Rusya'da, Ekonomik Kalkınma Bakanı Aleksey Ulyukaev'in geçen hafta gözaltına alınması, ülkenin ekonomi yönetiminde daha "devlet güdümlü" bir dönemin habercisi olarak yorumlanıyor.
Dünya gündeminde geçen hafta ABD başkanlık seçimini Cumhuriyetçi aday Donald Trump'ın kazanması ile meşgulken, Rusya gündeminin ana maddesi de Ekonomik Kalkınma Bakanı Ulyukaev'in rüşvet iddiasıyla bir gece gözaltına alınmasıydı.
Rus resmi kaynakların iddialarına göre, telefon görüşmeleri bir yıldır teknik takibe alınan Ulyukaev, ülkenin en büyük petrol şirketi Rosneft'in, bir diğer petrol şirketi Bashneft'in yüzde 50,07'lik hissesini 5,2 milyar dolara satın alması işlemi için 2 milyon dolar rüşvet aldı.
Ulyukaev'in söz konusu rüşvet karşılığında, daha önce olumsuz görüş beyan ettiği ihale sürecini onaylamak için Rosneft'in patronu ve ülkenin en önemli politik figürlerinden Igor Sechin'i tehdit ettiği öne sürülüyor.
Bazı üst düzey yetkililer, Ulyukaev'in bir kumpasa kurban edilme ihtimali olduğunu, bazı uzmanlar da yönetim kademelerinde devletçi yapıyı temsil eden ve "Siloviki" olarak adlandırılan kesimin Ulyukaev üzerinden "gövde gösterisi" yaptığını savunuyor.
Rusya'nın önde gelen sivil toplum kuruluşlarından, Rusya Federasyonu Sanayiciler ve Girişimciler Birliği'nin Başkanı Aleksander Shokhin, Rosneft'i ve Rusya'nın en güçlü kişilerinden Igor Sechin'i tehdit edecek kişinin "zırdeli" olması gerektiğini, Ulyukaev'e iftira atılması ihtimalini oldukça yüksek gördüğünü açıklamıştı.
Ulyukaev'i, büyük gayretleriyle 2013'te bakanlık görevine getiren kişi olarak bilinen Başbakan Dimitri Medvedev de gelişmeleri "anlamlandırmakta zorlandığını" ifade etmişti.
Rusya'nın saygın gazetelerinden Novaya Gazeta'ya konuşan bir güvenlik yetkilisi, Rosneft'in Güvenlik Sorumlusu Oleg Feoktistov'un, Ulyukaev'in tutuklanma sürecine bizzat katıldığını öne sürerken, Kremlin'e yakınlığıyla bilinen Rosneft sözcüsü Mikhail Leontiev, Rus medyasına yaptığı açıklamada, Ulyukaev'in gözaltına alınışının güvenlik yetkilileri tarafından gerçekleştirilen "harika bir iş" olduğunu söylemişti.
Petrol devinin özelleştirilmesi
Ekonomisi zor günler geçiren Rusya'da hükümet, düşük petrol fiyatları ve yaptırımlar nedeniyle giderek derinleşen bütçe sorununu yüzde 69,5 hissesini elinde bulundurduğu, günlük yaklaşık 4 milyon varil petrol üretme kapasitesine sahip Rosneft'teki yüzde 19,5'lik hissesini özelleştirerek hafifletmek istiyor.
Rusya Devlet Başkanı Putin, eylül ayında yaptığı açıklamada, Rosneft'in yüzde 19,5'lik hissesinin bu yılın sonuna kadar özelleştirileceğini, sürecin de Ulyukaev tarafından gözetileceğini açıklamıştı. Gözaltına alındığı gün, Putin tarafından görevden de alınan Ulyukaev'in yerine ekonomi bakanlığına kimin getirileceği henüz netlik kazanmazken, Rosneft'in özelleştirme sürecinin akıbeti de bu nedenle yeni soru işaretleri yaratıyor.
Liberal kanadın ön plana çıkan bir diğer ismi Başbakan Yardımcısı Arkady Dvorkovich ise Igor Sechin, dolayısıyla Rosneft'in, Rosneft'teki devlet hisselerinin özelleştirmesini kazanarak şirketteki etkisini daha da artırmasına karşı olduğunu bildirmişti.
Ulyukaev'in gözaltına alınmasının ardından Kremlin'e yakın yayın organlarında isimsiz kaynaklara dayandırılan haberlerde, Dvorkovich'in de soruşturma altına girme ihtimalinin yüksek olduğu belirtilmişti.
Rusya'nın yatırım ortamı
Bu yılın üçüncü çeyreğinde de ekonomisi yüzde 0,4 küçülen Rusya'da, yapısal reformlar ile yatırım ortamının güçlendirilmesi özellikle son 2 yıldır yetkililerin yüksek sesle gündeme getirdiği bir konu. Ancak ekonomi bakanının sürpriz bir şekilde, bir gecede gözaltına alınıp hemen ardından görevden alınması, bu yatırım ortamını düzeltmeye yönelik bir hamle olarak görülmeyebilir. Ayrıca, Medvedev hükümetinin ekonomi takımında böylesi üst düzey bir gözaltı, takımın diğer üyeleri açısından da endişe verici olabilir.
Kremlin Basın Sözcüsü Dmitriy Peskov, Ulyukaev'in rüşvet iddiasıyla gözaltına alınmasının ülkedeki yatırım ortamını etkilemeyeceğini öne sürerek, dünyada yolsuzluğun olmadığı bir ülke bulunmadığını, insanların, hangi konumda olursa olsun yolsuzlukla mücadele edildiğini görüyor olmasının Rusya'nın iş ortamı için olumlu bir gelişme olduğunu savunmuştu.
Rus Politolog Dimitri Oreshkin ise konuyla ilgili Rossiya Segodnya gazetesine yaptığı değerlendirmelerde, Ulyukaev'in gözaltına alınmasıyla Rusya'nın uluslararası imajının zarar gördüğünü ifade ederek, "Siloviki"lerin gövde gösterisi pahasına, ülke ekonomisinin yara almasına göz yumulduğunu öne sürdü.
Rusya'nın mevcut sisteminde, kasada para olup olmaması konusunda endişelenenlerin değil, eli kasanın kapağında olanların asıl önemli kişiler olduğu eleştirisini yapan Oreshkin, "Rusya'da güçlü olanlara yapılan yatırım, daima en karlı yatırımdır. Ulyukaev'in gözaltına alınmasıyla ilgili yaşanan süreçte de Sechin'in yanında güvenlikçi (istihbarat destekli) kanat yer alıyor ve o da bu gücü en etkin şekilde kullanıyor." ifadelerini kullanmıştı.
Enerji Piyasaları ve Politikaları Enstitüsü (EPPEN) Başkanı Volkan Özdemir, son dönemde yaşanan gelişmelerin, Rusya'da farklı klikler arasındaki güç mücadelesinin bir yansıması olduğu görüşünde.
Putin'in göreve gelmesinden sonra Rusya'nın modelinin adım adım "devlet kapitalizmi" olduğunu ve bu sürecin tamamlanma yoluna girdiğini belirten Özdemir, "Merak edilen bunun Dvorkoviç ve Medvedev'e uzanıp uzanamayacağı." ifadesini kullandı.