Yarım çalışma ödeneği nedir?
Doğuma ya da evlat edinmeye (3 yaşından küçük çocukları) bağlı izin haklarına, 4857 sayılı İş Kanununun 74. maddesinde yer verildi. Anılı madde hükmüne 10.02.2016 yürürlük tarihli ve 6663 sayılı Kanunun 22. maddesi ile eklenen 2. fıkra hükmü ile doğum sonrasında kullanılan ücretli analık hali izin süresinin bitiminden başlamak üzere doğum yapan kadın işçiye yahut da 3 yaşından küçük çocuğu evlat edinen kadın ya da erkek işçiye, talepleri üzerine belirli sürelerle yarı zamanlı çalışma izni hakkı tanındı.
Yine, 6663 sayılı Kanunun 20. maddesi ile 4447 sayılı Kanuna (kısaca İşsizlik Sigortası Kanununa) eklenen ek 5. madde ile de yarı zamanlı çalışma süresince, çalışılmayan sürelerin İş-Kur tarafından, cari asgari ücret üzerinden ücretlendirilip işçiye ödeneceği ve yine bu sürelere ait sosyal güvenlik bildirimlerinin de yine İş-Kur tarafından ilgili kişi adına Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirileceği hüküm altına alındı.
Anılı düzenlemelere ilişkin olarak, Sosyal Güvenlik Kurumunca da 01.09.2016 tarihli ve 2016-20 sayılı Genelge yayımlandı ve bu Genelge, 2013-11 sayılı Sigortalılık İşlemleri Birleşik Genelgesinde yeni düzenlemeler çerçevesinde çeşitli tadilatlar yapıldı.
Yapılan düzenlemelerle; yarı zamanlı çalışma hakkı tanınan ebeveynlere, yeni doğan ya da evlat edinilen çocuklarıyla daha fazla vakit geçirme hakkı tanındı, yarım çalışma ödeneği ile ortaya çıkacak ücret kayıpları azaltılmaya çalışıldı ve yine çalışılmayan bu sürelerde kişilerin sigortalılıkları bizzat devlet tarafından sağlanmak suretiyle sosyal güvenlik hakları koruma altına alındı.
Çocuk sayısına göre izin
Doğum sonrası 16 haftalık analık hali izni bitiminden itibaren kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde;
Birinci doğumda 60 gün,
İkinci doğumda 120 gün,
Sonraki doğumlarda ise 180 gün,
süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verileceği, çoğul doğum halinde bu sürelere 30’ar gün ekleneceği, çocuğun engelli doğması halinde bu sürelerin 360 gün olarak uygulanacağı hükmü getirildi.
Yaralanma şartları
Yarım çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için işçinin doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son 3 yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,
4857 sayılı Kanunun 63’üncü maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması ve
Doğum ve evlat edinme sonrası analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması gerekiyor.
Doğum nedeniyle yarım çalışma ödeneğinden işsizlik sigortası primi kesilen sigortalılar yararlanacağından bu sigortalılar, 4447 sayılı Kanunun 46’ncı maddesinde sayılan 5510 sayılı Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile ikinci fıkrası kapsamındaki sigortalılar ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20’nci maddesine tabi sandıklarda çalışan sigortalılardır. Yarım çalışma ödeneğinin ödenebilmesi için analık izninin sona erme tarihinden itibaren 30 günlük süre içinde İŞKUR’a müracaat edilmesi gerekmekte olup bu süreyi geçirenler için toplam ödenek süresinden düşülerek sigortalıya ödeme yapılmaktadır.
Ödeme yapılmayacak durumlar
Geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananlara, bu durumlarının devamı süresince yarım çalışma ödeneği ödenmez.
4857 sayılı Kanunun 74’üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilen işçi, bu süre zarfında başka bir işte çalışması halinde, çalıştığı süre için ödenekten yararlanamaz.
Yarım çalışma ödeneği alırken, çalıştığı işyerinden ayrılan işçinin ödeneği işten ayrıldığı tarihten itibaren durdurulur. Yeni bir işe girmesi ve yarım çalışma yapması halinde, başlangıçta belirlenen ödeme döneminin bittiği tarihi geçememek üzere kalan hak sahipliğinden yararlanabilir.
Süre belirlenmesi
Doğum nedeniyle yarım çalışma ödeneğinde ödenek süresi 4857 sayılı Kanunun 63’üncü maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar olup 63’üncü maddede haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir. Yarım çalışma ödeneğinde bu süre 22,5 saat olarak esas alınıyor.
Bu durumda 30 gün (4 hafta) süre ile yarım çalışma ödeneğine hak kazanan sigortalı için ödenek süresi 22,5 x 4 = 90 saat olacak, 1 gün 7,5 saat olarak dikkate alındığında 90 / 7,5 = 12 gün hesaplanacaktır.
Yarım çalışma ödeneği ile sigortalıların ay içinde yarım olarak çalıştıkları sürelerin 30 güne ya da işe giriş çıkış tarihleri bulunuyorsa bu sürenin tamamlanmasına imkan sağlandığından yarım çalışma ödeneğinin hesaplanmasında 30 gün üzerinden yapılan tamamlamada 12 gün işveren, 12 gün İŞKUR sigortalı adına yapılacak, kalan 6 günlük hafta sonu tatil süresinin 3 günü işverence, 3 günü de İŞKUR’ca tamamlanarak işveren ve İŞKUR 15’er gün süre ile sigortalı adına hizmet bildirim yapacaktır.
İşveren tarafından SGK’ya bildirimi
Analık izni sona eren sigortalıların işe başladıkları tarihten itibaren işverene yarım çalışma nedeniyle ücretsiz izin talebinde bulunması gerekiyor. Bu talebi kabul eden işveren aylık prim ve hizmet belgesi ile yaptığı hizmet bildiriminde eksik gün nedenini “23- Yarım çalışma” ya da “24- Yarım çalışma ve diğer neden” seçeneğinden biri ile Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) bildirim yapıyor.
5510 sayılı Kanunun geçici 13 maddesine göre iş kaybı tazminatı alan sigortalılarda olduğu gibi İŞKUR prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte işyeri ve işveren sayılmıyor, yarım çalışma ödeneği alan sigortalılar için işe giriş ve çıkış bildirimi yapılmıyor.