Normal şartlarda yaş, sigorta günü ve prim ödemesi gibi çeşitli şartları sağlayan vatandaşlar emekli olsa da bazı durumlarda bu şartların dışında da erken emeklilik mümkün... Peki, erken emeklilik için hangi şartlar gerekli? Hangi durumlarda erken emekli olunur? İşte bu soruların yanıtları...
ERKEN EMEKLİLİK İÇİN GEREKEN ŞARTLAR NELER?
SGK 15 senelik hizmet süresini ve 3600 prim gününü tamamlamaları durumunda erken emekli olabilmenin önünü açıyor. Bunun dışında kadınlarda, erkeklerde askerlik durumunda, yaş durumundan, engellilik durumundan, maluliyet, çalışma gücü kaybı gibi sağlık durumlarında erken emekli olunabiliyor. İşte erken emeklilik şartlarına uyan durumlar:
Kadınlarda Erken Emeklilik
Kadın çalışanlar için 3600 gün üzerinden emekli olabilme şartları bulunuyor. Bu şartları karşılayan kişiler ise emekli olabiliyor. Bu bilgilere göre, kadınlar için 3600 gün emekli şartı şu şekilde:
Kadın çalışan kişiler için 15 yıl hizmet süresinin tamamlanması ve 3600 prim günü
23 Mayıs 2002 tarihinden önce sağlamışsa 50 yaşında,
24 Mayıs 2002 - 23 Mayıs 2005 tarihleri arasında sağalmışsa 52 yaşında,
24 Mayıs 2005 - 23 Mayıs 2008 tarihleri arasında sağlamışsa 54 yaşında,
24 Mayıs 2008 - 23 Mayıs 2011 tarihleri arasında sağlamışsa 56 yaşında,
24 Mayıs 2011 tarihi sonrasında sağlamışsa 58 yaşında emekli olabiliyor.
Kadınlarda Doğum Borçlanması
Sigortalı çalışan kadınlar doğum yapmasından dolayı sigortalarının kesilmesi durumunda doğum borçlanmasından yararlanabilmektedirler. Bunun için doğumdan önce sigortalı olmak, doğumdan sonraki iki yıl içinde adına herhangi bir prim yatmamış olmak ve doğumdan sonraki 2 yıl içinde çocuğun sağ olması gerekmektedir.
Erkeklerde Askerlik Primi ile Erken Emeklilik
Erkeklerde askerlik borçlanması prim kazanma ve yaşın geriye çekilmesi imkanı vardır. Bunun için erkelerin işe başlamadan önce askerlik yapması gerekmektedir. Yani sigorta girişi 1987 girişli olan bir erkek 1 yıl askerlik borçlandığında sigorta girişi 1986 olarak sayılabilmektedir. Ayrıca çalışırken askerlikten dolayı iş yerinden ayrılmak zorunda kalan erkeklerde askerlik yaptığı sürenin primini dışarıdan ödeyerek emeklilik için prim şartını da ödeyebilme imkanı kazanıyor.
Tüm bunların yanında farklı durumlar için emeklilik borçlanması çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar arasında; doktora ya da uzmanlık eğitiminde, tutukluluk ya da gözaltında, yurtdışı hizmetinde, doktorların fahri asistanlıkta, kanuni grev ve lokavtlarda, avukatlık stajını sigortasız yapanların stajlarında geçen süreler gibi durumlar bulunmaktadır.
Yaştan Erken Emeklilik
Yaştan emeklilik aynı zamanda kısmı emeklilik olarak da bilinmektedir. Vatandaşların yaştan emekli olabilmeleri için belirli bir prim günü, sigortalılık süresi ve yaşını doldurması gerekmektedir. Yaştan emeklilikte 3600, 4500 ve 5400 prim günü ile emekli olabilirsiniz.
Evlat Edinmiş Kadınlarda Erken Emeklilik
Evlat edinen kadınlarda doğum borçlanması yaparak emekli olma hakkına sahip olabilmektedirler. Buna göre sigortalı olarak çalışan kadınlar 2 yaşından küçük bir çocuk evlat edinirlerse doğum borçlanmasından yararlanarak emeklilik yaşlarını erkene çekebilirler.
Malulen Erken Emeklilik
Erken emekli olmanın diğer ‘yöntemi’ ise malulen emekliliktir. Ancak malulen emeklilik bir tercih veya avantaj olmaktan ziyade kişinin gerekli çalışma şartlarını karşılayamaması durumundan kaynaklı verilen emeklik hakkıdır. Malulen emekli olmanın şartlarını şu şekilde listeleyebiliriz:
Kişinin sigorta kapsamına bakılmaksızın minimum 10 yıldan bu yana sigortalı olarak çalışması ve 1.800 günlük prim ödemesini gerçekleştirmesi.
Herhangi birinin bakımına muhtaç derecede olan malul sigortalılar için sigortalılık süresi aranmamanın yanı sıra 1.800 gün prim ödemesinin yapılması.
Sigortalı kişinin maluliyet sebebinden kaynaklı olarak 4 / A kapsamı çerçevesinde çalışanların işten ayrılmalı, 4 / B kapsamında çalışanların iş yerlerini kapatmaları, herhangi bir prim borçlarının bulunmaması ve 4 / C kapsamı çerçevesinde çalışanların ise görevden ayrılmaları.
Minimum %60 iş gücü kaybının sigortalı çalışmaya başlamasından sonra gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Sigortalı kişinin gerekli onayı almaları ve sigortalının malul sayılması.
Genel olarak malulen emekli olma şartları bu şekildedir. Kişinin malulen emekli olabilmesinin temel kriterlerinin yanı sıra birçok prosedür bulunmaktadır. Söz konusu prosedürlerin de malulen emekli sayılabilmesi için kriterleri yerine getirmesi gerekmektedir. Aksi taktirde emekli olabilmesi mümkün değildir.
Engelli Çocuk Sahibi Kadınlarda Erken Emeklilik
Başkasının bakımına muhtaç olan ağır engelli çocuğu olan vatandaşlar da erken emekli olma hakkında yararlanabiliyor. Buna göre engelli çocuğu olan kadınların çalışma günleri 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren 1.25 gün olarak hesaplanmaktadır. Ayrıca bu tarihten itibaren prim gün sayılarının da dörtte biri indirilmiş oluyor. Bu şekilde engelli çocuğu olduğunu belgeleyen kadın çalışanlarda erken emeklilikten yararlanabiliyor.
EYT KİMLERİ KAPSIYOR?
5 milyon kişinin emekliliğini doğrudan etkileyen EYT düzenlemesi, 8 Eylül 1999 tarihinden önceki sigorta koşullarını yerine getiren, prim günü kriterini ve ödemesini sağlayanların yaşa takılmaksınız emekli olması durumunu ifade ediyor.
8 Eylül 1999'da yürürlüğe giren 4447 sayılı yasa ile emekli olmak için aranan sigortalılık süresi (erkek için 25, kadın için 20 yıl) ve prim ödeme (5000 gün) şartlarının yanına bir de yaş şartı (kadın için 58, erkek için 60 yaş) getirildi. Yani emekli olmak için sigortalılık süresi, prim ödeme ve yaş şartı gibi 3 koşulun birlikte sağlanması aranmaya başladı.