Herkes onun hakkında konuşuyor, yaptığı eserler sosyal medyada büyük beğeni topluyor. Açık artırmalarda rekorlar kırıyor. Sokak sanatının her kültürde karşılığı olan okumalar yapıyor bu yüzden de çok seviliyor. New York ya da Londra sokaklarında olduğu gibi Gazze'nin yıkık duvarlarında da onun eserleri var. Üstelik sadece duvarlara eserlerini yapmıyor, tabloları da var hem de sanat galerilerinde ve uluslararası sanat fuarlarında da boy gösteriyor. Kimliği sır gibi saklanan sokak sanatçısı Banksy'nin bir dönem yakın arkadaşı olan Steve Lazarides geçtiğimiz hafta İstanbul'daydı. Global Karaköy'de “The Art of Banksy” sergisini açan Lazarides ile buluştuk. Biraz da eski arkadaş kırgınlığıyla Banksy'yi, bu eserleri toplamak için koleksiyonerleri nasıl ikna ettiğini ve sokak sanatını konuştuk.
Sergi koleksiyonerin elindeki eserlerden oluşuyor. Bunları bir araya getirmek zor oldu mu?
Bu sergideki eserleri elinde bulunduran koleksiyonerleri zaten önceden tanıyordum. Tek tek hepsini ziyaret ettim ve açacağımız sergiyi anlattım. Önce çekindiler çünkü Banksy şovları genellikle en fazla bir iki günlüktür ama bu sergi uzun soluklu bir sergi. Ama serginin içeriğini anlattığımda çoğunluğu kabul etti ve bu eserleri bir araya getirdik.
Londra sokaklarını bu sergiyle bir anlamda Karaköy'e getirdiniz diyebilir miyiz?
Yıllar önce Londra'da bir sokağı illegal yolla kapatarak ilk Banksy sergimizi açmıştık. Ama Karaköy'de bu şekilde bir sokak kapatmamız çok mümkün değil. Bu yüzden o sokağın replikasını bu mekana taşımış olduk. Bizim derdimiz ciddi bir sanat sergisi oluşturmak değil bu eserlerdeki mizahı göstermek. Sanatseverler mizahı yakalamak için gelip gezsin.
SANAT HALK İÇİNDİR
Son yıllarda 'sanat sanat için' değil 'sanat halk için' anlayışı öne çıkıyor ve sokak sanatları da burada önemli bir rol oynuyor. Müze ve galerilerden sokağa çıkan sanat için neler diyeceksiniz?
Sokak sanatının en güzel tarafı herkes için erişebilir bir sanat anlayışına vurgu yapması. İnsanlar eserlere bakıyor ve herkes kendine göre bir şey anlıyor bu da insanların hoşuna gidiyor kendilerini rahat hissediyorlar. Kendilerini o sanat eserinin bir parçası gibi hissediyorlar.
O halde bu akımda sanatın değeri halkın ne anladığı üzerinden kıymet kazanıyor diyebiliriz.
Sanatın yüzü popülerleşti artık. Bu akım sanatsal kaygıları çok da ciddiye almıyor. Bakın Banksy'nin eserlerinin olduğu bir kitap yayınlandı ve bir buçuk milyon adet satıldı. İnsanlar resim galerilerine gitmek yerine bu kitabı alıp resimlere bakmayı tercih ediyor.
BANKSY ASLINDA HAYLAZIN TEKİ
Banksy, hakkında en çok konuşulan ama kimsenin tanımadığı bir sokak sanatçısı. Kim olduğuyla ilgili bir takım iddialar dolaşıyor: 1974 Bristol doğumlu, kimliği gizli bir aktivist. Hatta bir dönem kasaplık yaptığı bile söyleniyor. Siz bu bilgilerin üstüne meraklıları için neler ekleyebilirsiniz?
Kendisiyle 12 sene birlikte çalıştım ama bizimle geçmişiyle ilgili çok şey paylaşmadı diyebilirim. Mesela seneler sonra özel okula gittiğini öğrendik. Ama onun için şunu söyleyebilirim: İyi bir sanatçı çok haylaz, yaramaz biri.
Bu kadar bilgiye bakılırsa Banksy'nin eski arkadaşları bile hala onun sırdaşı?
Ben onunla çalışırken bütün zamanımın yarısından çoğunu onun kimliğini saklamak için harcıyordum. Ama bana kalırsa insanlar onun asıl kimliğini sırf büyü bozulmasın diye çok da öğrenmek istemiyor. Geçtiğimiz yıllarda Banksy yakalandı bilgisi gazetelere çıktı ama kimse bu haberle çok ilgilenmedi çünkü Banksy'nin bu gizemli halini halk istiyor, sihirin bozulmasından hoşlanmadılar.Bu haberleri görmezlikten geldiler.
Yaz sonunda İngiltere'de Dismaland açıldı, siz de gittiniz mi?
Ah onu hiç sormayın orası benim yaramdır. Çünkü iki yıl önce o fikri ben ortaya atmıştım. Ama Dismaland'dan ancak açılmadan iki hafta önce haberim oldu ve çok üzüldüm.
Banksy para kazanmıyor
Banksy hem halk için sanat yaptığını söylüyor hem de eserleri çok uçuk fiyatlara alıcı buluyor. Buradan bakınca sokak sanatı kendi içinde çelişmiyor mu?
Benim koleksiyonerlerden topladığım eserlerin çoğu 10-15 yıl önce satıldı ve artık onlar para kazanıyor. Şu an fiyatları belirleyen çünkü pazar ortamı ve paraları Banksy'ye gitmiyor. Ayrıca sokak sanatçılarının para kazanmasında göre paradosk yok. Çünkü sokak sanatçısı da para kazanmak zorunda ki sanatını devam ettirsin. Eğer böyle olmasa o zaman sanat sadece zengin aile çocuklarının yaptığı bir iş olurdu ve biz sokak çocukları para kazamayacağımız için sanat yapamazdık.
Peki Banksy'nin eserlerinin bu kadar para getirmesi antikapitilist duruşuna gölge düşürmüyor mu? Ya da İnstagram'da beğenilme isteği sokak sanatının ruhuna aykırı değil mi?
Banksy'nin kendi adına hesapları var ama onları kendisi yönetmiyor önce bunu düzelteyim. İkincisi evet bir eser orada 140 bin beğeni alabilir ama Banksy'nin eserlerinin peşindeki kitle o kadar büyük ki internet onun ancak yüzde biri sayılır. Yani bu beğeni çok da aslında sanatı etkilemiyor ama halka ulaşmada evet etkili olabiliyor. Şunu da unutmayalım Banksy'nin yaptığı eserler patladığında internet böyle yaygın değildi.
SON ESERİ BAŞARILI DEĞİL
İstanbul'daki serginin geniş kitlelere ulaşmasında internetteki paylaşımlar çok etkili olacaktır. Artık günümüzde sanata giden yol İnstegram'da paylaşılan selfie pozlarından geçiyor diyebilirim…
Evet şu an dünyadaki en etkili yol bu. Bu paylaşımlar sayesinde halk sanatın bir parçası oldu. Hatta sanat galerisine bile gitmeye gerek kalmadı internetten takip ediyorlar. İnşallah bol bol serginin paylaşımı olur diye bekliyoruz. Sergideki bazı eserler 15 yıldır hiç insan yüzü görmedi bu yüzden sosyal medyadan paylaşım çok önemli.
Sergideki eserlerden sizin en çok beğendiğiniz hangisi?
Medyayı eleştiren bir resim var. Yardım isteyen bir yaralı çocuk ve onun fotoğrafını çekmeye çalışan gazeteciler. Benim favorim bu siyah beyaz eser. Suriyeli o çocuğun hali bizim ne kadar kötü bir toplum olduğumuzu anlatıyor ve bence politik anlamda en ağır eser.
Mülteci sorununa dikkat çekmek için Banksy, geçtiğimiz haftalar yine Suriyeli göçmen bir ailenin çocuğu olan Steve Jobs resmi çizdi. Bu resimle ilgili yorumunuz nedir?
Konu evet çok iyi ama eser çok başarılı değildi bence. Çünkü resime bakanlara ilk bakışta mesajı vermiyordu. Medyada zaten bu eseri ancak altına yazdıkları notlarla açıkladılar. Oysa Banksy'nin eserlerinde mesaj her zaman ilk bakışta ve doğrudan verilir.
Galeri sahipleri bizim gibi sokak çocuklarını kıskanıyor
Banksy'nin eserlerini “kanayan yaralara parmak basıyor” diye yorumlayan da var “Aptallar için sanatta farkındalık oluşturmak” diye yorumlayanlar da. Bu eleştirilere siz nereden bakıyorsunuz?
Küçümseyenler daha çok sanat galerilerinin bakışı. Onlar için sanat camiasını yönlendiren kesim diyebiliriz. Çünkü bu sanat akımında onlar yoklar bu akımın birer parçası değiller bu da hoşlarına gitmiyor, canlarını sıkıyor o zaman da eserlere dudak büküyorlar. Çünkü sanat dünyasında sadece onlar söz sahibi olsun istiyorlar. Sokak sanat akımının gördüğü ilgiye sinirleniyor ve hatta kıskanıyorlar bu yüzden de küçümsemeye çalışıyorlar. Çünkü onlar ortaya çıkardıkları isimlerin resimlerinin fiyatlarının artmasını istiyor kendi onayladıkları sanatçıların ismi olsun istiyorlar. Ama işte onların onaylamadıkları bir sanat patlama yaşıyor.
ÇOK DA UMURSAMIYORUM
Sanat camiasında bu eserlerin bir karşılığı olmaması canınızı sıkmıyor mu?
Bizim maksadımız sadece herkes için sanat oluşturmak bu yüzden sanat galerilerinin yorumları bakışları çok da umurumuzda değil. Yaptığımız sanatla 'kanayan yaraya parmak bastığımızı' düşünenler ise sesi olmayan yani sessiz çığlığın sesi ve bizi de onlar sahipleniyor. Gazze'deki eserler sesi olmayan bu kitle tarafından sahiplenildi ve itibar gördü. Biz de zaten onların sesi olmak istiyoruz yoksa galeri sahiplerinin gelip bizim yaptığımız sanatı 'ah ne kadar güzel' diye beğenip sırtımızı sıvazlamalarını beklemiyoruz. Sanat camiası tarafından ciddiye alınmamayı umursamıyoruz.
Kırmızı balonlu kız umudun resmi
Kırmızı balonlu kız sergiyle birlikte İstanbul'da. Suriye'deki savaşa karşı yürüten bir kampanyaya bağışlandı ve bir anda çok ünlü oldu. Suriye'deki savaşın yüzü diyebiliriz. Bu eserin ortaya çıkış hikayesini öğrenmek istiyorum.
Bu eser sesi olmayan kesimin sanattaki gücünü ortaya koyan en iyi örnek diyebilirim. Bu resim aslında yeni değil 15 yıl önce yapılmıştı ve biz pek beğenmemiştik. Ama bu eser savaş karşıtı o kampanyaya bağışlandı ve orada açık artırmaya çıkarıldı ve halk ilgi gösterince birden fiyatı tavana vurdu. Burada altını çizmemiz gereken şu: 15 yıl önce yapılmış ses getirmemiş bir eser ama toplum tarafından ne zaman itibar gördü işte o zaman değerli oldu. Bu eserin bir köşesinde şöyle yazar: Her zaman umut vardır. Eser kadar bu ifadenin de Suriye'de olan bitenleri açıkladığını düşünüyorum ve çok önemsiyorum.