Programda ikinci yıl hayali

2000 yılı başında uygulamaya konulan ekonomik paketin birinci yıl hedeflerinde kayda değer sapmalar olduğu ortaya çıkmış bulunuyor. Özellikle cari işlemler açığında yaşanan patlama, çıpaya bağlanan döviz kuru politikasının tek başına fazla anlamlı olmadığını gösterdi.

Kamu zamlarının ertelenmesi ve devalüasyon oranının enflasyon hedefi ile uyumlu götürülmesine rağmen enflasyon rakamlarında % 40'ın üzerinde sapmalar olacak.

Özetle söylemek gerekirse, programın uygulamasında ilk yıl heba edilmiştir.

Hükümet 2000 yılında yaşananlardan ders almamış olacak ki 2001 yılı hedeflerinde de gerçekçi bir yaklaşım sergilememektedir.

Büyümeye fren

Hükümet ısınan ekonominin soğutulması ve enflasyonda hedeflerin yakalanabilmesi için büyüme hızını düşürmeyi kararlaştırdı. Büyüme hızı % 6'dan % 4'e çekilerek 2 puanlık bir revizyona gidildi. Bütçe büyüklükleri bu hedef doğrultusunda hazırlandı.

Ekonomide soğutma işlemi, ithalatın düşürülmesi ile yapılmak isteniyor. Doğal yöntemlerden ziyade fiili engeller yoluyla ithalatın kontrol altına alınması planlanıyor.

İthalatı yavaşlatmanın doğal yöntemi döviz kurları ile oynamaktan geçmektedir. Dövizin TL karşısında değerlenmesi, bir başka ifade ile devalüasyon, ithalat üzerinde daraltıcı bir etkiye sahiptir.

Hükümet, dövizin değerini artırma seçeneği bulunmadığı için ithalatı 'zorla' frenlemeye çalışıyor. Bu çerçevede ithalatta, vergi dışı ancak vergi benzeri yükümlülükler gündeme gelebilir. Örneğin, akreditif işlemlerindeki damga vergisi oranı ve kredili ithalatta uygulanan KKDF oranı yükseltilebilir.

Borsa'da yaşanan hareketlenme, bir öncekinde olduğu gibi geçicidir. Borsa yatırımcısının kısa vadeli spekülatif işlem alışkanlığı büyük ölçüde devam etmektedir. Bu itibarla borsa tek başına paranın yönünün belirlenmesi ve talebin kısılması için alternatif olamaz.

İthalat azalır mı?

Bu tedbirler yapay tedbirlerdir. İthalatın artışı iç talebin hareketlenmesinden kaynaklanmaktadır. TL aşırı değerlenmeye maruz kaldığı için dış tüketim tercihi ve ithalat yükselmektedir.

İthalatın fiili tedbirlerle azaltılması çok zordur. Kısa bir dönem için ithalat kontrol altına alınsa dahi uzun süreli olmaz.

İthalatın hedeflenen seviyelere çekilebilmesi için talep artışının azaltılması, ekonominin soğutulması gerekir. Bunun için kullanılabilecek tek mantıklı argüman faiz hadlerinin yükseltilmesidir.

İthalat artışı neden değil sonuç olduğu için ekonominin soğutulmasında başlangıç noktası olamaz.

Gelinen noktada, faizin artırılmasının dışındaki yöntemlerle talebin kısılmasını beklemek aşırı iyimserlik olur.

Vergilere devam

2001 yılına ilişkin iddialı hedeflerden birisi de vergi gelirleri rakamları. Hükümet 2001 yılında vergi gelirlerinin 2000 yılına göre % 32 oranında artışını hedeflemiş. Tüketici fiyatlarıyla enflasyon oranının %12 olarak öngörüldüğü dikkate alınırsa, vergi gelirleri hedefinin yakalanmasının güçlüğü kolaylıkla anlaşılabilir.

Hükümet gelir hedefine ulaşabilmek için ek vergilerin süresinin uzatılmasını kararlaştırdı. Bu kadarla yetinmesi mümkün değil. Zira, ek vergiler çerçevesinde bir defaya mahsus olarak alınan 'faiz vergisi' gibi kaynakların boşluğunun doldurulması gerekir. Kısacası ilave kaynaklara ihtiyaç var. Muhtemelen yeni vergiler gündeme gelecek. Gelir vergisi ve KDV oranlarının artırılmasına ilişkin çalışmalar yapıldığı duyumları alınıyor. Buna rağmen, gereğinden fazla yüksek olan vergi oranlarının yükseltilebileceğine ihtimal vermiyorum, vermek istemiyorum.

2000 yılında program hedefine ulaşılamamıştır, ciddi sapmalar meydana gelmiştir. Benzer bir değerlendirme 2001 yılı için de yapılabilir.

2001 yılı ekonomide daralmanın yaşanacağı, istihdam imkanlarının azalacağı, iflasların artacağı ve gelir dağılımındaki adaletsizliğin büyüyeceği, ancak, enflasyon hedeflerinin yakalanamayacağı bir yıl olacaktır.