Türkiye, 2000’li yılların başında başlattığı ‘Afrika açılımını’ 2013’te Afrika Ortaklık Programı’na dönüştürdü ve tüm kıtayla ilişkisini daha kurumsal bir hale getirdi. Askeri, savunma ve eğitim alanındaki iş birliklerini enerji iş birliği takip etti. Aralarında Somali, Sudan, Libya, Angola, Nijer, Nijerya, Fas, Cibuti, Mısır, Cezayir gibi ülkelerin bulunduğu 20’ye yakın ülkeyle madencilik ve enerji alanında anlaşmalar imzalayan Türkiye, uygun siyasi ve ekonomik koşulların oluştuğu ülkelerle iş birliği süreçlerini hayata geçirdi.
BİRLİĞİN BAŞROLÜ ORUÇ REİS
Türkiye’nin Afrika açılımında sembol ülke Somali oldu. Türkiye ile Somali arasındaki ilişkiler, o dönem başbakan olarak görev yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2011’de yaptığı ziyaretle başka bir düzeye ulaştı. Dünyanın en fakir ve güvenlik açısından en zorlu coğrafyasında bulunan Somali’ye yapılan o ziyaretten itibaren iki ülke arasında her alanda derin ilişkiler kuruldu. Bunun en son halkası ise Somali ile Türkiye’nin Şubat 2024’te imzaladığı Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması oldu. Anlaşma, Türkiye’ye Somali karasularını 10 yıl boyunca koruma karşılığında deniz kaynaklarının gelişimine katkıda bulunma hakkı verdi.
BİRLİĞİN BAŞROLÜ ORUÇ REİS
Bu adımın ardından Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ile Somali Petrol Otoritesi arasında “Türkiye ile Somali Arasında Hidrokarbon Arama ve Üretim Anlaşması” imzalandı ve Oruç Reis Gemisi 25 Ekim’de Mogadişu Limanı’na demirledi. Somali açıklarında üç blokta toplam 15 bin kilometrelik bir alanda üç boyutlu sismik faaliyet yapacak olan Türkiye, petrol bulunması durumunda bunu üretme yetkisine de sahip olacak. Somali’de daha önce başka ülkelerin de sismik faaliyette bulunduğu biliniyor ancak ilk defa üç boyutlu çalışma yapılacak olmasının farklı sonuçlar verebileceği değerlendiriliyor.
HEM DENİZDE HER KARADA
Enerji uzmanları, jeosismik araştırmalara göre Somali’nin 30 milyar varile yakın petrol ve doğal gazı olabileceği öngörüsünde bulunuyor. Türkiye ile Somali’nin yaptığı anlaşma sadece denizde değil petrol bulunduğu öngörülen karasal bölgelerde de sondaj yapılmasını içeriyor. Burada da petrol ya da başka doğal kaynaklarını bulunması durumunda Türkiye üretim yetkisini kullanabilecek.
BİZİM İÇİN DE SİSMİK YAPIN
Türkiye’nin Somali’deki enerji arama çalışmaları bölgeye ilgi duyan yabancı şirketleri de hareketlendirdi. Somali’den daha önce lisans alan ABD’li bir şirket, Oruç Reis Gemisi’nin kendileri için de sismik arama yapmasını istedi. Şirket Türkiye’ye bir ziyaret yaptı. Anlaşma sağlanırsa Oruç Reis gemisi, ABD’li şirket için de sismik arama yapacak.
Senegal ile petrol anlaşması
Türkiye ile Senegal arasında 31 Ekim’de imzalanan petrol ve doğal gaz aramaya yönelik mutabakat zaptı ile iki ülke, Senegal’deki zengin doğal gaz ve petrol yataklarında ortak arama yapacak. İki ülke arasında yapılan iş birliğiyle birlikte Oruç Reis Gemisi’nin Afrika’nın doğusunda bulunan Somali’de sismik araştırmasını bitirdikten sonra da rezervleri belirlemek için rotasını Senegal’e kıracak. Bu gelişmelerle birlikte Türkiye ilk olarak Senegal’deki enerji altyapısının gelişimi noktasında destek sağlayacak. Senegal, enerji kaynakları açısından büyük potansiyele sahip olsa da sektördeki altyapı eksiklikleri nedeniyle bu potansiyel verimli kullanılamıyor.
Nijer’in altını Türkiye’den
Türkiye’nin Afrika’daki yatırımları açısından son dönemde öne çıkan ülkelerinden biri de Nijer. Nijer, altın ve uranyum gibi doğal kaynaklar açısından zengin bir ülke. Türkiye ve Nijer 22 Ekim’de petrol ve doğal gaz alanında iş birliği niyet beyanı imzaladı. Bu beyana göre, Nijer’de yer alan petrol ve doğal gaz sahalarının geliştirilmesinde Türk şirketleri desteklenecek ve teşvik edilecek. Türkiye’nin Nijer’de üç altın madeni sahası bulunuyor. 2020’de çalışmalar başladı. 2025 yılında ilk altın üretimi gerçekleştirilecek. Nijerya ile yapılan üç farklı anlaşma enerji verimliliği, yenilebilir enerji iş birliği ile hidrokarbon ve madencilik iş birliğini içeriyor.
Libya’da ruhsat bekleniyor
Libya’da TPAO’ya verilen kara ve deniz alanlarındaki ruhsatlar da önemli kaynaklar olarak görülüyor. Libya, dünyanın önde gelen petrol üreticileri arasında bulunuyor. Türkiye ile Libya’nın 2019’da imzaladıkları deniz yetki anlaşması Doğu Akdeniz’deki dengeleri bozmuş ve tepki çekmişti. Oruç Reis’in Somali’ye gitmesinin ardından Libya’daki deniz yetki alanı için de görüşmeler devam ediyor. Bu kapsamda, dost ülke ile ruhsat aşamasına gelindiği öğrenildi. Süreç bittikten sonra belirlenen yetki alanında Türkiye, petrol ve doğal gaz için sismik çalışma yapacak.
Normalleşme iş birliği getirdi
Türkiye’nin, Mısır ve Cezayir ile de sıvılaştırılmış doğal gaz ticareti ve yeni üretim sahaları bulma adımları var. Mısır ile son anlaşma Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi’nin Türkiye ziyareti sırasında imzalandı. Bu anlaşmayla iki ülke arasındaki enerji iş birliğini güçlenmesi, enerji başlıklarında ortak projeler geliştirmesi hedefleniyor. Geliştirilecek ortaklıklarla, Türk şirketlerinin Mısır’daki petrol arama ve üretim sahalarında da aktif rol oynaması bekleniyor. Öte yandan Mısır, yüzer doğal gaz depolama ve gazlaştırma ünitesine sahip FSRU gemisi Ertuğrul Gazi’yi yaz döneminde kiralamak istiyor. Türkiye, kiralamaya sıcak bakıyor.