Aksiyon sineması, emekleme döneminde kafa-göz yarmadan olgunlaşamaz!

SULTAN'IN SIRRI / The Secret of the Ottoman Sultan

Yapım Yılı ve Ülkesi: 2010, Türkiye yapımı

Türü ve Süresi: Serüven-Aksiyon / 103 dakika

Gösterim Formatı: 35 mm standart pelikül film

Perdedeki Resim Oranı: 1.85:1

Yönetmen: Hakan Şahin

Senarist: Ömer Erbil

Yapımcı: Ömer Erbil (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve İstanbul 2010 Ajansı'nın katkılarıyla)

Uygulayıcı Yapımcılar: Hakan Yıldız, Güven Kaprol

Görüntü Yönetmeni: Tolga Kutlar

Işık Şefi: Kenan Kolla

Ses Kayıt Teknisyeni: Okan Selçuk

Ses Tasarımcısı: Orçun Kozluca

Özgün Müzik Bestecileri: Murat Başaran (Mayki), Engin Aslan ve Kalan Müzik arşivi

Kurgucu: Alisa Lepselter

Sanat Yönetmeni: Erhan Akgün

Kostüm Tasarımcısı: Fatoş Suda

Makyaj Tasarımcısı: Özdemir Egemen

Oyuncular: Mark Dacascos, Emanuel Bettencourt, Sinan Taymin Albayrak, Zeynep Beşerler, Burak Sergen, Şerif Sezer, Başak Daşman, Semih Sergen, Muhammed Cangören, Altan Akışık, Tayfun Sav, Mehmet Ali Tuncer

Yapımcı Şirket: Filmografi Production

Dağıtıcı Şirket: Medyavizyon Film

İçerik Uyarıları: Bazı bölümlerinde kanlı ve kansız polisiye şiddete yer verdiğinden dolayı, 13 yaşından küçük izleyicilere önerilmez.

Ailece izlenebilir mi? / ŞARTLI EVET (Ailenin küçük üyeleri 13 yaşından daha büyük olmalı)

Resmî İnternet Sitesi ve Fragmanı:

Yeni Şafak-Sinema Puanı: * * 1/2

* * *

Osmanlı Devleti'nin son dönemine damgasını vurmuş büyük bir lider olan 'in Ortadoğu'daki zengin petrol yataklarıyla ilgili çok önemli bir sırrını keşfeden Amerikalı bir tarih akademisyeni, Sultan'dan kalan gizli bir belgeye ulaşabilmek için 'ye gelir. Ancak, 'nda (yine, marangozluğuyla ünlü Abdülhamid Han tarafından yapılmış) özel bir sandukanın içinde bulunan o belgeyi görmek istediğinde, karşısına hiç tahmin etmediği bazı zorluklar çıkacaktır. Kahramanımız, belgeye ne pahasına olursa olsun ulaşmak istediğinde ise bir yandan 'un binlerce yıllık yeraltı dehlizlerindeki tekinsiz atmosferle boğuşmak, diğer yandan da olayı duyar duymaz peşine düşen tehlikeli adamları bertaraf etmek zorunda kalacaktır. Çünkü, aradığı o belge, 'nin de üzerinde bulunduğu coğrafyanın bütün ekonomik ve politik dengelerini değiştirecek kadar önemlidir.

* * *

Bundan muhtemelen 30 yıl kadar önce, ülkede televizyonculuk adına yalnızca siyah-beyaz TRT yayınlarının (o da her gün 5-6 saat gibi sınırlı bir süreyle) var olduğu bir dönemde, devlet kanalının yayımladığı "Cumartesi Gecesi Türk Sineması Kuşağı”nı ağzı açık bir vaziyette izlemek, Edirne'den Ardahan'a kadar, evinde televizyonu bulunan bütün vatandaşlarımızın hafta sonlarındaki banko eğlencesiydi.

Yine, milyonlarca aile gibi benim ebeveynlerimin de leblebi ve çekirdekleri saatler öncesinden hazırladıkları böylesi bir cumartesi akşamında, TRT kurumu Cüneyt Arkın ve Perihan Savaş'lı bir melodram ekrana getirdi. Genel hatlarıyla o devirdeki benzerlerinden hiç bir farkı bulunmayan bu filmin, daha izler izlemez benim kuşağımın belleğine kazınan en önemli yönü ise şu olacaktı:

Cüneyt baba, filmin finaline doğru bir otomobille oldukça yüksek bir uçurumdan yuvarlanıyor, bindiği otomobil yalçın kayalarda uzak bir çekim eşliğinde yuvarlana yuvarlana en sonunda zemine çakılıp infilâk ediyordu.

O güne kadar Türk yapımı aksiyon (!) filmlerinde gıcır gıcır bir otomobilin “harcandığına” hiç tanıklık etmemiş alabildiğine gariban bir kuşağın mensupları olarak, söz konusu görüntüyü izledikten sonra hepimizin tek kelimeyle "dibi düşecekti". Ertesi gün de ülkedeki bütün gençler, aralarında yaptıkları muhabbetlerde bu sahnenin ihtişamından söz etmekteydiler.

Fakat, işin foyası, kaderin inanılmaz bir cilvesiyle, topu topu 48 saat kadar sonra ortaya çıktı. Yeni haftanın başlangıcında, TRT bu kez akşam 18.00'de başlayıp 24.00'de sona eren akşam yayınlarında, başrollerini Charles Bronson ve Jean-Michael Vincent'in paylaştıkları, yönetmenliğini de Bronson aksiyonlarının usta ismi Michael Winner'ın üstlendiği 1972 yapımı “Tamirci” (The Mechanic) adlı serüven filmini gösterdi. O günlerde nüfusu henüz 50 milyon sınırına bile ulaşmamış olan Türkiye halkı da bu izleme sırasında Arkın'ın oynadığı yapımda başvurulan ucuz hilenin hemen farkına varacaktı. Çünkü, henüz iki gece önceki Türk filminde gördüğümüz "uçurumdan yuvarlanan otomobil" planı, gerçekte “Tamirci”den aynen kesilip -şimdi adını hatırlayamadığım- o Türk filminin içine yedirilmişti. Bizimkilerin “özel efekt” adına yaptıkları tek şey ise aralara serpiştirilmiş sarsıntılı yakın çekimlerle direksiyon başında kendi kendine debelenip duran bir Cüneyt Arkın göstermekten ibaretti!

İşte ben, Türk sinemasında her ne zaman bir yangın, patlama, sel, deprem, otomobil çarpışması gerekli olsa, özel bir teknik bilgi, emek, bu alanda uzmanlaşmış elemanlar ve yüksek masraf gerektiren böylesi iddialı sahnelerin en küçük bir zahmete bile katlanılmaksızın derhal konuya uygun yabancı filmlerden aşırıldığı antik çağların çocuğuyum. Böyle olduğu içindir ki rahmetli Natuk Baytan'ın 1981 yapımı filmi “Toprağın Teri”nde yerli malı bir otomobilin ön camından içeriye yavaş çekimde kocaman bir ağaç kütüğünün girdiği o “unutulmaz” plan, yanı sıra da aynı hikâyede (düşsel bir bölüm olarak) toprağın içinden çıkıveren dev ellerin bir bağ evini ezerek yok etmesi gibi fantastik sahneler, aynı tezgâhlardan geçmiş milyonlarca akranım gibi benim de çocuk belleğime hiç silinmemecesine kazınmıştır.

Bu gibi hatıraların bizim gibi “dinozorlar”da uyandırdığı duygusal reaksiyonları, sinemada “serüven”in, aksiyonun, özel efektin, ustalıklı kamera kadrajlarının, özenle yapılmış ışıkların ve (başka filmlerin plaklarından aşırılmamış) özgün müziklerin içinde yüzüp duran zamane gençlerinin anlayabilmesi çok, ama çok zor… Günümüzde ergenlik sonrası dönemini yaşayan bir kuşak için bunlar zaten gösterişli bir sinemanın olmazsa olmazları, dolayısıyla ne yabancı, ne de yerli filmlerde sıklıkla karşımıza çıkan bu tür özel efekt numaraları şimdiki yeni yetmeleri kesinlikle bizlerin yüzde biri kadar bile heyecanlandırmıyor. Onlar, ulusal sinemamızda bir sürü başat teknik sorunun kökten çözümlendiği ve Türk yönetmenlerinin (etkileyici bir görsellik eşliğinde silahla adam yaralama, otobanda araç kovalamacası, uçurumdan otomobil yuvarlama, gerçek dinamit patlamalarıyla bina yıkma, cam çerçeve indirerek pencereden dışarıya dublör uçurma v.b.) sahneler için kâh paranın bastırılıp bu işin uzmanlarını ilk uçakla Türkiye'ye getirildiği, daha da ötesi aynı düzeyde uzmanların artık ülkemizde de yetiştiği çok farklı bir çağda doğdular.

O yüzden de son üç-dört yıldır ardı ardına beyazperdeye yansırken gösterişli sahnelere ev sahipliği yapan “Gora”, “Arog”, “Yahşi Batı”, “Pars: Kiraz Operasyonu”, “Kurtlar Vadisi-Irak”, “Kurtlar Vadisi-Gladio”, “Ejder Kapanı”, “Av Mevsimi” gibi fantazi-aksiyon-gerilim örneklerinde benim gibi naif adamlar mutluluk gözyaşlarını tutamazken, daha genç kuşağa mensup sinemaseverler ve film eleştirmenleri ise ağızlarına gelen her ne varsa yapımcılara hiç çekinmeden saydırmaktalar…

Aslında, ulusal sinemamızın genç takipçilerinde gözlemlediğimiz bu "kronik memnuniyetsizlik hâli"nin açıklaması son derece basit… Saydığım bütün o yakın tarihli yapımlar gibi Hakan Şahin imzasını taşıyan “Sultan'ın Sırrı” da her türlü günahı ve sevabıyla ilkel bir prodüksiyon düzeninden yüksek teknolojiye doğru bir “geçiş dönemi filmi”…

Hatırlarsanız, 2007 yılında sinemalarımıza, başrollerinde Türk oyuncuları Tamer Karadağlı, Deniz Akkaya ve Yelda Reynaud'nun yer aldığı “Ölümle Dans” (Living and Dying) adlı, doğrudan doğruya DVD piyasası için çekilmiş düşük bütçeli bir Hollywood filmi konuk olmuştu. Meslektaşlarımın istisnasız tamamı o filme Allah ne verdiyse saydırırken, ben yine “Olsun olsun, bu tür uluslararası denemelere girişmek son derece yararlıdır. Çünkü, böylelikle bizim sinemacılarımızın gitgide gözleri açılıyor, her seferinde pasları biraz daha akıp gidiyor, yabancı sinemacılarla işbirliği yaparak batı karşısındaki yüz yıllık komplekslerinden sıyrılıyorlar” tarzında gayet mutedil bir yaklaşım içinde kaleme almıştım o günlerdeki değerlendirmemi… Ki bana göre doğru olan da süreç karşısında böylesi bir yaklaşım sergilemekti.

Bundan 15-20 yıl sonra “Büyük Hesaplaşma” (Heat) gibi bir polisiye, “Yaratık” (Alien) gibi bir bilim-kurgu, “Baba” (The Godfather) gibi destansı bir suç draması çekmeye kalkışacaksak, sinemacılarımız o tür gösterişli prodüksiyonların antrenmanlarını kiminle ve nerede yapacaklar? Tabiî ki bu işin dünyadaki en büyük okulu Hollywood ve oradan ithal edilmiş (bazen birinci, bazen ikinci, hattâ bazen de üçüncü sınıf) oyuncularla, yönetmenlerle, kamera arkasındaki teknik elemanlarla “gösterişli film sanatı”nın püf noktalarını öğrenmek zorundalar…

Geride bıraktığımız kasım ayının ilk günlerinde, "New York'ta Beş Minare" filminin İstanbul-Kanyon sinemalarındaki galasında tanışma ve kısa bir röportaj yapma fırsatı bulduğum Amerikalı serüven filmleri yıldızı Robert Patrick, "Nasıl buldunuz Mahsun Kırmızıgül'ün filmini, beğendiniz mi bari?" şeklindeki soruma gayet olumlu -ve yönetmeni yüreklendirici- karşılıklar verirken, sözün bir yerinde "Gerçi çok düşük bütçeli bir projeydi, fakat yine de benim açımdan son derece hoş bir tecrübe oldu. Bu ekipten Türk sineması ve İslâm hakkında çok önemli şeyler öğrendim" tarzında bazı laflar etti ki ben adamcağızın bu yorumunu dinlerken şaşkınlıktan az daha küçük dilimi yutuyordum! Çünkü, Patrick'in "Çok düşük bütçeli proje" diye andığı o film, yaklaşık 12 milyon dolarla Türk sinema tarihinin gelmiş geçmiş en büyük bütçeli filmiydi. Eh, normal tabiî, James Cameron'un "Terminator-2"sinin setini görmüş, kariyerindeki en üfleme projenin bütçesi bile 50 milyon dolardan başlayan bir adama Kırmızıgül gibi sinemacıların Türk bankalarından bin tane ipotekle toparladıkları 12 milyon dolar bütçe son derece komik geliyor. Ancak, gerçek olan da yine Patrick'in söylediği aslında; 4-5 milyon dolara öyle çok müthiş bir aksiyon filmi çıkmaz. Yapılırsa da ancak bu kadar olur ve biz sinema yazarları, eğer ülke sinemasına bir dirhem faydamız olmasını murad ediyorsak, o zaman böylesi öncül örnekleri Türk yönetmenlerinin çıraklık ya da kalfalık dönemi ürünleri olarak kabullenmek durumundayız.

Bütün bu süreçte izleyicilere ise “elma” ile “ananas”ı aynı sepete doldurmaya çalışmadan, Türk sinemasına aksiyon, polisiye, fantazi, gerilim ve bilim-kurgu gibi yüksek zenaatkârlık gerektiren kimi önemli türlerde ondan tam 100 yıl ileride bulunan Batı sineması karşısında dostça avanslar vererek yaklaşma görevi düşüyor. Bundan yirmi yıl önce biri bana çocukluk dönemi idollerimizden birinin, sözgelimi Jean-Claude Van Damme'ın Türkiye'ye gelip genç bir Türk yönetmenin filminde "yardımcı oyunculuk" yapacağını söylemiş olsaydı, sanırım o anda bulunduğum yere çöker ve yarım saat süreyle kendime gelmeye çalışırdım! Oysa Van Damme gibi (öyle ya da böyle) dünya çapında tanınmış bir aksiyon sineması yıldızı şimdilerde davet edilir edilmez Türkiye'ye gelip Ömer Faruk Sorak'ın yönettiği orta karar komedi-serüven filmi “Sınav” da büyük bir memnuniyetle rol alabiliyor. Çünkü, prodüksiyon kalitesi noktasında Türk sinemasının çıtasının her geçen gün giderek yükseldiğinin artık batılı sinemacılar da farkındalar…

O yüzden, samimi söyleyeyim; “Sultan'ın Sırrı” gibi, temel amacı elimizin hiç alışkın olmadığı bir türe, “martial arts” (Uzakdoğu dövüş sanatları) türüne iyi niyetli bir başlangıç yapmak, bu arada gösterime girme ihtimâli bulunan ülkelerde İstanbul'un tarihî ve turistik zenginliklerini pazarlamak olan dar bütçeli bir filme bu denli vahşice yaklaşılmasını çözümlemekte gerçekten de ciddi güçlük çekiyorum. “Sultan'ın Sırrı”, baş rolündeki Havaiili dövüş sanatları ustası Mark Dacascos'un ABD'de fragmanını bile çekemeyeceği bir maliyet eşliğinde sağ salim tamamlanmış ve gösterime girmiştir. Başta Topkapı Sarayı olmak üzere, İstanbul'un bütün önemli yer üstü ve yer altı güzelliklerine, dahası bünyesinde barındırdığı gizemlere ilişkin fantastik bir temâşâ sunan, bunu yaparken de üstüne üstlük Abdülhamid Han'ın zekâsına, devlet adamlığındaki o eşsiz vizyonuna ilişkin bir sürü politik gönderme yapan kendi çapında bir filmle karşı karşıyayız. Bütün bu mütevazı gösterinin toplam bütçesi ise ümüğünü sıksanız 3-4 milyon doları geçmez.

Siz, her şeyi çok zor beğenenler tayfası; gerçekten anlayamıyorum sizin o muhteşem sinema bilginizi, beğeninizi ve olaylara yaklaşım tarzınızı… Tam olarak ne bekliyordunuz ki? Türk usûlü bir “Matrix” mi? Bir tür “Lost” mu?

Olacağı buydu, olması gereken buydu ve yönetmen Hakan Şahin de kendisine sunulan sınırlı malzemeyle elinden gelenin en iyisini ortaya koymuş işte… “Sultan'ın Sırrı”nda 1990'larda çekilmiş Bir Chuck Norris aksiyon filminden çok daha kötü bir gösteri mi izlediniz? O parayı vaktiyle Norris'i parlatmış olan yapımcılara verseniz, katiyen bitiremezlerdi böylesine çetrefilli bir hikâyeyi yahu! Batılıların çektikleri bu tür düşük profilli aksiyon filmlerine “cult B movie” gibi süslü püslü etiketleri gayet kolayca yapıştırırsınız; fakat jenerikteki “yönetmen” sıfatının altında “Ahmet”, “Mehmet”, “Mustafa” falan yazdığında ise eleştirilerinizden dışarıya tükürükler sıçrar!

Sinemayı, tarihçesi, teknolojisi, estetiği, ekonomisi, ideolojisi ve yapım koşullarına bağlı diğer parametreleriyle çok iyi bildiğini düşünen (inanmayan varsa, her zaman kapışmaya hazırım) bir sinema yazarı olarak inadına inadına diyorum ki “Sultan'ın Sırrı” kendi kategorisi içinde son derece güzel ve sürükleyici bir çalışma olmuş, İstanbul'un görsel zenginliklerine attığı irili ufaklı paslarla da değeri ayrıca artmış. Söz konusu filmi ortaya koyan ekipten, çıtası bundan daha yüksek başka Türk malı aksiyonları da sabırsızlıkla beklemekteyim.

Aynı şekilde, okurlarıma da ısrarlı tavsiyem, bu tür sinemasal çabalara mümkün olduğunca müşfik bir modda gidip, onları iki paket sigara parasına kıyarak dostça desteklemeleri yönündedir.