Türkiye’de son 20 yılda diğer birçok alanda olduğu gibi çevre ve şehircilik alanında da büyük bir dönüşüm yaşandı.
81 şehirde yapılan kentsel dönüşüm çalışmaları ile binlerce konut afetlere karşı güçlendirildi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın 2012 yılında “Türkiye’nin Her Yerinde Kentsel Dönüşüm” sloganıyla İstanbul’dan başlattığı deprem dönüşümü hamlesi tüm Türkiye’de hayata geçirildi. Bugüne kadar 3 milyon 200 bin konutun dönüşümü sağlandı. 6,6 milyon ev ve iş yeri denetimi tamamlandı. 24 milyon vatandaş artık depreme dayanıklı konutlarda oturuyor. 1 milyon 180 bin sosyal konut inşa edilerek yapı stoku güçlendirildi. 2035 yılına kadar ise acil dönüşmesi gereken 1.1 milyon konutun dönüştürülmesi ve kentsel dönüşüme girmemiş hiçbir konutun kalmaması hedefleniyor.
Son 20 yılda 81 ilin birikmiş tüm şehircilik ve kentsel dönüşüm sorunlarına yönelik kararlı ve tarihi adımlar atıldı. 1999 depreminden sonra yapılan düzenlemelerle Türkiye’de güçlü, dirençli ve sağlıklı şehirlerin inşasına başlandı. Özellikle 2012 yılından başlatılan kentsel dönüşüm çalışmaları siyaset üstü, milli bir beka meselesi olarak görüldü. Türkiye’nin dört bir yanında çalışmalar, muhalefetin engelleme çabalarına rağmen sürdürüldü.
HER HAMLE ENGELLENMEYE ÇALIŞILDI
Kısa bir süre önce yaşanan ve 11 ili etkileyen asrın felaketinin ardından da AK Parti hükümetinin her kentsel dönüşüm hamlesini muhalefetin engelleme çalışmaları belgelendi. Engellemeye çalışmakla da kalmayan CHP’li vekillerin kentsel dönüşüm projelerini iptal ettirebilmek için Meclis’te yaptıkları konuşmaları bile paylaştıkları görüldü. Bununla da kalmayan CHP, 27 Temmuz 2012’de riskli binaların yıkımını ve kentsel dönüşümünü sağlayan 6306 Sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun” ile 5998 Sayılı Kanun’un iptali için Anayasa Mahkemesi’ne gitti. Kanun kapsamında risk tespiti yapılan bu yapıların 165 bin 556’sı yıkıldı. Bu engellemeleri unutan muhalefet açıkladıkları mutabakat metninde “Tüm yapıları süratle gözden geçirerek, deprem ve sel açısından en riskli bölgelerden başlamak üzere bir kentsel dönüşüm programını derhal uygulamaya koyacağız” vaadinde bulundu.
6,6 MİLYON YAPI DENETLENDİ
Tüm engellemelere rağmen kentsel dönüşüm çalışmaları büyük bir kararlılıkla sürdürüldü. Kentsel dönüşümle beraber yürütülen yapı denetim çalışmalarıyla, 6,6 milyon ev ve iş yerinin denetimi tamamlandı. Tüm bu dönüşümler, sosyal konut ve yapı denetim çalışmalarıyla nüfusun yüzde 65’ine tekabül eden 55 milyon vatandaşın depreme dayanıklı konutlarda yaşaması sağlandı.
Afetlere karşı risk modeli
Yeni dönemde de uygulamaya konulan “Türkiye Ulusal Risk Kalkanı Modeli”yle yapılar, yaşanması muhtemel tüm afetlere karşı hazırlıklı hale getirilecek. Yaşanabilecek afetlerde vatandaşların can ve mal güvenliği için gerekli tüm önlemler alınacak. Deprem, sel, yangın ve heyelan gibi doğal afetlere karşı önlemler her alanda öncelikli hale getirilecek. Afet sonrası oluşabilecek sosyolojik, ekonomik, demografik, pandemik ve güvenlik problemlerini de kapsayan bütüncül bir risk yönetimi sağlanacak. Yaşanması muhtemel afetler için yalnızca tedbir değil, müdahale, tedarik ve ihya gibi konularda mekanizmalar oluşturulacak.
Akıllı şehirler
Afet riskinin yüksek olduğu bölgelerde, şehir girişlerindeki uygun alanların afet esnasında lojistik merkezler olarak kullanılmaları sağlanacak. Fay hattı üzerindeki yapılaşmayı da engelleyecek şekilde doğal afetlerin tehlikelerini ve riskini de azaltmaya yönelik Doğal Afetler ve Fay Yasasını çıkarılacak. Şehirler kentsel dönüşümle güvenli hale getirilirken olası bir afet durumunda yolların kapanmasını önleyecek, toplanma alanlarını ulaşılabilir kılan, arama kurtarma ekiplerinin hızlı hareket edebileceği seviyedeki erişilebilirliği barındıran, sağlık ve insani yardım çalışmalarının kolay yönetilebileceği mimariye ve akıllı konsepte sahip olarak tasarlanacak.
Vatandaşa finans desteği
qKentsel dönüşümde “Dirençli Şehir Konut Finansman Modeli” hayata geçirilecek. Evini dönüştürmek isteyen vatandaşlara 15 yıla varan vadeler sunulacak ve uygun ödeme şartlarında finans desteği verilecek. Bina kimlik sistemi yeni binalarla beraber tüm yapılarda zorunlu hale getirilecek.
5 yıllık periyotlarla binaların projelere uygunluğu denetlenecek.
KAMU VE ÖZEL YAPILARA KAYIT
Dijital Yapı Bilgi Bankası kurulacak. 2 yıl içinde belediye sınırları içindeki tüm kamu ve özel yapılar kayıt altına alınacak. 5 yıl içinde ise belediye sınırları dışındaki yerler de dâhil tüm yapılar inceleme altına alınıp Türkiye arazi kullanım veri altyapısı oluşturulacak.
Dirençsiz sıfır yapı
Bugün sahada devam eden 250 bin kentsel dönüşüm, 250 bin sosyal konut ve Pazarcık merkezli deprem sonrası inşa edilecek 100 bini köy evi olmak üzere 650 bin afet konut projeleriyle birlikte toplam 1 milyon 150 bin konut çalışması devam ediyor. Etaplar halinde inşa edilecek konutların bir yıl içerisinde önemli ölçüde tamamlanarak teslim edilmesi hedefleniyor. 1 milyon konut amaçla arsa tahsisi de dahil edildiğinde Türkiye’ye, 2 milyon 150 bin yeni sağlam, güvenli ve konforlu konut inşa etmiş olunacak. İnşa edilen sosyal konutlarla, 1999 öncesi yapılmış eski binaların dönüşümüyle ve yeni inşa edilen binaların denetimiyle, yüksek riskli alanlara öncelik vermek şartıyla 2035 yılına kadar Türkiye’de afetlere dirençsiz tek bir sağlıksız yapı, çöküntü alanı kalmaması hedefleniyor.