Geçtiğimiz günlerde Konya’nın Karapınar ilçesinde yaklaşık 37 metre çapında, 12 metre derinliğinde obruk oluştu. Obruk oluşumunda yeraltı sularının çekilmesi ve jeolojik hareketlerle zeminin çökmesi gibi birçok etken bulunuyor. Obrukların depremlerden etkilenip etkilenmediğine yönelik çalışmalar ise devam ediyor.
"Obruk oluşumunu etkileyen önemli nedenlerden bir tanesi deprem”
Konuyla ilgili konuşan Konya Teknik Üniversitesi Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, "Yağışlı periyotlardan sonra obrukların, yoğun olarak arttığını gözlemledik. Üstteki örtü tabakasının ağırlaşması ve obruk oluşumunu etkileyen önemli nedenlerden bir tanesi deprem” dedi.
Konya Teknik Üniversitesi Obruk Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, obrukların son çökme anını etkileyen birçok faktörün olduğunu söyledi.
Obruklarla ilgili uzun yıllardır incelemelerin devam ettiğini belirten Arık, "Özellikle yoğun yağışlı dönemden sonra üstteki tabakanın ağırlaşması, yer altında suyun rahat hareket edebileceği bir kanal oluşması, yüzeyin üzerine ağır bir yük konulması, yapay ya da doğal sarsıntılar, obruğun son çökme anını etkileyen faktörlerdir. Depremler de bu faktörlerden bir tanesidir. Depremler, bir obruğun çökmesini hızlandırabilir." diye konuştu.
"Modelleme çalışmalarımız devam ediyor"
Arık, 6 Şubat'taki depremlerden yaklaşık 20 gün sonra Konya'nın Karapınar ilçesinde 37 metre çapında ve 12 metre derinliğinde oluşan obruğun ölçümlerini gerçekleştirdiklerini ifade ederek, şöyle konuştu:
"Doğrudan depremle ilişkisini kurmak oldukça güç ancak bölgede birçok farklı obruğun oluşum zamanıyla deprem oluşum zamanlarını kıyasladığımızda, birkaç deprem oluşum zamanına denk gelen obruk oluşumu var. Obruk oluşumlarının zamanlarının net olarak bilinememesi nedeniyle bu ilişkiyi kurmak oldukça güç, şu anda modelleme çalışmalarımız devam ediyor. 2023 yılı içinde benzer soruların cevaplarını daha detaylı alabileceğimizi umuyorum."
Yöre halkından alınan bilgiye göre bazen depremlerle yakın dönemlerde obrukların oluştuğunu bildiklerini anlatan Arık, "Obrukların oluş zamanlarıyla ilgili kesin veriler olmadığı için en belirgin veriler olarak yöre halkından aldığımız bilgileri değerlendiriyoruz. Burada yaşayan vatandaşların beyanına göre buradaki obrukların depremlerle nispeten ilişkili olduğu ortaya çıkıyor.
Üstteki örtü tabakasının inceldiği için riski artıyor. Bu bölgedeki özellikle yağışlı periyotlardan sonra obrukların, yoğun olarak arttığını gözlemledik. Üstteki örtü tabakasının ağırlaşması bir neden ve obruk oluşumunu etkileyen önemli nedenlerden bir tanesi deprem” diye konuştu.
Bölgelerde obrukların oluşum yerlerinin tespit edilmesi için birçok farklı yöntem denediklerini anlatan Arık, şunları kaydetti:
"Bölgede görmeye alışık olduğumuz kuyu şeklinde 700 civarında derin obruk var. Bunun yanı sıra 1800 civarında da çökme yapısı tespit edildi. Sığ derinlikte olanlar 1 metreden az derinliğe, diğerleri de 1 metreden daha yüksek derinliğe sahip. Bölge içindeki obrukların dağılımına baktığımızda en yaygın dağılım Karapınar bölgesinde, bunun yanı sıra Karatay ve Çumra'da, kuzeye gittiğimizde Yunak, Çeltik, Cihanbeyli, Kadınhanı ile Sarayönü'nde obrukların olduğunu biliyoruz."
Obruk nedir?
Obruk, yer altında kireçtaşı gibi eriyebilen kayaçların zamanla boşluklar meydana getirmesi ve bu boşlukların tavanlarının çökmesiyle oluşan karstik yer şekli.
Yer altı suyunun, karbondioksit ile birleşimi sonucu karbonik asit oluşur. Bu karbonik asit kireç taşının yoğun olduğu toprakları zamanla çözerek yer altında mağaralar oluşmasına neden olur, bir müddet sonra mağaranın üstünde bulunan toprak çöker. İşte bu çökme sonucu oluşan derin çukurlara obruk denir. Çözünebilir kayaçların bulunduğu bölgelerde yeryüzü boyut ve şekilleri çeşitlilik gösteren çok sayıda çöküntüyle doludur.