OHAL ilanı ve KHK'lar
15 Temmuz gecesi Fetullahçı Terör Örgütü'nün (FETÖ) İstanbul ve Ankara'da gerçekleştirmeye kalkıştığı hain darbe girişimi başarıyla püskürtülürken, örgüt yapılanmasına yönelik hukuki zeminin hazırlanması için çalışmalar hızla başladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında 5 gün süren yoğun faaliyetler sonucu, Türkiye'de edildi. OHAL sürecini, örgütün çeşitli sektörlerdeki yapılanmalarının soruşturulmasını sağlayan kanun hükmünde kararnameler izledi.
Resmi Gazete'de yayımlanan kanun hükmünde kararnameler ile OHAL süreci hukuki bir zemine oturtuldu. Soruşturmalar ve ihraçlar yasal düzenlemeler ışığında gerçekleştirilirken, her alanda yayımlanan KHK'lar çok sayıda FETÖ mensubunun da meslekten ihraç edilmesini, tutuklanmasını sağladı. Çok sayıda kurum ve kuruluş da FETÖ bağlantıları gerekçesiyle kapatıldı.
İade KHK'sı
Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, 20 Ekim tarihinde yapmış olduğu açıklamada KHK'lar ile yapılabilecek hatalara karşı alınabilecek ilk önlemi duyurdu. Görevden iade için yeni bir KHK hazırlandığını ifade eden Canikli, FETÖ üyesi olmayanların sayısı çok düşük. Mağduriyet söz konusu değil, hatalar olabilir. Onları düzeltiyoruz. OHAL biterken bir yetki vereceğiz idareye. Bu kapsamda hata tespit edilirse, düzenleme yıllar sonra da yapılabilecek" dedi.
22 Kasım'daki 677 sayılı KHK'ya göre daha önce meslekten ihraç edilen 157 kişi görevlerine iade edildi. Daha önce yayımlanan 672 ve 675 sayılı KHK'lar ile AFAD'da iki, Diyanet İşleri Başkanlığında 36, TİKA'da bir, Vakıflar Genel Müdürlüğünde bir, Sosyal Güvenlik Kurumunda (SGK) 41, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında 10, Orman ve Su İşleri Bakanlığında bir, Sağlık Bakanlığında 18, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığında 31, yükseköğretim kurumlarında 16 kamu çalışanı görevlerine iade edildi.
OHAL İnceleme Komisyonu
OHAL uygulamaları kapsamında memuriyetten ve çeşitli görevlerden çıkarılanlarla ilgili yapılan yeni düzenlemeyle 'itiraz' yolu açıldı. Normal şartlarda OHAL'le görevine son verilenler, yargıya gidemiyorlardı.
685 sayılı KHK ile Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kuruldu. Komisyon, 17 Temmuz itibarıyla çalışmalarına başladı. Dosya kabul etmeye başladı ve bu dosyaları inceleyip karara bağlayacak.
Komisyonun görevleri
KHK kapsamında komisyonun görevleri de belirlendi. İhraçlar ve kapatılan kurumlara yönelik itirazlar ana başlığı oluşturuyor.
Olağanüstü hal kapsamında yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerle gerçek veya tüzel kişilerin hukuki statülerine ilişkin olarak doğrudan düzenlenen ve birinci fıkra kapsamına girmeyen işlemler de komisyonun görev alanında bulunuyor.
Bu maddede belirtilen işlemlere bağlı olarak olağanüstü hal kapsamında yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerde yer alan ilave tedbirler ile kanun yollarının açık olduğu işlemler hakkında ayrıca başvuru yapılamayacak.
Kimler başvuru yapabilir?
Kamu görevinden, meslekten veya görev yapılan teşkilattan çıkarılanlar ya da ilişiği kesilenler ile öğrencilikle ilişiği kesilenler ve rütbesi alınan emekli personel bu bölümde yer alıyor. İtirazlar şahsen, kanuni temsilcisi veya vekil aracılığıyla sağlanabiliyor.
Kapatılan kurum veya kuruluşlar adına başvuru yapma yetkisi, kapatılma tarihi itibarıyla kurum veya kuruluşu temsile kanunen yetkili olanlara ait. Yetkili olmayanlar ise üyelik veya başka sebeplere dayanarak başvuru yapamıyor.
Kanuni temsilci veya vekil aracılığıyla yapılan başvurularda temsil belgesi veya vekaletnamenin inceleme sürecinde geçersiz hale gelmesi, başvurunun incelenerek karara bağlanmasını engellemiyor.
Başvuru hakkındaki inceleme devam ederken başvurucunun vefat etmesi durumunda ilgilinin kanuni mirasçılarından yeni başvuru alınmasına gerek olmaksızın mevcut başvuru incelenerek karara bağlanabiliyor.
Başvuru hakkı olan kişinin, başvuru süresi başlamadan veya başvuru süresi sona ermeden önce vefat etmesi durumunda kanuni mirasçılardan biri mirasçılık belgesi ibraz etmek kaydıyla ölüm tarihinden itibaren 60 gün içinde başvuruda bulunabiliyor.
Başvuru nasıl yapılabilir?
Başvuru süreci, komisyon tarafından oluşturulan adresinde yayımlanan başvuru formunun doldurulmasıyla başlıyor. Doldurulan form imzalanarak valiliklere veya en son görev yapılan kuruma varsa ekleriyle birlikte yazılı olarak yapılıyor.
Komisyona doğrudan başvuru yolu yok. Bu şekilde yapılan başvurular hakkında herhangi bir işlem veya inceleme yapılmayacak.
Tutuklu ve hükümlüleri de kapsıyor
Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde bulunan tutuklu veya hükümlüler, bu Usul ve Esaslara ekli formu fiziki olarak doldurup bulundukları kurumda görevli memura teslim edebilecek. İlgili memur, doldurulan formu esas alarak internet sitesinde yayınlanan formu doldurup alınan çıktıyı başvurucuya imzalatarak kurum müdürlüğüne teslim edebilir. Kurum müdürlüğü, de gerekli işlemleri tamamlayarak başvurucuya 'alındı belgesi' vererek, bağlı olduğu Cumhuriyet başsavcılığı aracılığıyla başvuru formunu komisyona gönderebilecek.
Valilikler ve ilgili kurumlar, başvuru evrakını gecikmeksizin komisyona gönderecek. Başvurulara ilişkin diğer hususlar da komisyonca belirlenip ilan edilebilecek.
Başvuruda gerekli belgeler
İtiraz başvurusunda bulunacak kişilerin önceden belirlenen belgeleri hazırlaması gerekiyor.
Başvuru formundaki “Başvurucunun Dilekçesi” bölümüne yazılan beyanlar, okunaklı ve başvurunun esasına yönelik özlü bilgileri içerir şekilde hazırlanacak. Forma yazılan beyanların on sayfayı geçmesi halinde başvurucunun, başvuru formuna olayların özetini içerir ayrı bir dilekçe eklemesi gerekecek.
Başvuru formlarının eksiksiz olarak doldurulup doldurulmadığı ve gerekli belgelerin eklenip eklenmediği başvuruyu alan valilik veya kurum tarafından kontrol edilecek. Başvuru formu ile başvuruda sunulan belgelerde eksiklik tespit edilmesi halinde, ilgili valilik veya kurum eksikliğin giderilmesi için başvurucuya on beş günlük kesin süre verecek. Eksiklik giderildikten sonra belgeler Komisyona gönderilecek.
Başvurana, başvurunun kayda alındığını gösteren alındı belgesi verilecek.
Başvurular başladı
Komisyona, komisyon tarafından başvuruların alınmaya başlanacağı tarihten önce yürürlüğe konulan kanun hükmünde kararnamelerle tesis edilen işlemler hakkında, başvuruların alınmaya başlanacağı tarihten itibaren başvuruda bulunulabilecek. Komisyon tarafından başvuruların alınmaya başlanacağı tarihten sonra yürürlüğe konulacak kanun hükmünde kararnamelerle tesis edilen işlemler hakkında ise ilgili kanun hükmünde kararnamenin Resmi Gazete'de yayımlandığı tarihten itibaren 60 gün içinde komisyona başvurular iletilecek. Başvuru tarihi, valiliklere veya kurumlara başvurunun yapıldığı tarih olarak kabul edilecek. Tutuklu veya hükümlü bulunan kişiler bakımından başvuru tarihi, kurum müdürlüğüne başvurunun yapıldığı tarih olarak alınacak. Çalışmalar kapsamda 17 Temmuz itibariyle başvurular başladı.
Başvuru süresi
Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonuna yapılacak başvurular bugün başladı. Başvurular 14 Eylül 2017 Perşembe günü mesai saati bitiminde sona erecek.
Başbakanlık tarafından yayımlanan duyuruda, 23 Ocak 2017 tarihli ve 29957 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 685 sayılı Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname gereğince kurulan Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonuna yapılacak başvurulara ve Komisyonun çalışmalarına ilişkin usul ve esasların Başbakanlık tarafından belirlenerek 12 Temmuz 2017 tarihli ve 30122 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlandığı belirtildi.
Duyuruda, "Komisyona doğrudan başvuru yapılmayacak olup, başvurular Kanun Hükmünde Kararnamenin 7. maddesi gereğince valilikler veya Resmi Gazete’de yayımlanan Usul ve Esaslarda belirtilen kurumlar vasıtasıyla yapılacaktır. 685 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 1. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca başvurular; 17 Temmuz 2017 Pazartesi günü başlayacak olup, 14 Eylül 2017 Perşembe günü mesai saati bitiminde sona erecektir" denildi.
İnceleme süreci
Belgelerin teslim edilmesinin ardından ilk olarak komisyon, ön inceleme sürecini başlatacak. Burada başvurular, aranan şartlara uygunluk bakımından ön incelemeye tabi tutulacak. Ön inceleme, Başkan tarafından raportör olarak görevlendirilen personelce yapılacak.
Komisyon toplantısında işler, gündemdeki sıraya göre incelenecek. Toplantı ve karar yeter sayısı 4 olarak tanımlandı. Başkan, toplantının bir düzen ve disiplin içinde yürütülerek sonuçlandırılmasını sağlayacak gerekli tedbirleri alacak.
Komisyon, incelemelerini dosya üzerinden yaparak başvurunun reddine veya kabulüne karar verecek. Komisyon, incelemelerini terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı yönünden yapacak. Sözlü ifade verme veya tanık dinletme talepleri dikkate alınmayacak.
Komisyonun ilk etkisi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 12 bin 600 OHAL dosyasını düşürdü. Adalet Bakanlığı'ndan 14 Temmuz'da yapılan açıklamada, komisyonun kurulmasıyla AİHM'deki 12 bin 600'ün dosyanın düştüğü bildirildi.
AİHM'in dosyalara bakabilmesi için iç hukuk yollarının tüketilmesi gerekecek.