ORHAN ORHUN ÜNAL - SERBEST PİYASA
İstanbul'da kilosu 50 lirayı bulan son dönemin modası köy tavuğu, hipermarketlerden bakkallara hatta internete kadar her yerde satılıyor. Tüketicilerin sağlıklı yaşam konusundaki artan hassasiyeti doğal besi tavuğa talep patlamasına neden oldu. Bu ilgi, beyaz et sektöründe de doğallık tartışmasını beraberinde getirdi. 'Gezen, gün görmüş kuru yolum, şehirli, köylü' derken piliç piyasasında bu aralar herkesin kafası biraz karışık. Anladığımız kadarıyla işler biraz tavuk mu yumurtadan çıkar sorusuna dönmüş durumda.
ASIL SORUN SERTİFİKASIZ SATIŞ
Aslında sorun, köy tavuğundaki doğallık konusundan değil; onun sağda solda sertifikasız satılmasından kaynaklanıyor. Yani bakanlık onaylı ve gerekli kontrolleri yapılmış ürünleri hariç tutabiliriz. Organik Tarım Sertifikası'na sahip olan ile doğal besi de birbirinden farklı. Köydeki Himmet Emminin yetiştirdiği çilli horoz bile aynı değil. Aslına bakarsanız doğal besicilik, bir üretim modeli. Kimi antibiyotik kullanır kimi tamamen doğal yollardan hayvanını besler. Bu tamamen sizin kontrolünüzde ve hassasiyetinizdeki bir durum. Biraz da şans.
VATANDAŞIN KAFASI FENA KARIŞIK
Bir yerde talep varsa sahte ürün piyasası da hemen olay yerinde bitiveriyor. Vatandaşın kafası karışık olunca, sektördeki sahtecilik büyük bir soruna dönüşmeye aday. Mesela bir market dolabında herhangi bir poşete sarılmış bütün tavuk veya üzerinde biraz tavuk dışkısı, tüyü bulaş(tırıl)mış yumurtaya karşı dikkatli olmanız isteniyor. Samana yatırılmış 1 buçuk liralık yumurta için aynı şey geçerli. BESD-BİR Başkanı Sait Koca, markette satılanların yüzde 95'inin köy tavuğu olmadığı iddiasında bulunuyor.
CEBE OLDUĞU KADAR SAĞLIĞA ZARAR
Beyaz et üretiminde hormon kullanıldığı iddiaları doğal besiye talebin ana nedeni diyebiliriz. Sektör temsilcileri, önüne gelenin organik tavuk satmasına ve aldatıcı reklamlarına itiraz ediyor. Onlara göre, nasıl yetiştirildikleri belli olmayan ürünler, cebinize olduğu kadar sağlığınıza da zarar verebilir. Pazardaki yüksek kârlar, girişimcileri de cezbediyor. Ortalama 20 bin lira maliyetle 300-500 tavukluk çiftlik kurabilirsiniz. 2017’de, köye kesin dönüş yapan 15 bin kişiye 30’ar bin lira hayvancılık hibesi verileceğini ve bunlar içinde köylü tavukların üst sıralarda olduğunu söyleyelim.
Üç tavukla Allah 'yürü ya kulum' dedi
BESD-BİR'in düzenlediği 4. Uluslararası Beyaz Et Kongresi'de sektörün farklı kesimleri, 27-30 Nisan'da Antalya'da sorunları masaya yatırdı. STK ve firma temsilcileri, toplantılarda 2016'da 66 ülkeye 387 milyon dolar ihracat yapan sektörün önemine dikkat çekti. Kongredeki katılımcılar, 2.1 milyon tonluk üretime sahip olan kanatlı eti üretiminin önümüzdeki yıllarda daha da artacağını söylüyor. Sağlıkla ilgili iddialarda daha hassas davranılması gerektiği konusunda farklı kesimleri uyarıyor.
ARTIK İŞİNİN PATRONU
Ülkemizde henüz büyüme sürecinde olan doğal besi pazarında küçük girişimciler ön plana çıktı. 10 yıl önce Tokat’tan Bodrum’a yerleşen ve geçim için berberlik, garsonluk yapan Çınar Eren'in hikayesi arkadaşından 1 horoz, 2 tavuk ödünç almasıyla başlıyor. "Yumurta alacak param yoktu" diyen Eren, 2 yılda bin tavukla kendi işinin patronu olmuş. Ayda 30 bin yumurta elde ettiğini anlatan Eren için hayatın anlamı çok başka: “Günüm yarısı burada geçiyor. 3 tavukla Allah’ım 'yürü ya kulum' dedi. Aslında böyle başladık işe. Yumurta çoğalınca satışa çıkardık. Organik gezen tavuk yumurtası satmaya başladık. Bu işe yönelmek isteyenler azmetsinler derim. Ne olur ne olmaz. Çünkü bugün 2 yarın 12 tane öbür gün 202 tane olur yani bu iş böyle devam eder.”
Yüzde 95'i kart
BESD-BİR (Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği) Başkanı Dr. Sait Koca, tavuk eti konusunda bilimsel gerçeklere dayanmayan bilgi kirliliğine dikkat çekiyor. “Kanatlı eti, Türkiye’deki gıdalar içerisinde en sağlıklı olanlardan birisidir. Bu kadar iddialı konuşabiliyorum" diyen Koca, tavuk etinde hormon ya da antibiyotik kullanılmadığını paylaşıyor. Piyasada köy tavuğu olarak satılan ürünlerin yüzde 95’inin köy tavuğu olmadığını belirten Koca, “Büyük çoğunluğu, verimini doldurduktan sonra kesime giden yumurta tavukları. Kart tavuk da diyebilirsiniz. Ambalaja girip güvenilir kontrollerinin yapılmış olması lazım. Tavuğun gezmesi, güneş görmesi lezzet ya da vitaminine artı değer getirmiyor” bilgisini veriyor. Koca, organik tavukçuluğun sektör içinde yeni ve alternatif bir üretim modeli olduğunu belirtiyor.
1 yumurtası 1 buçuk lira
Köy tavuğunun yumurtası bile 1.5 liradan satılınca girişimcilerin ilgisi de her gün artıyor. Öğrendiğimize göre, amacınız 300-500 adet besleyerek, ek gelir elde etmek ise, profesyonel büyük bir tesis kurmanız gerekmez. Ortalama 20 bin lira banka kredisi veya Tarım Bakanlığı’nın 30 bin lira civarındaki desteğiyle bu işe girebilirsiniz. Ancak belirtelim bu üretim şekli hem masraflı hem de uzun. Yapmanız gereken ilk şey pazar araştırması olmalı. Veteriner başta olmak üzere iyi bir kadro oluşturmanız lazım.
Neticede biz muhabiriz
Farklı görüşlere bakılırsa araştırmaya muhtaç çok şey var. Konunun tüm taraflarına yer vermeye çalıştık. İlla ki eleştiren, taraf tuttuğumuzu söyleyen olacaktır. Asıl muhatap olan horoza bile soramadık. Zira kendisine ulaşamadık. Köylüsü, şehirlisi, güneşte büyüyeni, gün yüzü görmemişi derken bu iş senin kontrolünde vatandaş. Tüketirken dikkat! Dahasına aklımız ermez. Neticede biz de düz bir muhabiriz. Haber yapma içgüdümüz uyarınca yazar geçeriz.