Bireylerin ve toplumların fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar yaşamasına yol açan afetlerin başında gelen depremlerin psikolojik etkilerinin de fazla olduğunu söyleyen Prof. Dr. Aksoy, afetler ve afet yönetimi konusunda eğitim, öğretim, hazırlık, planlama ve zarar azaltma çalışmalarının önemine işaret etti.
DEPREM KORKUSU NEDİR?
Deprem korkusu veya diğer bir adıyla seismophobia’nın Türkiye gibi sık depremlerin olduğu coğrafyadaki insanların beklenti anksiyetesini tanımladığını söyleyen Prof. Dr. Aksoy, “Deprem korkusunun önüne davranışçı terapiler ve ilaç tedavisi ile baş edilebilir. Çocukların göçük altında kalan kişilerin görüntülerinden uzak tutulmalı ve bu görüntülere maruz bırakılmamalıdırlar. Bu görüntüler, bu travmayı yaşamayan kişilerde dahi travma benzeri bir etki oluşturabilir” dedi.
DEPREM RUH HASTALIKLARINA NEDEN OLABİLİR
Depremi yaşamanın hem sağ kurtulanlar hem de yakınlarını yitirenler için çeşitli ruh sağlığı bozukluklarına neden olabileceğini de ifade eden Prof. Dr. Aksoy, “Sağ kalım suçluluğu, bu alanda çalışan ruh sağlığı çalışanlarınca uzun süre öncesinde tanımlanmıştır. Sağ kalım suçluluğu felaketi beraber yaşadığımız ama kaybettiğimiz yakınlarımıza karşı duyduğumuz bir yas tepkisinin devamıdır. Deprem gibi öngörülmez ve yıkıcı etkisi büyük olan doğal afetlerden sonra, her şeyini yitiren insanlarda yaşama karşı bir anlamsızlık duygusu oluşur. Ayrıca bu gibi durumlardan sonra toplumsal psikoloji de oldukça olumsuz etkilenecektir. Yoğun bir öfke, yaşananlara karşı çaresizlik duygusu bu duruma egemen olur” şeklinde konuştu.
DEPREM KORKUSU NASIL GEÇER?
Depremin hemen ardından yaşanabilecek aşırı korku, ne yaptığını bilmez halde hissetme, duyguları hissedememe, tepki verememe, bulunduğu ortamı ya da durumu tam algılayamama, otomatik hareket etme gibi durumların yaşanabileceğini ifade eden Prof. Dr. Aksoy, “Deprem yaşamış kişilerde tüm bu belirtilerin görülmesi olağandır. Ancak bu yakınmalar azalmıyorsa, yaşamınızı güçleştiriyorsa, baş etmede zorlanıyorsanız, bölgedeki size yardımcı olmaya hazır ruh sağlığı uzmanlarına ya da ruh sağlığı uzmanı bulunan sağlık merkezlerine başvurmalısınız” şeklinde konuştu.
Yaşanılan olayları konuşmaktan kaçınılmaması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Aksoy, “Duygularınızı, üzüntünüzü bastırmaya çalışmayın. Bu olayla ilgili duygu ve düşüncelerinizi çevrenizdekiler ile paylaşın. Yaşamın anlamını düşünün ve geleceğe yönelik planlar yapmaya çalışın” ifadelerini kullandı.
DEPREM SONRASI ÇOCUKLARA YAKLAŞIMA DİKKAT
Deprem sonrası çocukların aşırı korku, çaresizlik hissedebileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Aksoy, şunları söyledi:
“Çocuklar çevresinde olup bitenleri algılayamayabilir. Konuşmama ya da duygusal tepkilerinde azalma, donukluk, dalgınlık gözlenebilir. Bunun tam tersine, olaya ilgisiz davranma, oyun oynama, şarkı söyleme gibi davranışlar görülebilir. Çocuklar için her iki tür tepki de olası ve doğaldır. Ayrıca çocuklar, deprem sırasında ve sonrasında olanları hatırlamayabilir, yalnız kalmaktan, kapalı yerlerden, karanlıktan korkabilir, uykusuzluk, korkulu rüyalar görme, ani seslerden irkilme olabileceği gibi bulantı, karın ve baş ağrısı, sık tuvalete gitme, iştahsızlık görülebilir. Bu nedenle çocuklara yardımcı olabilmenin ilk koşulu ailenin duruma hâkim, sakin, güven verici, tutarlı bir tutum içinde olmasıdır. Aileler, çocuklarını yanlarından uzaklaştırmamalı, beslenme, barınma, ilgi gereksinimlerini doğrudan karşılamalı. Çocuklarınızın sizin yakınlığınıza her zamankinden daha çok ihtiyacı olduğunu unutmayın. Bu yakınlığı da aşırı bir koruyuculuğa dönüştürmeden sürdürmelisiniz.”
ÇOCUKLARA NE YAPMALARI KONUSUNDA BİLGİ VERİN
Deprem sırasında ve sonrasında yaşadıklarını anlatması yönünde çocuklara destek verilmesi gerektiğini de sözlerine ekleyen Prof. Dr. Aksoy, “Çocuklarınızı yaşadıklarını anlatmaya yüreklendirin. Korku, kızgınlık gibi duygularını ifade etmelerine izin verin hatta teşvik edin, ağlamalarını önlemeyin, tekrarlayan sorularına yanıt verin. Yaşadıklarının son derece doğal olduğunu, bir hastalık olmadığını anlatın. Çocuklarınızı rahatlatmak için ‘geçti” ya da “bir şey olmaz’ demek yerine, olası depremlerde yapması gerekenler konusunda bilgi verin. Çocuklarınızın yanında depremle ilgili konuları konuşmaktan kaçınmayın” diyerek açıklamalarını sonlandırdı.