Yeni ekonomi

Şeffaflığın giderek arttığı bir dünyada en çok tartışılan konuların başında "Yeni ekonomi" geliyor. Yeni ekonominin alanını genişletmesiyle, klasik ekonominin kavramları anlamlarını, kuralları da geçerliliklerini bir bir yitiriyor.

Doç. Dr. Ahmet Bilgili, Dr. Kemal Kahraman ve Ahmet Şirin'le birlikte, yeni ekonomideki gelişmelerin Anadolu girişimcisinin dünyasını nasıl değiştirdiğini tartıştık. Türk toplumu Amerika başta olmak üzere beş kıtayı yeni ekonominin ışığında yeniden keşfederek, kapalı yapısını kırmak zorunda.

Avusturalya'dan Amerika'ya kadar Anadolu insanı, dünyayı yeniden keşfedebilmek için, oluşmakta olan yeni ekonominin rüzgârını arkasına almayı bilmeli.

Klasik ekonomi kitaplarında yazıldığı gibi artık fiyatlar üretim hacmine göre değişmiyor. Bazan arz attığında, ürünlerin değeri düşeceğine artıyor.

Ağ ya da şebekelere dayanan yeni ekonomide, azalan verimlere ilişkin yasa geçerliliğini yitiriyor. Artık bir çok ürünün arzı çoğaldıkça değeri azalmıyor, tam tersine kullanım alanıyla birlikte değeri de artıyor. Bu gelişmeyi anlatan en çarpıcı örnek fakstır.

Elde bir faks varsa bunun hiçbir kullanım değeri yoktur. Çünkü bu fakstan başka bir yere yazılı bir metin gönderebilmek için, mutlaka ikinci bir faksa ihtiyaç vardır. Bu yüzden, ikinci bir faks birincisini daha değerli kılar. Üçüncü bir faks ise, ilk ikisi daha değerli hale getirir. Böylece şebekeye bağlanan faksların sayısı arttıkça, şebekenin değeri de artar.

Aynı değerlendirme cep telefon sistemleri için de geçerlidir. Yeni ekonominin Türkiye'de çok ilginç bir örneği yaşandı, Türkiye'de ilk GSM ihalesi 1993 açıldı. O yıllarda büyük holdinglerin önem vermediği bu ihaleyi kazanan iki şirketten biri Turkcell oldu. Çukurova grubunun ana ortaklığında kurulan şirketin abone hedefi başlangıçta bir milyon bile değildi. Ancak dünyadaki gelişmelere paralel olarak pazar hızla büyüdü.

Turkcell'in bugün altı milyonun üzerinde abonesi var. Şirketin pazar değerinin 25 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Bu cep telefonu şebekesi, bağlı olduğu grubu, Türkiye'nin en büyük holdingi haline getirdi. Otomotivden bankacılığa kadar değişik alanlarda yatırımları olan Koç ve Sabancı grupları Çukurova grubunun gerisine düştüler.

Görüldüğü gibi, birbirine bağlı şebekelere dayanan yeni ekonomide, güç, birbiriyle işbirliği yapanların sayısının azlığından değil, çokluğundan kaynaklanıyor. Yeni ekonominin öncüleri, güçlerini karşılıksız verdikleri ürün ve hizmetlerinden alıyorlar.

Yeni ekonomide "veren el" olanlar, "alan el" olanlardan daha güçlü oluyorlar.