Hayata tırmanışlarında atık toplayıcılarını en çok da yokuşlar zorluyor. Hele kış mevsiminde kar ve yağmurla o yokuşların buzlanması omuzlarına yüklenen el arabalarını daha bir ağırlaştırıyor. Günlük 45 kilometreyi bulan 17 saatlik mesailerinde en büyük lüksleri pazarları sabah siestası. Yani çalışmaya iki saat geç başlamaları. Milyonların tatile çekildiği hafta sonlarında onlar pazartesiyi adeta iple çekiyor. Çünkü pazartesi sendromu nedir bilmeden o gün daha fazla atık toplamayı umuyorlar. Yeni Şafak “Çöp konteynerleri bizim kısmetimiz” diyen, ekmeğini çöpten çıkaran atık toplayıcılarının bir gününe ortak oldu.
HER KONTEYNER BİR UMUT
Onların zorlu mesaisi henüz horozlar ötmeden başlıyor. Kışın karanlığında çektikleri el arabalarını tıka basa doldurmuş dönmenin hayaliyle başlıyorlar. Atılan her adım, karıştırılan her koyteyner şansları varsa rızıklarına 1 TL ekleyecek bir nokta. Geri dönüşüm işçileri el arabalarıyla cadde ve sokakları gezerek çöp konteynerlerine atlan kağıt, karton, plastik ve metalleri toplayıp satarak geçimlerini sağlıyorlar. Biraz tasarruf yapıp araç alabilenler şanslı. Ülke ekonomisine de önemli bir katkı sağlıyorlar. Geri dönüşüm işçileri mesleklerini, “Bizim için her çöp konteyneri bir umut” şeklinde özetliyor.
Bir günlerine ortak olduğumuz 7 işçi Dikmen’de bir gecekonduda yaşıyorlar. Genel sağlık sigortaları yok. İki yıllık pandemide faal olarak çalışmalarına karşın hiçbiri koronavirüs geçirmediğini anlatıyor. 7 işçi Balgat, Öveçler, Huzur, Dikmen, 100.Yıl semtlerinde çalışıyor. Bu bölgelerin dışına ise çıkmıyorlar. İşçiler günde ortalama 40 ile 45 kilometre yürüyorlar ve aylık ortalama 5 bin ile 5 bin 500 TL kazanıyorlar. Dikmen’deki evlerine aylık 700 TL kira ödeyen işçiler aylık kişi başı 100 TL kira ödüyor.
TOK KALMAK İÇİN 2 YUMURTA
Geri dönüşüm işçileri tok tutması nedeniyle güne 2 adet haşlanmış yumurta yiyerek başlıyorlar. Şaban Gültekin 7 senedir el arabasıyla sokakları gezerek geri dönüşüm malzemeleri topluyor. 30 yaşındaki Gültekin Diyarbakır’da yaz aylarında su satarak çalışma hayatına başladığını belirterek, “Su sattığım günleri unutmuyorum. Bizim umutlarımız çöp konteynerlerinde. Ekmeğimizi konteynerlerden topluyoruz” diyor. Daha önce bulduğu bir perde kiralık evlerinin camını süsleyen Gültekin, birlikteliğimizde ise Öveçler Mahallesi’nde çöpe atılmış bir plazma televizyon buldu. “Çalışırsa memleketteki 1,5 yaşımdaki kızıma götürürüm” diye umutlanan Gültekin, saat 23.30’da eve döndüğünde hemen televizyonun çalışıp çalışmadığını kontrol etti. Ama onu kötü bir sürpriz bekliyordu.
EN YOĞUN SAATLER
Kahvaltıdaki iki yumurta ne kadar tok tutsa da işleri yoğun efor gerektiriyor. Öğle yemeklerini uygun bir lokantada atıştırıyorlar. Bütçeleri 20 TL’yi aşmıyor. İşçiler günde ortalama 140 ile 160 kilogram arasında geri dönüşüm malzemesi topluyorlar. Kilogram başına ise 1 TL kazanıyorlar. İşçilerin günün en yoğun olduğu saatler akşam 19.00 ile 20.00 arası. O saatler arasında apartman kapıcıları çöpleri konteynerlere bıraktıkları için işçiler yoğun oluyorlar.
İNSANLARA SİTEM
Hasan Tekin (38), 15 yıldır geri dönüşüm işçisi olarak çalışıyor. Biz kağıt, karton toplayıcıları dünyanın çöpünü sırımızda taşıyoruz” diyor. En yoğun olduğu günler ise pazartesi. Vatandaşlar hafta sonunu evlerinde geçirdikleri için çöpler pazartesi günleri atılıyor. Haftanın 6 günü 140 ile 160 kilogram aralığında geri dönüşüm malzemeleri toplayan işçiler pazartesi günleri 200 kilograma kadar atık toplayabiliyor. 20 yıldır atık toplayan Hasan Sincar ise, “İnsanlar bizi görünce maskesini kapatıyor. Sadece karnımızı doyurmak için bu mesleği yapıyoruz. Mesleğimizden utanmıyoruz ama insanlar bizim yüzümüze dönüp bakmıyor” diye sitem ediyor.
5 ÇOCUĞA BAKIYOR
Mahmut Atilla (32) 18 yıldır atık topluyor. Atilla, “2004 yılında Ankara’ya geldim, o günden beri de bu işi yapıyorum. Neredeyse asgari ücret dolaylarında kazanıyorum ve bu işten 5 çocuğuma bakıyorum. Yeşil kartlıyım, hasta olunca devletimizin verdiği destek kadarıyla hastanelerde tedavi görüyoruz. Arkadaşlarımızla geçimimizi kağıt üzerine sağlıyoruz” dedi.
KADINLAR DA VAR
El arabalarıyla sokaklarda gezerek çöp konteynerlerinden geri dönüşüm malzemesi toplayan kadınlar da var. Ankara’nın Şentepe Semti’nde üç çocuğuyla birlikte el arabasıyla sokaklara çıkan 25 yaşındaki Kiraz Özkaplan, “Eve geldikten sonra çocukları uyutup ev işlerini öyle yaparak yetiştiriyorum. İnsanlar bu işi mecburiyetten yapıyor. Daha önce hiç okula gitmedim. Bazen çocukları araba yarıya kadar dolunca içine koyuyorum bazen kucağımda taşıyorum” diyor. El arabası olmadığı için sırtındaki siyah çuval ile geri dönüşüm malzemesi toplayan Kezban Keskinbalta ise 27 yıldır geri dönüşüm işçisi. Her sabah saat 09.00’da sokağa çıkan Keskinbalta akşam saat 20.00’de eve geri dönüyor. Keskinbalta, “Daha önce hiç okula gitmedim. Günde bu işten ortalama 100 ile 150 TL kazanıyorum. Eşim ile bu işi yaparak 4 çocuğumuza bakıyorum” diyor.
GÜNLÜK 150 KİLOGRAM
BÖLGELERİ BELLİ
Başkent Ankara 5 milyonluk nüfusuyla mega bir kent olduğu için atık toplayıcılar için güzel bir fırsat. Ancak şehrin büyüklüğü aynı zamanda bir dezavantaj. O nedenle tüm şehri gezmek yerine lokal bölgeler belirleyip, aynı güzergahları kullanıyorlar.