Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin asgari ücret, EYT ve kadroya geçecek işçilerle ilgili önemli açıklamalarda bulundu. Bakan Bilgin, EYT ile ilgili ise "Onunla ilgili bir çözüm aşamasına geldik. O dosyayı tamamladığımız gün bir basın toplantısı ile ya da başka bir şekilde Türk kamuoyuyla paylaşacağız. Acil olan sorunların ertelenmemesi gerekir" dedi.
Milyonlarca vatandaşın merakla beklediği Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi ile ilgili çalışmalar devam ederken bir müjde de staj sigortası ile çalışma hayatına başlayan sigortalılara geldi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin staj sigortası ile ilgili çalışma yaptıklarını belirterek, "Stajda sağlık sigortası yapılıyor ama emeklilik sigortası yapılmıyor. Çok eski bir düzenleme. Bu konunun yeniden ele alınması gerekiyor. Ben bu konuda bir çalışma yaptırıyorum. Bunun sonuçları ne olur? Bu EYT kapsamında da bunu değerlendirmek gerekir" ifadelerini kullandı. Peki EYT düzenlemesinde kesinleşen formül hangisi? Sosyal Güvenlik Uzmanı Emin Yılmaz merak edilen soruyu yanıtladı.
Mevcut düzenlemeye göre staj ya da çıraklık sigortasında sadece iş kazası ve meslek hastalığına karşı sağlık primleri yatırılıyor.Bu primler kısa vadeli sigorta kollarından sayıldığı için emeklilik hesabında kullanılamıyor.Bu durumda staj sigortasının yapıldığı tarih de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmediği için emeklilik hesaplaması bu tarihe göre değil uzun vadeli sigorta kollarından primlerin yatırıldığı günden başlatılıyor.
8 Eylül 1999 öncesinde staj ya da çıraklık ile ilk sigortası yapılan birçok vatandaş daha sonra çalışma hayatına 1999 sonrası başladığı için EYT kapsamına da giremiyor. 5510 Sayılı Yasa'nın 41. Madde'sinde staj ve çıraklık için borçlanma imkanına emsal teşkil eden bir madde bulunuyor. İlgili maddeye göre avukatlar stajda geçen sürelerini borçlanarak emeklilik hesaplarında saydırabiliyor. Aynı şekilde sigortadan önce doğum yapan anneler borçlanma yapamazken, staj yapan annelere bu hak veriliyor.
Böylece staj doğum borçlanması işlemlerinde sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor.Bu iki örnek aslında staj ve çıraklık sigortalıların hem borçlanmaya imkan verdiğini hem de başlangıç sayılabileceğini gösteriyor.
Yeni düzenlemeden kimler yararlanacak?
Yapılan çalışma iş hayatına staj ya da çıraklık ile başlayan vatandaşları kapsıyor. Staj ya da çıraklık sırasında kendilerine sigorta yapılan ve primleri ödenen bu vatandaşlar çalışma kapsamına giriyor. Bu süreçte staj ya da çıraklık sigortası yapıldığında bir sigorta kartı ve numarası da veriliyor.Bu numara tüm çalışma hayatı boyunca geçerli oluyor.
Borçlanma hakkı nasıl olacak ve ne şekilde ödenecek?
Staj sürelerinden yapılan primler sağlık primleri. Dolayısıyla kazancın yüzde 32'si değil yüzde 12'si prim olarak ödeniyor. Borçlanma hakkı verildiğinde hak sahipleri staj ya da çıraklıkta geçen sürelerdeki primlerinin kalan yüzde 20'lik kısmını bugünkü asgari ücret üzerinden ödeyerek uzun vadeli sigorta kollarından saydırmış olacak. Böylece o süreler emeklilikte kullanılacak.Bu süreler borçlanıldığında ilk sigorta olunan tarih de başlangıç sayılmış olacak. Bu da erken emeklilik imkanı ya da EYT imkanı sağlayacak.
Kimler EYT'li olabilecek?
Staj emeklilik başlangıcı sayılırsa emeklilik yaşı kaça düşecek?
Staja başlama tarihinin başlangıç sayılması halinde birçok sigortalı için erken emeklilik gündeme gelecek. EYT düşünülmediğinde bile yaş şartı 2-3 sene geri çekilebilecek.
18 yaş önceki primler işe girişte sayılacak mı?
Şu anki mevzuata göre 18 yaşından önceki primler ve işe giriş tarihi fiili çalışma olduğu sürece geçerli sayılıyor. Ancak kadınlar için 20, erkekler için 25 olan yıl şartı 18 yaşından sonra başlıyor.Bu yüzden staj ve çıraklık tarihleri genel olarak 18 yaşından önceki dönemlere rastlıyor. Staj ve çıraklık sigortası kabul edildiğinde bu sigortalıların yıl şartları 18 yaşını doldurdukları tarihten itibaren hesaplanacak.
Staj ve çıraklık sigortası olanlar SGK'ya borçlanacak mı?
Yasal düzenleme yapıldığında işe giriş tarihleri otomatik olarak başlangıç olarak geçerli olacak.Ancak bunun için sürelerin de uzun vadeli sigorta kollarından olması gerekiyor. Bu yüzden staj ve çıraklık sigortası olanlar SGK'ya başvurarak borçlanma talebinde bulunacaklar. Ardından ödenecek miktar ortaya çıkacak ve para yatırıldıktan sonra primler sisteme işlenecek ve emeklilik hesapları yeniden yapılacak.
Staj süresini borçlanma emekli maaşını etkiler mi?
Emekli maaşı hesaplanırken tüm kazançlara bakıldığı için sadece staj süresinin borçlanılması emekli maaşında olumlu ya da olumsuz bir etkisi olmayacaktır.Ancak emekliliği öne çekeceğinden, birçok vatandaş daha uzun süre emekli maaşı alarak kazançlı çıkacaktır.
EYT emeklilik formülü nedir?
CNN Türk canlı yayınında açıklamalarda bulunan Sosyal Güvenlik Uzmanı Emin Yılmaz şu ifadeleri kullandı: "4A SSK'lı çalışanların erkeklerde süre olarak 25 yıl ve 5.000 ile 5.975 gün, kadınlarda 20 yıl ve 5.000 ile 5.975 gün arasında prim günleri mevcutsa bunların emekli olmasını ben muhtemel olarak görüyorum.
EYT düzenlemesinde büyük bir kesimde, meslek liselerinde yapmış oldukların stajın sigorta başlangıcı olarak sayılıp sayılmayacağını merak ediyor. Peki bu soruda olası ihtimaller ne?
Oradaki öğrenci kardeşlerimiz bir fiil normal çalışan gibi işe geliyorlar emek veriyorlar alın teri döküyorlar. Bununla ilgili duyumlarımız var. Borçlanma yöntemiyle alternatifler sunaraktan bunu da bu EYT kapsamına alınmasının gerekli olduğunu düşünüyorum."
5 soruda EYT sorunu
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların emekliliği hak etme koşullarının değiştirilmesiyle ortaya çıkan EYT konusunu gündemine aldı. Bakanlığın, yıl sonuna doğru çalışmasını tamamlaması bekleniyor.
1- Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) sorunu nasıl ortaya çıktı ve daha önce emeklilik şartları nasıldı?
2- 1999'daki değişiklik emeklilik koşullarını nasıl etkiledi?
1 Temmuz 1994'te ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlayan 1 Ocak 1972 doğumlu erkek işçi, çalışmaya başladığı dönemde yürürlükteki 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre 25 yıl sigortalılık süresini ve 5000 prim gününü tamamladığında emekli olabiliyordu. Yani bu işçi 25 yıllık sigortalılık süresini tamamladığı 1 Temmuz 2019'da 5000 prim günü varsa yaş koşulu aranmadığı için 47 yaşında emekli olabilecekti.
3- Mevcut koşullarda nasıl emekli olunuyor?
1 Ekim 2008'de yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortaları ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile emeklilik yaşı kademeli olarak yükseltilirken, prim ödeme gün sayısı işçilerde (SSK) 7200, esnaf ve çiftçilerde (Bağ-Kur) ise 9000'e çıkartıldı. Kanun yürürlüğe girdiğinde kadınlarda 58, erkeklerde 60 olan emeklilik yaşı kademeli olarak yükselmekte ve 2048 yılında kadın ve erkek sigortalı ayrımı yapılmadan 65 yaşa yükselecek.
4- EYT'liler ne istiyor, sorun yaşayan kaç kişi?
Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilik koşullarında 1999'da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini, yaş şartı aranmadan, sigortalılık süresi ve prim günü koşullarını sağlayıp emekli olmayı talep ediyor.
Tahminlere göre, 4/a ve 4/b olmak üzere toplam 19 milyon 726 bin sigortalıdan yaklaşık 5-6 milyonu EYT sorunu yaşıyor.
5- EYT konusunda hükümetin tavrı ne, olası çözüm önerileri neler?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT'lilerin durumuyla ilgili ilk olarak 4 Temmuz'da "Türkiye'nin her sorunu çözülmesi gereken dosya olarak önümüzde duruyor. Bu, önümüzdeki dosyalardan, çözülecek şeylerden biri." açıklamasını yapmıştı.
Bakan Bilgin'in bu ifadeleri EYT'lileri umutlandırırken, kamuoyu EYT sorunuyla ilgili somut adımlar beklemeye başladı. Sonraki süreçte, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde, EYT'lilerin durumuyla ilgili çalışma grubu oluşturuldu.