Bugüne kadar iki yıl önce kapımızı çalan koronavirüs salgınıyla ilgili sayısız olumsuz haber yaptık. Ancak zaman içinde pandemi şartlarının bazı olumlu hikâyeler doğurduğuna da şahit olduk. Onlardan birinin baş kahramanları da Bilgesu Güngör Tutal ve Tora Benzeyen. Kuş gözlemcisi olan iki arkadaş, pandemi günlerinde evlerine komşu olan Fethipaşa Korusu’nda doğa severlerle beraber kuş gözlemlerine başladı. “Bu gözlemler sırasında kendi mahallerindeki kuşlar, bitkiler ve diğer canlıları belgeleyip Instagram’daki @fethipasada hesabında paylaştılar. Bu gözlemlere hâlâ devam ediyorlar. Tutal ve Benzeyen’in keyifli macerası hepimize doğanın aslında yanı başımızda olduğunu ve korumanın da yine yanı başımızdan da başlayabileceğini gösteriyor. Günümüzde herkesin çevresindeki doğal yaşamın farkında olması gerektiğini ve bu nedenle “vatandaş bilimi”nin önemine dikkat çeken ikiliyle Fethipaşa’da bir araya gelerek bir söyleşi yaptık...
ÇITKUŞU KORUNUN MASKOTU
T. B. : Logomuzda da yer alan çıtkuşu korunun maskot türü diyebiliriz. Her zaman gür sesiyle korudaki varlığından haberdarız. Koruda bugüne kadar farklı gözlemcilerin de katkılarıyla toplam 76 farklı kuş türü gözlemlendi. Alakarga, saksağan, leş kargası, küçük karga, mavi baştankara, büyük baştankara, çıvgın, uzun kuyruklu baştankara, sığırcık, karatavuk, kızılgerdan, serçe, küçük kumru tüm yıl boyunca sık gördüğümüz bazı türler. Bir de sadece ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde göç sırasında karşılaştığımız türler var. Bunlar koruda her zaman görebildiğimiz kuşlar değil ama bizi oldukça heyecanlandıran türler. Ayrıca koruda bugüne kadar gözlemlenmiş tek baykuş türü olan Alaca baykuşun varlığından da bahsetmeden geçmeyelim!
B. G. T. : Olmaz olur mu! İstanbul kuş açısından zengin bir şehir aslında. Ancak kuşları az görmemizin temelde iki sebebi var. Birincisi doğal alanların azalması ve gürültü kirliliği gibi şehir baskısından dolayı eskisi kadar kuş gelmiyor. İkincisi ise kuşlar aslında yanı başımızda ama biz onların farkında değiliz. Şehirde yaşayan insanlardan serçe, karga ve martıdan başka bir kuş görmedim lafını çok sık duyuyoruz aslında. Halbuki daldan dala konan o kuş serçe değil, bir büyük baştankara. Ya da akşam üzeri korudaki cıvıltının sebebi bir kızılgerdan.
Tarladaki bir tarım işçisi de gözlemci
Diğer bir yandan ise bu gözlemler ile bilime ve bilim insanlarına büyük fayda sağlayabiliyorsunuz. Çünkü benzer durum bilim insanları için de geçerli; farklı alanlarda aynı anda olma ihtimalleri yok! Bu durumda o alanda bulunan yerli bir gözlemci (bu tarladaki bir tarım işçisi ya da gökyüzündeki bir pilot da olabilir) gözlemini kayıt altına alarak aslında bilimsel bir veri de üretmiş oluyor. Amatör gözlemcilerin bilimsel çalışmalara sundukları bu katkı ve bununla ortaya çıkan bilimsel çalışmalar “vatandaş bilimi” olarak adlandırılıyor. Örneğin geçmiş yıllarda yayımlanan ve Türkiye’de yuva kurup yavrulayan tüm kuş türlerini detaylı haritalarla anlatan “Türkiye Üreyen Kuş Atlası” çalışması da amatör gözlemcilerin katkılarıyla ortaya çıkmıştı.
Yılın her günü, günün her saati
B. G. T. : Aslında yok. Yılın her günü ve günün her saatinde yapılabilir. Ancak görmek istediğimiz tür özelinde mevsim ve saat ayarlaması yaparak şansımızı arttırabiliriz. Örneğin, ötücü kuşlar sabahın erken saatlerinde ve akşamüzeri daha rahat gözlemlenir. Baykuş ve çobanaldatan gibi gece aktif olan türleri görmek için ise havanın kararmasını beklemek daha doğru olur. İstanbul üzerinden her sene on binlercesi geçen leylekleri görmek içinse ilkbahar ve sonbahar mevsimi ideal zamanlar.
Kuşlar hayatımızın parçası