir. Türkiye'nin müktesebatı doğru bir şekilde iç hukukuna aktarması ve uygun idari ve adli yapılar aracılığıyla etkin ve verimli biçimde uygulaması müzakerelerin hızını belirleyecektir.

İlerleme yakından izlenecek

Komisyon bu amaçla, komisyonca ya da komisyon adına uzmanlar tarafından yerinde inceleme de dahil olmak üzere eldeki tüm araçları kullanmak suretiyle, Türkiye'nin her alandaki ilerlemesini yakından izleyecektir. Komisyon AB Ortak Tutum taslaklarını sunarken Konsey'e Türkiye'nin ilgili başlıkta kaydettiği ilerleme hakkında bilgi verecektir. Konsey söz konusu faslın müzakerelerine ilişkin ileri adımlar atılmasına karar vereceği zaman bu değerlendirmeyi de dikkate alacaktır. AB'nin her bir fasılda ihtiyaç duyulabileceği ve Türkiye tarafından konferansa sunulacak bilgilere ilaveten, bir müzakere faslı geçici olarak kapatıldıktan sonra bile Türkiye'den müktesebatın uyumu ve uygulanmasında kaydedilen ilerleme hakkında düzenli olarak ayrıntılı ve yazılı bilgi vermeye devam etmesi istenecektir. Geçici olarak kapatılmış bulunan fasıllarda, Türkiye'nin önemli performans kriterlerini karşılamada ya da taahhütlerini uygulamada başarısız olması halinde komisyon ilgili fasıldaki müzakerelerin yeniden açılmasını tavsiye edebilecektir.