2021 yılında Türk halkının Dış Politika’ya bakışına ilişkin bir çalışma yapan Areda Survey, bu yıl da araştırmayı tekrarladı. Araştırma, Türk halkının ABD, Rusya ve Yunanistan’a ilişkin görüşlerinde anlamlı değişimler olduğunu ortaya koydu. En anlamlı değişiklik, Türk-Amerikan ilişkileri konusunda oldu. Terör ve Yunanistan’a verdiği destek ile S-400/F-35 konusundaki hasmane tutumu, Türk halkının ABD’ye bakışını olumsuz etkiledi.
ABD TÜRKİYE’YE TEHDİT
“Sizce aşağıdaki ülkelerin hangileri Türkiye için tehdit oluşturmaktadır?” sorusuna verilen cevapta ilk sırayı ABD aldı. 2021 yılında ABD’yi tehdit olarak gördüğünü belirtenlerin oranı yüzde 54,6 iken, 2022 yılında bu oran yüzde 59.5’e yükseldi. Bazı ülkelerle yaşanan normalleşme tehdit algısını da değiştirdi. İsrail’i tehdit olarak görenlerin oranı yüzde 51’den yüzde 44’e, Birleşik Arap Emirlikleri’ni tehdit olarak görenlerin oranı yüzde 31.1’den yüzde 18,7’ye Suudi Arabistan’ı tehdit olarak görenlerin oranı ise yüzde 30,7’den yüzde 21’e düştü. Tehdit algısında zirve yapan ülke Yunanistan oldu. Bu ülkeyi tehdit olarak görenlerin oranı yüzde 15,1’den yüzde 35,9’a yükseldi. Rusya konusundaki ‘tehdit’ algısı ise yüzde 10 seviyelerinde kaldı.
GÜVENİLMEZ ÜLKE
“Aşağıdaki seçeneklerden hangisi ABD’yi, Türkiye ile olan ilişkileri açısından en iyi tarif eder?” sorusuna verilen cevaplarda önemli değişiklikler oldu. “ABD güvenilmez bir ülkedir” diyenlerin oranı yüzde 35,5’ten yüzde 38.2’ye yükseldi. ‘ABD’yi düşman ülke’ olarak görenlerin oranı da yüzde 12,4’ten 15,2’ye yükseldi. ABD’yi stratejik ortak olarak görenlerin oranlarında da ABD lehine değişim yaşandı. “ABD stratejik ortaktır” diyenlerin oranı da 18,3’ten 26,5’e yükseldi.
“Sizce Türkiye ile ABD arasındaki en önemli sorunlar nelerdir?” sorusunda ise ABD’nin FETÖ’ye verdiği destekten duyulan rahatsızlık ön plana çıktı. Soruda ‘Fethullah Gülen’in iadesi konusu’nu sorun olarak görenlerin oranı yüzde 24,2’den yüzde 41,5’e yükseldi. ‘ABD’nin PYD’ye destek vermesi’ni sorun olarak görenlerin oranı 2021 yılında yüzde 56,8’iken 2022’de yüzde 47,8’e düştü. Aynı soruda ‘‘Türkiye’ye uygulanan ekonomik yaptırımlar’ seçeneğini tercih edenlerin oranı yüzde 24,6’dan yüzde 40,1’e yükseldi.
İVME RUSYA’DAN YANA
“Sizce Türkiye dış politikasını yürütürken ABD ile iş birliği yapmalı mıdır?” sorusuna verilen cevaplarda anlamlı bir değişiklik olmadı. “Evet” diyenlerin oranı yüzde 27,8’den yüzde 29,9’a yükseldi. “Hayır” diyenler ise yüzde 72,2’den yüzde 70,1’e düştü. “ABD ile Rusya arasında tercih yapacak olsanız, Türkiye’nin hangi ülke ile ilişkilerini daha fazla geliştirmesini istersiniz?” sorusunda “ABD” diyenlerin oranı yüzde 21,4’ten 19,4’e düştü. “Rusya” diyenlerin oranı ise 79,8’den 80,6’ya yükseldi.
En önemli sorun Doğu Akdeniz
Araştırmada katılımcılara Türk dış politikasının kilit noktasına ilişkin önemli bir soru yöneltildi. “Sizce son dönemde Türk dış politikasının en önemli meselesi nedir?” sorusuna “Suriye’deki PYD/YPG varlığı” diyenlerin oranı 2021 yılında yüzde 49,8’deyken 2022 yılında 39,5’e düştü. Aynı soruya “Doğu Akdeniz’de enerji gerginliği” cevabını verenler ise yüzde 32,3’ten yüzde 44,9’a yükseldi. Vatandaşların Rusya ve Yunanistan’la ilişkilerine verdiği önem de arttı. Yunanistan’la ilişkilere önem verenlerin oranı yüzde 3,2’den yüzde 25,3’e, Rusya ile ilişkilere önem verenlerin oranı yüzde 7,1’den yüzde 30,4’e yükseldi.
S-400’e alımına destek artıyor
Araştırmada yer alan “Türkiye’nin savunma alanında S-400 Ve F-35 satın alma tercihiyle ilgili ne düşünüyorsunuz?” sorusuna 2021 yılında katılımcıların yüzde 30,7’si “S-400 almayıp F35 süreçlerini devam ettirmeliydi- Amerika Birleşik Devletleri ile yakın ilişkide kalmalıydı” yanıtı verdi. Bu yıl oran yüzde 28,7’ye geriledi. Söz konusu soruya “Türkiye’nin S-400 alması doğru bir karar” diyenlerin oranı geçtiğimiz yıla göre yüzde 2 artarak 71,3 oldu.
Rusya stratejik ortak
Rusya ile Türkiye arasındaki yakın ilişki araştırma sonuçlarına da yansıdı. “Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkileri nasıl tanımlarsınız?” şeklindeki soruya vatandaşların yüzde 56’sı “stratejik ortaklık vardır” cevabı verdi. Bu oran 2021 yılında yüzde 58,2’ydi. “İş birliği vardır” diyenler yüzde 10’dan yüzde 8’e, “sorunlar vardır” karşılığını verenler yüzde 9’dan 2,6’ya, “Düşmancadır” cevabını seçenler ise yüzde 11,4’ten 4,8’e geriledi. “Yakın iş birliği vardır” diyenler artışla 6,5’tan 15,4’e, “Ne işbirliği, ne sorun vardır” karşılığını verenler yüzde 4,5’tan yüzde 13,2’ye çıktı. “Sizce Türkiye dış politikasını yürütürken Rusya ile iş birliği yapmalı mıdır?” sorusuna “evet” diyenlerin oranı yüzde 64,1’den yüzde, 70,7’ye yükseldi. “Hayır” cevabını verenler ise yüzde 35,9’dan yüzde 29,3’e geriledi.
Yüzümüzü Afrika’ya döndük
“Türkiye’nin hangi bölgelerde daha aktif bir politika izlemesi gerektiğini düşünüyorsunuz?” sorusu da vatandaşın dış politika algısının değiştiğini ortaya koydu. Bu soruya ‘Orta Doğu’ cevabını verenlerin yüzde 25’ten yüzde 9’a, Doğu Akdeniz diyenler yüzde 21,8’den yüzde 21’e, Balkanlar karşılığını verenler yüzde 8,6’dan yüzde 7,3’e, Uzak Doğu-Çin diyenler 4,9’dan 4’e düştü. Avrupa diyenler yüzde 24,6’dan yüzde 28,4’e, Karadeniz cevabını verenler 5,4’ten 7,7’ye, Afrika diyeler yüzde 3,9’dan yüzde 15,2’ye, Latin Amerika diyenler ise 0,1’den 1,9’a yükseldi.
Kardeş ülkelerle işbirliği yapalım
Katılımcılara “Sizce Türkiye dış politikasını yürütürken hangi ülkelerle iş birliği yapmalı?” sorusu yöneltildi. Türki cumhuriyetlerle iş birliğine “Evet” diyenlerin oranı geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl da yüzde 95,4 oldu. Azerbaycan’la iş birliğine “Evet” diyenlerin oranı yüzde 87’den yüzde 89’a, ABD ile iş birliğine “Evet” diyenlerin oranı 32,7’den 42,3’e, Şangay İşbirliği ile iş birliğine “Evet” diyenlerin oranı 54,2’den 66,2’ye, NATO ülkeleri ile iş birliğine “Evet” diyenlerin oranı 52,5’ten 62,5’e, Rusya ile iş birliğine “Evet” diyenlerin oranı 70,3’den
78,3’e yükseldi. Almanya, Katar, Pakistan, komşu ülkeler, Avrupa Birliği, İngiltere, İran ve Fransa ile iş birliğine “Evet” diyenlerin oranlarında ise düşüş yaşandı.
Yunanistan’la ilişkiler kötüye gidiyor
Araştırmada vatandaşlara “Yunanistan – Türkiye ilişkilerinin gidişatı” soruldu. “İyiye gidiyor” diyenlerin oranı yüzde 17,8’den yüzde 1,4’e geriledi. “Kötüye gidiyor” cevabını verenler ise yüzde 24,3’ten yüzde 39,7’ye yükseldi. “Bir şey değişmedi” karşılığını verenler 2021 yılında yüzde 57,9 iken, 2022 yılında yüzde 59 oldu. Araştırmada yer alan “Sizce Yunanistan ile aramızdaki en önemli sorun nedir?” şeklindeki soru da “Ege adaları” konusunun vatandaşın öncelikli konuları arasına girdiğini gösterdi. Bu soruya “Doğu Akdeniz ve Ege’de Türk varlığının istenmemesi” cevabını verenlerin oranı yüzde 49,6’dan yüzde 33,1’e, “Yunanistan’ın İstanbul’a yönelik Kostantinapolis hayalleri – Ayasofya” diyenlerin yüzde 11,8’den 8,6’ya geriledi. “Ege adaları ve sınır ihlali” karşılığını verenler ise yüzde 34,6’dan yüzde 51,4’e, “Göçmen – mülteci sorunu” diyenlerin oranı yüzde 3,4’ten yüzde 6,1’e “Kanal İstanbul’u tehdit olarak algılamaları” diyenlerin oranı ise 0,6’dan, 0,8’e yükseldi.