Robot ve yapay zeka alanındaki gelişmeler giderek hızlanıyor. Videolardaki yüz değiştirme teknikleri televizyon şovlarında yapılabilecek kadar basitleşti, robot üretmeyen lisemiz kalmadı, yapay zekaya emanet otobandaki araçta uyuyan insanlar sosyal medyada paylaşılır oldu. Yeni buluşların birkaç ay içinde eskidiği yapay zeka ve robot alanındaki son gelişmeleri, iyi ve kötü yanları İstinye Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri Bölüm Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Şebnem Özdemir ile konuştuk.
Yapay zekaların eğitim ve öğretim sayesinde duygu, düşünce olarak insanlara yaklaşmaları mümkün mü? Gelişen teknoloji, hangi iyi-kötü-çirkin sonuçlara neden olabilir?
Şu an geliştirdiğimiz tüm yapay zeka uygulamaları yapay dar zeka kapsamındadır. Yani doğru etiketlenmiş, doğru toplanmış veri seti yoksa yapay zekanın öğrenmesinden de tam olarak bahsedemiyoruz demektir. Temel hedef zaten her anlamda insanı modelleyebilmek, insanı yapay zeka için anlaşılabilir kılmak. Dolayısıyla farklı görevler karşısındaki tavrımız, karar verme biçimimiz, duygularımız modellenebilirse, veri toplanabilirse evet insana yaklaşabilecek bir yapay zeka olacak. Aslında bilim dünyası çevresini insan gibi algılayabilen, neden-sonuç ilişkisi çıkarabilen, yani insana daha yakın yapay zekanın 2029 yıllarına doğru geliştirileceğini öngörüyor. Biz de sürekli yeni soruları uyandırmaya çalışıyoruz. Çünkü insanoğlu kendisi dışında bir şeylerin iyi, kötü, çirkin olması fikrine daha sıcak ve daha merakla bakmaktadır. Yapay zeka çalışmalarımız, tüm teknolojik gelişmeler gibi insanlığın bir aynasıdır. Yani yapay zeka için iyi, kötü sıfatları geçerli değildir. Yapay zeka en temelde nötrdür. Onunla gerçekleştirdiğimiz eylemlerin sonuçları da bizim niyetimizle alakalıdır.
NE ÖĞRETİRSEK ONU GÖRECEĞİZ
Peki yapay zeka ve robotlar hakkında birer örnek rica etsek bu farklı sıfatlar için...
Dünya üzerinde 7.5 milyarın üzerinde insan yaşıyor ve bunların yarısı temel sağlık hizmetlerini almaktan yoksun. Yapay zeka ile gerek sağlık alanındaki uzman eksikliğinin giderilmesi, zaman ve mekandan bağımsız teşhis koyma süreçlerinin gerçekleştirilmesi gerekse 20 yıl sürebilen ilaç geliştirme sürelerinin azaltılması hedefleniyor. Sanırım yapay zekaya dair en iyi örneklerimden biri bu olabilir. Gelelim kötü ve çirkin tarafına. Microsoft, Tay isimli chatbot’u, yapay zekalı sohbet robotunu, Twitter üzerinden insanlığa açtığında, Tay’ın attığı “öfke dolu, ırkçı, şiddet yanlısı hatta korkunç mesajları” için yapay zekaya hem kötü hem de çirkin diyebilirsiniz. Ancak Tay 10 yaşında bir çocuk olsaydı, bir çocuğun böylesine nefret dolu olmasında kime kızardınız? Suçluyu nerede arardınız? Tabi ki ebeveynlerinde! Tay’ın ebeveynleri de bizlerdik! Çünkü Microsoft Tay’ı aktifleştirdiğinde insanlara “Tay onunla ne konuşursanız onu öğrenecek” demişti. Ve bizler ebeveynler olarak ilk mesajı sevgi dolu olan Tay’a, yapay zekaya “nefreti, soykırımı, bencilliği, ırkçılığı” öğrettik. Yapay zeka çalışmalarında kötü ya da çirkin arıyorsanız lütfen aynaya bakın, kendi önyargılarınıza bakın. Yapay zeka insanlığın ortak çocuğudur. Biz bu çocuğa ne öğretirsek onu göreceğiz.
Yapay zeka güvenlik alanında insanlara ne sunuyor? Hangi kolaylık ve sorunları vaat ediyor?
Güvenlik oldukça kapsamlı bir alan, yapay zeka bu alanda daha sağlıklı ve güçlü bir dünya vadediyor. Ancak bu vaadimiz tabi ki insanlar ve niyetleri ile de oldukça paralel. Örneğin sürücüsüz aracınızda emniyetli bir biçimde seyahat etmeniz, araç içi iletişim sistemleri ile parasal işlemlerinizi kolaylıkla gerçekleştirmeniz, özel hayatınızı yürütmeniz mümkün. Ancak kötü niyetli bir insan tarafından geliştirilen bir başka sistem aracınıza saldırabilir ve tüm bu işlemlerinizi kesintiye uğratabilir, bilgilerinizi çalabilir. Ama bu senaryo yapay zekanın olmadığı bir dünya için de geçerli. Dolayısıyla ana fikir yapay zeka üzerine değil, insan üzerine oturtulmalı. Söz konusu güvenlik olduğunda yapay zeka niyetimiz doğrultusunda hareket eden bir araç o kadar, hatta sadece sadık bir hizmetkâr.
Videolardaki yüz ve ses değişimi sayesinde manipülasyon ihtimali artıyor. Bu durumun etkileri neler olabilir sizce?
Evet bu manipülasyon ihtimali artıyor, ancak bu manipülasyonu tahmin etmek, tespit etmek de bir o kadar kolaylaşıyor. Yapay zeka dünyasında olumsuz bir senaryonun daha kolay yapılabilir olduğunu düşünüyorsanız lütfen gelişim olumlu tarafta da oldukça hızlı bir biçimde sürdüğünü hatırlayın.
ODAKLANMA SÜRESİ AZALDI
İnsanlar sosyal medya, bilgisayar oyunu, internete uzun vakitler ayırdıkça konuşma ve hafıza yetilerinin zayıfladığını biliyoruz. Bu gidişle bizi ilerde ne bekliyor? Teknolojinin insanlara yaptığı fenalıklar hakkında ne söylemek istersiniz?
Son dönemde insanın odaklanma süresinin 8 saniyenin de altına düştüğüne dair iddialar var. Ancak burada teknolojinin bir araç olduğunu unutmamak gerek. Hayatımızdaki herhangi bir araç onu kullanma amacımıza göre yetilerimizi zayıflatabilir, bizi başta kendimiz olmak üzere insanlıklara fenalıklar yapmaya yöneltebilir. Asıl sorumuz biz teknolojiyi nasıl kullanmalıyız ki kendi yetilerimizi geliştirelim olmalı. Günlük ekran kullanım sürenize bir bakın lütfen, bu süreyi nasıl değerlendirdiniz? Kaç kere aynı oyunun aynı seviyesini oynadınız? Ya da kaç kere size yeni ufuklar açabilecek bir konuşmayı izlediniz-dinlediniz ya da bir yazıyı okudunuz? Fenalığı teknoloji değil, insanlar kendi tercihleri ile kendileri kendilerine yapmaktadırlar.
Tablo içinde tablo keşfetti