Doç. Dr. S. Tunay KAMER
Kastamonu Üniversitesi Öğretim Üyesi
TikTok denildiğinde herkesin bu mecraya farklı bir bakış açısı var. Kimileri için eğlence, kimileri için kendini ispat etme yeri gibi görülmekte, bazılarına göre de kültürümüzü ayaklar altına aldığı düşünüldüğü için yasaklanması hatta kapatılması gereken bir sosyal medya mecrası. Diğer taraftan ele alındığında birçok sosyal medya mecrasının TikTok’taki birçok özelliği kendi sistemlerine eklediği görülmektedir. Çünkü en hızlı büyüyen mecralardan biri olan Tiktok’un 2022 yılı verilerine göre 1 milyar 398 milyon kullanıcıya sahip ve kullanıcıların 1 milyara yakınının aktif olduğu bilinmektedir. Bu hızlı büyüme, kullanıcı sayısının fazlalığı ve özellikle gençlerin bu mecrayı kullanması birçok siyasi hareketi de cezbetmektedir.
Seçim döneminde bu durumun nereye varacağı hayal bile edilemiyor. Siyasetle ilgilenenlerin sosyal medya mecrası Twitter gibi görünse de şu bir gerçektir ki siyasetle ilgilenenler bir tarafa, siyasetçilerin ilgilenmesi gereken kitleler daha çok TikTok’ta yoğunlaşmaktadır. Seçimler öncesi kritik bir mecra haline gelen TikTok son dönemlerde siyasi amaçlar için yoğun bir şekilde kullanılmaya başlandı.
2020 ABD Başkanlık seçimleri, 2016 seçimini etkileyen Cambridge Analytica skandalının gölgesinde geçtiği bilinmektedir. İtalya’da 25 Eylül’de genel ve ABD’de 8 Kasım’da ara seçimler yapılacak dolayısıyla bütün dikkatler başta TikTok olmak üzere sosyal medya mecralarına yönelmiş durumda.
YENİ SEÇİM MEYDANI
25 Eylül’de İtalya’da yapılacak genel seçimler öncesinde tecrübeli siyasetçiler TikTok’ta hesap açmaya başladılar. Genç seçmenlere ulaşmak için TikTok’ta hesap açan siyasi liderler arasında Türkiye’nin de yakından tanıdığı 85 yaşındaki eski başbakan Silvio Berlusconi de var. Ayrıca Matteo Renzi, Giuseppe Conte, Matteo Salvini, Giorgia Meloni, Carlo Calenda gibi İtalyan siyasetçiler de TikTok’u kullanıyorlar. İtalya Demokratik Parti’den Enrico Letta gibi siyasilere ait hesaplar olmasa da her partinin kurumsal bir TikTok hesabı var. Hatta İtalyan basınında seçim kampanyasının TikTok’a taşındığı yönünde yapılan haberlerde siyasilerin özellikle genç seçmenlerle iletişim kurmak amacıyla bu mecrayı seçtiklerine vurgu yapılmıştır. Örneğin İtalyan gazetelerinden La Repubblica “TikTok, seçimlerin trend mekanı gibi” derken La Stampa gazetesi, “siyaset, gençleri etkilemek için TikTok’a girdi” diye yazmıştır.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Temmuz 2020’de final sınavlarını tamamlayan lise öğrencilerini tebrik ettiği ve Elysee Sarayı’nda çekilen ilk TikTok videosunu yayınladı. Macron’un paylaşımından bir gün sonra Fransız siyasetçi Jean-Luc Melenchon, Paris’te metronun önünde çekilen ve Macron ile dalga geçtiği videoyu TikTok’a yükledi. Melenchon’un yanı sıra Valerie Pecresse, Eric Zemmour, Marine Le Pen, Yannick Jadot da TikTok’ta hesabı olan isimler arasındadır.
Ülkemizde Mustafa Sarıgül, Ekrem İmamoğlu, Fatma Şahin, Ahmet Davutoğlu, Mansur Yavaş TikTok’u kullanan siyasetçiler arasında. Bazı siyasi partilerin de kurumsal TikTok hesapları var. TikTok’ta her gün paylaşım yapan Mustafa Sarıgül, kendisiyle ilgili TikTok eleştirilerine verdiği cevapta 2020’nin başlarında bir gencin mutlaka TikTok’ta olmaları gerektiğini söylediğini ve o zamana kadar TikTok’un ne olduğunu bilmediğini ifade etmiş, TikTok sayesinde birçok gencin kendisini tanıdığını ve takipçi sayısının günden güne arttığını her fırsatta söylemektedir.
HER ŞEYİ SIR ALGORİTMALAR BELİRLİYOR
TikTok’un algoritmaları büyük bir sır ve her şeyi bu algoritmalar belirliyor. Peki, TikTok’a ne kadar güvenebiliriz? Şimdilerde bütün sosyal medya mecralarından 2020 yılının ötesinde ciddi önlemler beklenmektedir. TikTok, 2019 Ekim ayında siyasi reklam verilmesini yasaklamış ve yalan/yanlış bilgiyle mücadele etmek amacıyla seçim merkezi kurmuştur. Facebook, Instagram ve WhatsApp’ı bünyesinde barındıran Meta grubu siyasi reklamları sadece seçimden bir hafta önce yasaklamaktadır. Twitter ise siyasi reklam yasağını başlatan ilk sosyal medya mecrası olmuş ve 2020 yılına göre yanlış bilgiyle mücadele konusundaki çalışmalarını artırmıştır. Diğer taraftan bilgi ve veri güvenliği için TikTok’a karşı çıkan İngiltere parlamentosu üyeleri de bulunmaktadır. İngiliz parlamentosunun TikTok’ta kurumsal hesap açmasına karşı çıkıyorlar. TikTok’un kullanıcı verilerini Çin ile paylaştığını iddia ediyorlar ve parlamentonun TikTok hesabının Çin’e hiçbir veri aktarılamayacağına dair güvenceler verilinceye kadar kaldırılması talebinde bulunuyorlar.
Sosyal medya mecralarının seçim dönemlerinde ABD’de aldığı önlemler diğer ülkelerde alınmamaktadır. 2021 Eylül ayında sızan Facebook ile ilgili belgelerde Filipinler, Polonya, Brezilya, Macaristan, Türkiye gibi ülkelerin politikaları üzerinde olumsuz etkisi olan uygulamaları düzeltmek için hiçbir şey yapmadığına ilişkin bilgiler hatırlandığında TikTok için de bu durum böyle mi sorusunu akla getirmektedir. 2023 seçimlerinde ülkemizde faaliyet gösteren sosyal medya mecraları, ABD’de yaptığı gibi önlemler alacak mı? Seçimler için özel birimler kuracak mı? TikTok’un ülkemizdeki bazı bilgi teyit web siteleriyle iş birliği yaptığı biliniyor ama bu iş birliğinin yalan/yanlış haberle mücadelede seçim dönemindeki şartları ve yoğunluğu karşılayabilecek düzeyde olup olduğu tartışmalıdır. Seçim öncesi dezenformasyon mücadelesiyle ilgili yasal düzenlemeler hayata geçirilecek mi?
Ülkemizin, dünyada TikTok’un en çok kullanıldığı üçüncü ülke olduğu düşünüldüğünde, 2023 seçimlerine yaklaştıkça ve seçim döneminde sosyal medya mecraları ve özellikle de TikTok daha çok konuşulacak gibi.