Cumhurbaşkanlığı sistemiyle birlikte, seçim ittifakları partiler için bir gereklilik haline geldi. Cumhur İttifakı ve Millet İttifakı blokunda toplanan siyasi partilerde en dikkat çekici birliktelik muhalefet kanadında gerçekleşti. Bir tarafta ‘kurucu parti’ sıfatıyla Cumhuriyet’in kuruluş aşamalarını bütünüyle kendine mal eden CHP, diğer tarafta yine aynı CHP’nin ‘yola getirmek’ için her türlü zulmü reva gördüğü sözde Kürtlerin partisi, aslında Kandil’in uzantısı HDP. Uzun yıllardır Kürtlerden oy alamayan CHP, gizli saklı gerçekleşen bu ittifak sayesinde Kürtler’in oyuna talip. Asıl soru şu; Kürtler CHP’nin yaptıklarını unutabildi mi, CHP’lilerin Kürtler’e bakışı değişti mi?
KÜRTLER’İ TÜRKLEŞTİRME DERDİ
İsmet İnönü’nün “Her ne pahasına olursa olsun, ülkemizde yaşayanları Türkleştirecek, Türkler’e ve Türklüğe karşı çıkanları yok edeceğiz” ifadeleri her Kürt’ün hafızasında kazılı. Bugün Kürtler’in olumsuz bir CHP hafızası oluşmuşsa, bunun sebebi; öncelikle Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde, ardından da darbeler döneminde Kürtlere yapılanlardır. CHP’nin Kürtler’in yaşadığı bölgelerde yok hükmünde olmasının en büyük sebebi ise, geçmişiyle yüzleşip, samimi bir özür dileyememiş olması.
Önce yazıp sonra uyguladılar
Milli Şef İsmet İnönü’nün raporunda çözüm yine ‘iskan’ ve ‘güvenlikçi’ politikalarda aranır. Kürt dili, ‘bilinmeyen dil’ olarak devlet kayıtlarına geçer ve Kürtleri Türkleştirmek için Türkler’le Kürtler’in aynı okulda okuması tavsiye edilir. Hatta Kürtler’in bulunduğu yerlerde henüz okul açılmaması bile raporun içinde yer alır. “Diyarbakır, kuvvetli Türklük merkezi olmak için tedbirlerimizi kolaylıkla işletebileceğimiz bir olgunluktadır.” “Erzincan Kürt merkezi olursa Kürdistan’ın kurulmasından korkarım. Van ve Erzincan’da acele olarak, Muş Ovası’nda tedricen ve Elazığ Ovası’nda kuvvetli Türk kitleleri vücuda getirmek zorundayız”, “Ağrı’da Kürtler’in medenileşip, sükunet bulmaları bile kârdır” gibi ifadeler yine İsmet İnönü’nün ‘çok gizli’ raporunda yer alan ifadelerden.
YOL HARİTASI
KÜRT DEVLETİ TEKLİFİ
Şeyh Said’in akrabalarından olan eski Bingöl Milletvekili Doğu ve Güneydoğu Anadolu Kalkınma Vakfı Başkanı Hüsamettin Korkutata, dedelerinin, babasının ve amcalarının Ruslara karşı ciddi bir savaş verdiğini dile getirerek şu ifadelerde bulundu: “Babamın anlattığına göre bir gün Ruslar Ermeni birini elçi olarak göndermiş. ‘Herkes batıyı paylaşıyor, biz size yardımcı olalım, burada Kürt devleti kuralım’ demiş. Dedem Şeyh Eyüb Efendi ‘Elçi olduğun için seni öldürmek caiz değil, o yüzden sana dokunmuyoruz. Ama şunu bilin ki, biz Müslümanız, yüz bin tane devlet verseniz, Müslüman kardeşlerimizi bırakıp sizin gibi dinsizlerle birlikte olmayız. Derhal burayı terk edin’ diyerek elçiyi kovmuş. İki gün sonra da Ruslar saldırıya geçmiş ve Kürtler Ruslara karşı Osmanlı’nın yanında savaşmış.”
BİRLİKTE YAŞAMA GELENEĞİ
CHP DÖNEMİNE KADAR ‘İSLAM’ ANA ZEMİN
Bin yılı aşkın Türk ve Kürt tarihsel birlikteliğinde coğrafi hakimiyet ve idare paylaşımı konusunda sürekli çatışmalar olduğu doğrudur. Ancak bu çatışmaların durdurulmasında ‘İslam’ olgusu ana zemin olmaya, CHP’nin Kürtleri ve dindarları yok saydığı döneme kadar devam etti. Osmanlı dönemi bu birlikteliğin en yoğun yaşandığı ve Kurtuluş Savaşı da dahil olmak üzere, birlikte birçok zafere imza atıldığı dönemdi.
TANZİMAT’LA GELEN SORUNLAR
TÜRKLER’LE KÜRTLER YİNE OMUZ OMUZA
Abdülhamid’in tahtan indirilmesiyle birlikte bir yandan Türk milliyetçiliğinin temelleri atılırken, diğer yandan da Kürtler’le devlet arasındaki uzlaşmazlık başlamış oldu. Bu uzlaşmazlık, Kurtuluş Savaşı sırasında omuz omuza çarpışmaya mani olmadı. Geniş Kürt kitlesi ittihatçılara sıcak bakmasa bile Osmanlı’ya sadakatlerini gösterip 1. Dünya Savaşı’nda İmparatorluk ordularıyla birlikte bütün cephelerde savaştı. Binlerce Kürt Sarıkamış’ta, Kutu’l Amare ve Kafkas cephesinde şehit düştü.
UĞRUNDA SAVAŞILACAK KONU: DİN
İLK KÜRT RAPORU
CHP’nin hazırladığı Kürt raporlarından, Abdulhalik Renda Raporu (1925), Fevzi Çakmak Raporu (1931), Şükrü Kaya (1932) ve İsmet İnönü Raporu (1935) en çok gündeme gelen raporlardan. Dönemin Meclis Başkanı Abdülhalik Renda tarafından hazırlanan Cumhuriyet döneminin ilk Kürt raporu, Kürtlerin çoğunlukta olduğu bölgede ‘Türkleştirme politikası’ izlemenin gerektiğini savunur. Renda için dil önemlidir, zira Kürtler’in kendi dillerini yaşatmasını milli aidiyete bir darbe olarak görür. Türkçe konuşmaya teşvik için de, ‘Kürtçe konuşanlara işlerinde zorluk çıkartılmasını’ önerir.
Ardından gelen Cemil Uybadın’ın raporu ise zorunlu iskan politikasını dillendirir. Ubaydın’ın raporu, ‘Kürt köylerine Türkler’i yerleştirmek’, ‘Hristiyan azınlıkları bölgeden çıkarmak’, ‘doğudaki nüfusun batıya göçünün özendirilmesi’ ve ‘sıkıyönetim ilan edilmesi’ gibi politikalarla dikkat çeker. Mareşal Fevzi Çakmak’ın 1931 tarihli raporu, “Dersimli okşanmakla kazanılmaz. Silahlı Kuvvetler’in müdahalesi Dersimliye daha çok tesir yapar ve iyileştirmenin esasını oluşturur” ifadesi, çok kısa sürede tavsiye ve önerilerden ‘güvenlikçi’ politikalara geçişi simgeler. CHP’nin Kürt politikası, inkâr aşamasından hızlıca şiddet aşamasına yönelmiştir bile. CHP ile Kürtler’in tarihi meselesi, bu raporların dilinden bile anlaşılabilir.