Ülkemizin neredeyse tamamının birinci derece deprem bölgesi olduğunu düşünürsek deprem bizim için kaçınılmaz bir doğal afet. Deprem sırasında panik yapmayarak yaşam üçgeni oluşturmak sağ kurtulmak için çok önemlidir.
Yaşam üçgeni, çöken tavanın dayanıklı eşyalara yaslanması ve zemin ile o eşyalar arasında bir üçgen yaratmasıdır. Deprem esnasında yaşam üçgeninden faydalanmak için buzdolabı, çamaşır makinesi, koltuk, masa gibi dayanıklı eşyaların yanına kafanızı koruyacak şekilde çökmelisiniz.
Enkaz altındakiler, ne kadar süre hayatta kalabilir?
Çökme anındaki konum, hava ve suya erişim, iklim, hava koşulları ve enkaz altındaki kişinin fiziksel ve psikolojik durumu gibi unsurlar, ne kadar süre hayatta kalabileceklerini etkiliyor. Depremin tam olarak ne zaman olacağını ya da binanın ne zaman çökeceğini bilmek imkansız olsa da, uzmanlar acil durumda aldığınız pozisyonun, hayatta kalmak açısından çok önemli olduğunu söylüyor.
İyi seçilmiş bir konum, enkaz altında koruma ve havaya erişim sağlayabilir. Dolayısıyla uzmanlar, depremzede enkaz altında çok ağır yaralı değilse ve soluyacak havası varsa, bir sonraki adımın suya erişim olduğunu belirtiyor.
Arama ve kurtarma operasyonlarında farklı aşamalar
Depremden etkilenen alanın ön incelemesi genellikle yerel acil durum ekipleri tarafından yapılır. Yıkım sadece bir şehri kapsayabileceği gibi son depremlerde olduğu gibi birden fazla ülkedeki çok sayıda şehri vurmuş olabilir.
İlk görsel değerlendirmeyi yapan ekipler, tüm sektörü mümkün olan en kısa sürede inceleyip altyapı izin veriyorsa hava veya karayoluyla hızlı bir şekilde diğer sektörlere geçer. Kurtarma operasyonlarına katılmazlar.
Görsel değerlendirme, olası kaynakların ve tehlikelerin yanı sıra arama ve kurtarma ekipleri için temel önceliklerin belirlenmesine yardımcı olur. Afet bölgesi daha sonra arama kurtarma ekiplerini görevlendirmek için sektörlere ayrılır.
Bu değerlendirme sayesinde sektörlerdeki kurtarma alanları belirlenir. Komuta merkezi görsel değerlendirme bilgisini kurtarma alanlarına öncelik vermek ve hangi ekiplerin nereye konuşlandırılacağına karar vermek için kullanır.
Kurtarma ekipleri her sahada bina büyüklüğü, inşaat malzemelerinin türü ve farklı hasar ve tehlike türlerini sınıflandırmayı amaçlayan "bina çökme kategorisi" gibi temel bilgileri toplamaya çalışır.
Kurtarma görevlileri ayrıca merdiven boşlukları veya kirişlerin altındaki alanlar gibi hayatta kalınabilecek boşlukları arar ve belgelendirir. Bu boşluklar sürünerek geçebilecek kadar büyük ise hayatta kalma şansı daha da artar.
Daha tehlikeli olan küçük boşluklar ise mahsur kalanların hareket etmesini engelleyebilmesi nedeniyle daha tehlikeli görülür.
Devrilmiş elektrik hatları, gaz sızıntıları, sel ve diğer tehlikeleri arama zorunluluğu bulunan kurtarma görevlileri, özel giysiler, eldivenler, maskeler ve hava kalitesi izleme cihazları gibi koruyucu ekipmanlar kullanarak faaliyetlerini sürdürür.
Büyük bir depreme müdahalenin ilk aşamalarında, çok sayıda sahanın kontrol edilmesi gerektiğinde, acil durum ekipleri hayat kurtarma fırsatlarını en üst düzeye çıkarmak için hızlı aramalar yapar. Ekipler genellikle birkaç saat içinde bir sahada işlerini bitirip diğerine geçer.
Kurtarma ekipleri bu aşamayı, daha derin bir aramanın faydalı olabileceği bölgeleri belirlemek için kullanabilir. Özel eğitimli köpekler, enkazda hızla hareket ederek yaşam belirtilerinin kokusunu almak için kullanılabilir.
Birçok ülkeden ekiplerin bulunduğu büyük afetlerde, dil engeli nedeniyle afet bölgesinde güvenli operasyonlar için etkili acil durum sinyalizasyonu kullanılıyor. Tüm acil durum personeli, genellikle havalı kornalardan veya diğer ses cihazlarından gelen sinyallere nasıl tepki verileceği konusunda eğitimden geçiriliyor.
Her biri bir saniye olan üç kısa sinyal
2. Dur, sessiz ol sinyali
Bir uzun sinyal, üç saniye uzunluğunda.
3. Çalışmaya devam et sinyali
Bir uzun sinyal ve bir kısa sinyal
3. Etap: Tam arama ve kurtarma
Operasyonların bu aşaması, yerel kurtarma ekiplerinin, ilk müdahale ekiplerinin veya 3. seviye operasyonların ulaşamadığı daha az sayıda mahsur kalmış kazazedeyi bulmasını ve kurtarmasını hedefler. Kurtarma ekipleri çöken yapıların içinde kalan hayatta kalınabilir boşlukların çoğuna ya da tamamına girmeye çalışır. Bu süreç birden fazla ekibi içerebilir ve birkaç gün sürebilir.
Karbondioksit dedektörleri ve termal görüntüleme ekipmanları, bilinçsiz olsalar bile hayatta kalanları bulmak için kullanılabilir.
Uzman ekipler binaların içindeki hareketleri tespit etmek için hassas ses ekipmanları kullanabilirken, molozların altında gömülü insanların yerini tespit etmek için küçük video cihazları kullanılabilir.
Ağır ekipman kullanarak kazazedelerin ezilmesini önlemek için genellikle enkaz elle kaldırılır.
Genellikle kurtarma çalışmaları terk edildikten sonra gerçekleştirilen kurtarma aşaması, büyük moloz yığınlarının kaldırılmasını ve cesetlerin kurtarılmasını içerebilir. Bu çalışma, uluslararası kurtarma görevlileri ayrıldıktan sonra yerel ekipler tarafından gerçekleştirilebilir. Ağır makineler ve yıkım ekipmanları kullanan ekipler, çöken yapıların içinde kalan tüm boşluklara erişmeye çalışır.
Mahsur kalan kazazedeleri aramaya ne zaman son verileceğine dair zor karar, koordinasyonu sağlayan BM kuruluşu ve devlet tarafından verilir.
Suya erişimleri olduğu takdirde enkaz altında kalan kazazedelerin iki haftadan fazla hayatta kalabildikleri görülmüştür. Ancak arama ve kurtarma çalışmaları genellikle felaketten yaklaşık bir hafta sonra, önceki bir ya da iki gün içinde canlı kimse bulunamamışsa durdurulur.
Domuz damı tahkimatı nedir?
Merkez üssü Kahramanmaraş depremlerin ardından binlerce kurtarma ekibi aralıksız çalışmayı sürdürüyor. Arama ve kurtarmada en tecrübeli olarak bilinen madenciler, deprem bölgesi Hatay'da 8 katlı bir bina enkazında 8 yaşındaki kız çocuğu Esra'yı kurtamak için 'domuz damı tahkimatı' çalışması yaptılar.
Domuz damı tahkimatı madencilikte tavan göçmelerini engellemek için kullanılır. 17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 depremlerinde 103 kişiyi yığınların altından sağ çıkartmayı başaran kömür işçileri, yerin metrelerce altındaki ocaklarda uyguladıkları tavan kısmının çökmesini engelleyen "domuz damı" denilen tahkimat sistemini enkazlar da da kullanıyor. Bu sistemde uygun boyutlarda kesilen ahşap malzeme tavan kısmına sıkıştırılıp enkazın göçmesi engellenerek yaşam koridoru oluşturuluyor.
Madenciler kendi güvenlikleri açısından da önemli olan tahkimat sistemi sayesinde, binaların derinliklerine oluşturdukları galerilerden ilerleyebiliyor.
Enkaz altında kalındıysa neler yapılır?
1- Kibrit ve çakmak yakmayın.
2- Hareket etmeyin ve toz kaldırmayın.
3- Ağzınızı ve burnunuzu mendil ya da kıyafetinizle kapatın.
4- Borulara ya da duvarlara vurarak yerinizi arama kurtarma ekiplerine bildirmeye çalışın ve ıslık çalın. Bağırmayı son çare olarak kullanın. Çünkü bağırmak tehlikeli boyutlarda toz yutmanıza neden olabilir.