İslam dünyasında son dönemlerde ön plana çıkan mezhep gerilimleri, özellikle Irak ve Suriye'de yaşanan çatışmalar üzerinden yeniden gündemde. Irak'ta yaşanan iç gerilimler 2003 sonrası Şii-Sünni kimliği üzerinden alevlenmeye başladı. Maliki yönetiminin Sünnileri dışlayan politikası, İran'ın Irak'taki etkinliğini artırma çabaları ve bölgede Şii yayılmacılığına yönelik politikası Şii-Sünni gerilimini artırdı. Şii yayılmacılığına karşı çıkan Sünni Arap ülkeleri de bu dönemde karşı hamlelerde bulunarak İran karşıtı bir cephe oluşturmanın çabası içerisine girdi. Son dönemde ise terör örgütü DEAŞ'ın Musul'u ele geçirmesinden sonra bölgedeki Şia kutsallarına saldırması ve bazı bölgelerde Şiileri katletmesi, Irak'taki iç gerilimi artırdı.
Şii-Sünni geriliminde son perde
Ortadoğu'da son dönemde çatışma dinamiklerinin artması, 1979 İran devrimi, bölge ülkeleri arasında yaşanan güvensizlik, bölgenin dış müdahalelere açık olması, 1980'lerden bu yana devlet dışı aktörlerin güçlenmesi ve bölgedeki terör örgütlerinin bölge dinamiklerini etkileme kapasitesine ulaşması Şii-Sünni gerilimine de etki etti. Tarihsel arka planı 7. yüzyıla kadar giden Sünni-Şii gerilimi zaman içerisinde daha da derinleşti.
Hizbullah'ın rolü
1975 yılında Lübnan'da yaşanan iç savaş bölgedeki gerilimi artırırken, devlet dışı aktörlerin de güçlenmesine neden oldu. İsrail ile Filistin arasında yaşanan çatışmalar, Lübnan iç savaşına zemin hazırlarken, devlet otoritesinin de zayıflamasına neden oldu. Bu ortamda Hizbullah güçlü bir aktör olarak ortaya çıktı. İran devriminden esinlenen Hizbullah, 1982'de kurulduktan sonra İsrail'i Güney Lübnan'dan atacağını açıkladı. Hizbullah kurulduktan sonra Lübnan iç savaşında ve sonrası dönemde İran çizgisine yakın hareket etti. Bu durum bölgedeki tansiyonu daha da artırdı. Sünni ülkeler İran'ın Hizbullah'ı desteklemesinden büyük endişe duyarken, bölgede büyük bir güvenlik ikilemi ortaya çıktı. İran'ın Şii politikası karşısında Suudi Arabistan, ABD ile birlikte bir set kurmaya çalıştı. Bu dönemde Suudi Arabistan İran karşısında Irak'a güçlü bir destek verdi.
Maliki yönetimi Sünnileri dışladı
11 Eylül saldırılarından sonra ise bölge daha da kırılgan hale geldi. ABD'nin Afganistan ve Irak işgali, bölgedeki fay hatlarını etkilerken, bölgede oluşan otorite boşluğu yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Irak işgali Saddam rejiminin sonunu getirirken, ülkenin de fiili olarak üç parçaya bölünmesine neden oldu; Bağdat merkezli Şii bölgeler, Erbil merkezli Kürt bölgesi ve Sünni nüfusun yaşadığı Musul ve çevresi.
İşgal aynı zamanda ülkedeki Şii Arapların, Kürtlerin ve Sünni Arapların Irak içerisindeki pozisyonunu da etkiledi. Ülkede 2005 sonrası dönemde Şiiler iktidara gelirken, uzun yıllar boyunca ülke yönetiminde etkin bir konumda bulunan Sünni gruplar ise uzaklaştı. 2005'te iktidara gelen Maliki, izlediği politika ile Sünnileri ötekileştirdi. Sünnilerin ülke yönetimindeki rollerinin azalmasının yanı sıra Maliki yönetimi Sünnilere baskı uygulamaya ve dışlamaya başladı. Bu durum Irak içerisindeki Sünni-Şii gerilimini de artırdı. Maliki iktidarını güçlendirirken, İran yanlısı bir politika izledi. Maliki'nin İran etkisine girmesi ile birlikte hem Kürtler hem de Sünni Araplar Bağdat merkezi hükümeti ile büyük bir sorun yaşamaya başladı. Bağdat-Tahran yakınlaşması Ortadoğu'daki diğer Sünni ülkeleri de tedirgin etti. Körfez ülkeleri Tahran'ın izlediği politika karşısında Batı ile güçlü bir ittifak kurmaya çalıştı.
2006'dan sonra Lübnan'da Hizbullah'ın daha da güçlenmesi ve bölgedeki etkinliğini artırması da Sünni kesimlerdeki rahatsızlığı artırdı. 2011 yılında Suriye'de yaşanan iç savaş ve İran'ın etki alanını Suriye'ye taşıması ise Sünni ülkelerdeki İran endişesini daha da derinleştirdi. İran'ın 'Şii Hilali' politikasından rahatsızlık duyan Arap ülkeleri, İran'ın Lübnan, Irak, Suriye ve Yemen'de etkin olmasına karşı ciddi bir silahlanma yarışına girerken, güvenlik stratejilerini de yeniden değerlendirdi.