Kök hücre naklinin çok kısa bir süre öncesine kadar çaresiz gözüken, hatta ölümcül olabilen kan kanseri, nükseden lenf bezi kanseri ve kemik iliği kanseri gibi birçok hastaya yaşam sunarak umut ışığı oluşturduğunu söyleyen Ankara Horu Hastanesi Hematoloji Uzmanı Prof. Dr. Aynur Uğur Bilgin, kök hücrelerin özelleşmemiş ya da farklılaşarak birtakım işlevler kazanmamış hücreler olup, sınırsız bölünebilme ve kendini yenileyebilme özelliğine sahip olduğunu ifade etti. Prof. Dr. Bilgin, bunların vücudumuzdaki bütün doku ve organları oluşturan ana hücreler olduğunun altını çizdi. Hematopoietik kök hücrelerin kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositleri üreterek kan dolaşımına veren hücreler olduğuna vurgu yapan Bilgin, kök hücrelerin kemik iliğinde ve göbek kordonunda bol miktarda, daha az oranda çevre kanında bulunduğunu anlattı. Prof. Dr. Bilgin, iyi huylu ya da kötü huylu birtakım hastalıklar nedeniyle zarar görmüş, işlevini kaybetmiş kemik iliği kök hücrelerinin yeniden oluşturulması amacıyla kişiye kendisinden ya da bir başka uyumlu vericiden sağlıklı hematopoietik kök hücrelerin verilmesi işlemine kök hücre nakli denildiğini bildirdi.
Güvenilir ve hızlı yöntem
Kemik iliğinin kök hücrelerden zengin olduğu için kök hücre nakillerinde ilk kullanılan kaynak olduğunun altını çizen Prof. Dr. Bilgin, günümüzde hem alıcı hem de verici açısından güvenilir, hızlı ve daha az rahatsız edici olması nedeniyle çevre kaynaklı kök hücrelerin tercih edildiğini belirtti. Son yıllarda göbek kordonundan elde edilen kök hücrelerin de nakillerde kullanıldığını belirten Bilgin, "Kök hücre nakli işlemi öncesinde hastaya kemoterapi veya ilaçlar uygulanarak kemik iliği boşaltıldıktan sonra hastanın kendisinden veya doku uyumlu sağlıklı vericiden alınan kök hücreler verilir. Bu işlem sonrasında kök hücreler alıcının iliğine yerleşir, çoğalır ve yeniden hematopoietik hücreler üreterek yeni kan hücrelerini üretmeye ve bağışıklık sistemini yeniden yapılandırmaya başlar. Hastanın kan değerlerinin düzelmeye başlaması 2-4 hafta içerisinde gerçekleşir. Bu sırada hasta doktoru tarafından yakın takip edilir. Özellikle kan değerlerinin düşük olduğu günlerde bazen her gün kan desteğine ve enfeksiyon durumunda antibiyotik başlanmasına ihtiyaç duyulmaktadır" diye konuştu.
Hastalığın evresi önemli
Kök hücre naklinin bazı kötü huylu lösemi-kan kanseri, lenfoma-lenf bezi kanseri, multipl myelom-kemik iliği kanseri vb. kan hastalıkları, aplastik anemi gibi bazı kemik iliği yetmezlikleri ile doğumsal kan hastalıklarının tedavisinde günümüzde başarı ile uygulandığını ifade eden Prof. Dr. Bilgin, "Alıcının altta yatan hastalığı, hastalığın evresi ve son durumu, aciliyeti, uyum durumu, verici özellikleri ve tercihi bu durumlarda belirleyicidir. Çevre kanı günümüzde en çok tercih edilen türüdür. Otolog kök hücre nakli alıcıya kendi kök hücrelerinin verilmesi ile allogeneik kök hücre nakli alıcıya tam uyumlu bir başka birisinden kök hücrelerin verilmesi ile haploidentik kök hücre nakli alıcıya birinci derece yarı uyumlu akrabalarından alınan kök hücrelerin verilmesi ile sinjeneik kök hücre nakli de alıcıya tek yumurta ikizinden alınan kök hücrelerin verilmesiyle gerçekleştirilir. Bir başka bireyden yapılan nakillerde mümkünse tam uyum aranır. Bu durumda başarı oranlarının daha yüksek olduğu açıktır. Ancak günümüzde teknoloji ve takip yöntemlerinin gelişmesi ile tama yakın, hatta yarı uyumlu nakiller ile de başarı oranları oldukça yüksektir. Göbek bağı kanından yapılan nakillerde ise uyum 6/6, 5/6 veya 4/6 düzeyinde kabul edilebilir oranlardır" dedi.
Kök hücreler donduruluyor
Hastanın kendisinin kök hücreleri kullanılacağı durumlarda öncelikle altta yatan hastalığın birtakım ilaç-kemoterapilerle iyileştirilmesinin gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Aynur Uğur Bilgin, "Daha sonra ise kullanılacak kök hücre yöntemine göre bazı ilaçlar kullanılarak hastadan kök hücreler toplanarak dondurulur ve kök hücre nakli gününde tekrar çözdürülerek hastaya verilir. Allogeneik nakillerde ise yine kullanılacak kök hücre kaynağına göre vericiye bir takım ilaçlar verilerek vericiden kök hücreler toplanır ve alıcıya verilir. Böylece tedavi sırasında hasar gören kemik iliği kök hücrelerinin yeniden yapılanması ve kendini onarması sağlanmış olur. Deneyimli ve tam donanımlı bir ekip tarafından yönetildiği takdirde yüksek başarı oranları ile bu dönem tamamlanmaktadır" diye konuştu.