Suriye’de devam eden iç savaşın sona erdirilmesi ve siyasi geçiş sürecinin sağlanması için, Soçi mutabakatının ardından İdlib’deki durum başta olmak üzere, sahadaki genel gelişmeler ve siyasi çözüm sürecinin ele alındığı Suriye konulu dörtlü zirve dün gerçekleşti. Çengelköy bulunan Cumhurbaşkanlığı Vahdettin Köşkü’ndeki dörtlü zirveye, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ev sahipliği yaptı. Zirve 2 saat 45 dakika sürdü.
ERDOĞAN LİDERLİĞİNDE BULUŞTULAR
Dörtlü zirveye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile Almanya Başbakanı Angela Merkel katıldı. Zirvenin ardından Erdoğan, Putin, Merkel ve Macron ortak basın toplantısı düzenledi. Liderlerin konuşmalarından öne çıkanlar şöyle:
KRİZİN ETKİLERİ GEÇ ALGILANDI
Erdoğan: Sahada tam olarak ateşkesin sağlanması ve hakim kılınması ile akan kanın bir an önce durdurulması hedefimiz var. Suriye ihtilafının küresel bir sorun haline dönüşmesinin en önemli sebebi, uluslararası toplumun meseleyi yeterince sahiplenmemesidir. Çok uzun bir dönem Suriye krizinden kaynaklanan sıkıntıların yükünü, Suriyeli sivillerle komşu ülkeler, çekmek zorunda kalmıştır. Birçok ülke, durumun vahametini krizin etkileri sınırlarına ulaşınca idrak edebilmiştir, bu kayıtsızlığa son verilmesi gerekiyor.
TERÖRİSTLER PALAZLANAMAYACAK
(Suriyeli sığınmacılara yardım) Adil yük paylaşımı hususunda AB’nin taahhütlerinin yerine getirilmesini beklediğimizi hatırlatmak isterim. Yaptığımız görüşmelerden tabii ki İran’ı da bilgilendireceğiz. Türkiye, ne sınırlarında ne de Suriye’nin herhangi bir bölgesinde terör gruplarının palazlanmasına müsamaha göstermeyecektir. Terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni emrivakilerin dayatılmasını da asla kabul etmeyeceğiz. Fırat’ın batısında olduğu gibi doğusunda da tehditleri bertaraf edeceğiz.
MÜLTECİLER İÇİN KONFERANS
Putin: Bizi son derece titiz bir çalışma bekliyor. Suriye’de şiddet oranı azaltıldı ama radikal güçler temizlenmelidir. Silahsızlandırılmış bölgenin geçici bir tedbir olduğunu düşünüyoruz. İnsani yardım konusuna da odaklandık. Mültecilerin dönüşleri konuşuldu. Mültecilerle ilgili bir konferans yapılmasını hedefliyoruz.
İNSANİ KORİDOR OLUŞTURULSUN
Macron: Biliyoruz ki bugün rejim askeri olarak yeniden fetih mantığında davranıyor. Şeffaf ve özgür seçimlerin uluslararası gözetim altında yapılması gerekiyor. İnsani yardım koridorlarının oluşturulması gerekiyor. İdlib’e yapılacak bir saldırı kabul edilemez. Birkaç milyon Suriyeli’den bahsediyoruz ama dünyayı ilgilendiren bir mesele bu.
Merkel: Sadece askeri değil, siyasi bir çözüm hayata geçirilmeli. Suriye rejimi çok sayıda insanı öldürdü, siyasi çözüm bu açıdan kolay olmayacak. Soruna BM kapsamında siyasi bir çözüm bulmalıyız. Kesinlikle kimyasal silahların kullanılmaması konusunda kararlı olduğumuzun bir defa daha altını çizmek istiyorum.
Müzakere öncesi ikili görüşme
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Vahdettin Köşkü’nde gerçekleştirilecek Suriye konulu dörtlü zirve öncesi liderlerle ikili görüşmeler yaptı. Görüşmelerde, Türk heyetinde Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Albayrak, Savunma Bakanı Hulusi Akar, MİT Başkanı Hakan Fidan, Cumhurbaşkanlığı
İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Cumhurbaşkanlığı sözcüsü İbrahim Kalın yer aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, ikili görüşmelerde liderlere İstanbul Boğazı
hakkında bilgi verdi ve bir süre Cumhurbaşkanlığı Vahdettin Köşkü’nün bahçesinde gezinti yaptırdı. Bu sırada liderler fotoğraf çekimine de katıldı.
Kaşıkçı için cevap bekliyoruz
Dörtlü zirvede öldürülen gazeteci Cemal Kaşıkçı da konuşuldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bu 18 kişiyi Türkiye’ye kimler gönderdi? Bunun cevabını Suudi yetkililerin vermeleri gerekir” dedi. Almanya Başbakanı Merkel ise “Gerekenlerin yapılacağını taahhüt etmek isterim” diye konuştu. Fransa Cumhurbaşkanı Macron da soruşturmanın sonuna kadar gitmesi gerektiğini söyledi.
Astana sinerjisi ileri taşındı
Zirve, Astana girişiminin Avrupa’nın da desteğini aldığını ortaya koydu. Erdoğan, açıklamasında, Astana formatının uluslararası topluma örnek olduğunu vurgulayarak, bu bağlamda zirvenin önemini, “Bugün, Fransa ve Almanya’nın da katılımıyla Astana’da yakalanan sinerjiyi daha ileriye taşıyabileceğimizi gördük.” sözleriyle dile getirdi. Söz konusu iş birliğine ne kadar çok ülke katkı sağlayabilirse, çözüme o denli yaklaşılacağının altını çizen Erdoğan, kalıcı çözüm yolunun Suriye halkının öncülüğünde ve sahipliğinde Birleşmiş Milletler (BM) gözetiminde yürütülen müzakerelerden geçtiğinin altını çizdi.
4 lider kalıcı ateşkeste anlaştı
Zirvenin ardından yayınlanan 10 maddelik ortak bildiride, kalıcı bir ateşkesin önemi vurgulandı, Anayasa Komitesi’nin en kısa sürede toplanması çağrısı yapıldı.
Dörtlü zirve bildirisinde liderler, teröre karşı mücadeleye devam etme gerekliliğinin altını çizerken, etkili önlemlerin tam olarak uygulanması ve tüm ilgili tarafların hükümlere riayet etmesi suretiyle sağlanacak kalıcı bir ateşkesin önemini vurguladı. Bildiride liderler, Suriye’de kimyasal silah kullanılmasına karşı olduklarını teyit ederek, tarafların ilgili sözleşmeye riayet etmelerini istedi. Ortak bildiride, Suriye’nin egemenliği, bağımsızlığı ve toprak bütünlüğü ile BM Şartı’nın amaç ve ilkelerine olan kuvvetli taahhütleri teyit edildi.
YENİ ANAYASA ÇAĞRISI
Liderler, BM gözetiminde, en yüksek uluslararası şeffaflık ile hesapverilebilirlik standartlarına uygun olarak, serbest ve adil seçimlerin zeminini oluşturmak üzere Suriye’de anayasal reformu gerçekleştirecek Anayasa Komitesi’nin Cenevre’de kurulması ve erken bir zamanda, şartları gözeterek, bu yıl sonu itibariyle toplanması çağrısında bulundu. Bildiride liderler, mültecilerin ve ülke içinde yerlerinden edilmiş kişilerin Suriye’de ikamet ettikleri asıl yerlere güvenli ve gönüllü olarak geri dönüşleri için gerekli şartların tüm ülke genelinde oluşturulması ihtiyacına işaret ederek, geri dönenlerin silahlı çatışma, siyasi baskı veya keyfi tutuklamalardan korunması ve su, elektrik, sağlık ve sosyal hizmetler dahil olmak üzere insani altyapı gereksiniminin altını çizdi.
TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜ VURGUSU
BM Güvenlik Konseyi tarafından terörist olarak tanımlanan oluşumların tamamen ortadan kaldırılması amacıyla terörle mücadelede kararlılığı teyit edildi. Suriye’nin egemenliği ve toprak bütünlüğü ile komşu ülkelerin ulusal güvenliğine zarar vermeyi amaçlayan ayrılıkçı gündemleri reddetme kararlılıkları ifade edildi. Mültecilerin ülkelerine güvenli ve gönüllü olarak geri dönüşleri için gerekli şartların sağlanması vurgulandı. Suriye’de barış ile istikrar için gerekli koşulların tesisini, siyasi bir çözümün teşviki için birlikte çalışmayı ifade ettiler.