Tarımsal üretim açısından zengin bir coğrafya olan ülkemizde ata tohumu sayesinde bu zenginliğin sürdürülebilir olması hedeflenmektedir. 2017 yılında Ata Tohumu Projesi kapsamında başlayan atalık tohum çalışmaları topraklarımızda yetişen ürünleri koruma ve sonraki nesillere miras olarak aktarma amacını taşımaktadır.
ATA TOHUMU ÖZELLİKLERİ NELER?
Anadolu’nun zengin tarım ürünlerinden elde edilen ata tohumu doğal koşullarda yetiştirmek için uygundur. Örneğin; ata tohumu domates çeşitleri, Ege ve Akdeniz bölgelerinde kolaylıkla yetişebilir. Söz konusu mamullerin yetiştirilmesinde kimyasal besin veya aşırı gübreleme gerekmez. Bitkiden verim elde etmek için su, besin ve güneş ışığı gibi doğal ihtiyaçlarını karşılamak yeterli olur.
Ata Tohum Hareketi dâhilinde incelenen ürünler, Tarım ve Orman Bakanlığı uzmanları tarafından çoğaltılır. Çoğaltma işleminde bitkilerin naturel gelişim süreçlerinden yararlanılır. Ürün bu sayede doğal vitamin ve mineral zenginliğini hiçbir bozulma olmadan korur. Söz konusu tohumlar, profesyonel çiftçiliğin yanı sıra hobi yetiştiriciliği için de uygun bir yapıya sahiptir.
ATA TOHUMUNUN KALİTESİ NASIL ANLAŞILIR?
Bu tohumun rengi, boyutu birbirinden farklı olabileceği için anlaşılması kolay değildir. Bu sebeple tohumun en az üç kere ekilmesi ve ona göre karşılaştırıp, kontrol edilmesi gerekir. Eğer bu ayrı ekimlerde aynı sonuç alınıyorsa bu tohum yerli ve kaliteli ürün demektir.
ATA TOHUMUNDA NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?
> Ata tohumu tamamen doğal yollarla üretilen katkısız besinlerdir. Bu sebeple bu tohumla üretilen bitkiler yüksek derecede vitamin ve mineraller içeren bitkilerdir.
> Bu tohumla üretilen bitkilerin ömrü uzun ömürlü olmadığından, az miktarda alınmalı ve kısa sürede tüketilmelidir.
> Mevsim dışı sebzelerin üretiminde kullanılamaz, kullanılsa da istenilen verim alınamaz.
> Ata tohumuyla üretilen bitkiler sağlıklı beslenme açısından önemlidir ve sağlıklı yaşam koşullarına uygundur.
BİTKİLERDEN TOHUM NASIL ALINIR?
Atalık tohumları korumak sadece geleneği sürdürmeye değil, aynı zamanda yıllık bahçe bütçenizi azaltmanın ve bitkilerin genetik çeşitliliğini korumaya da yardımcı olur. Aynı zamanda, tohumdan bitki yetiştirmek daha basit ve tasarruflu bir yöntemdir.
Tohum hasadından önce sağlıklı bitkiler yetiştirmeniz gerekir. Çiçeklenme ve tohum oluşum aşamalarında yeterli sulama, sağlıklı tohum büyümesi için hayati önem taşır. Gelecek sezon için yetiştirdiğiniz bitkiler arasından tohum seçerken, sağlıklı, sağlam bitkileri tercih etmeniz uygun olur.
Canlılığı ve verimi en üst düzeye çıkarmak için tohumların tamamen olgunlaşmasına izin vermeniz önemlidir. Bitki üzerinde kurumaya bırakılan tohumların tam olgunlaşması için bitkinin yaşam döngüsünün sonunda belirli bir kuruma dönemi gerekir.
Tüm genetik özellikleri korumak için çok çeşitli bitkilerden tohum toplamak önemlidir. Hastalıklı veya atipik bitkiler hariç, tüm bitkilerinizi olgunluğa kadar besleyip her birinden eşit sayıda tohum alabilirsiniz. Tohum hasadı yapmanın birkaç farklı yöntemi şöyle sıralanabilir:
1.KURU TOHUM HASADI
Kuru tohum hasadı için, kabuklarıyla birlikte tohumlar toplanıp kurumaya bırakılır, ancak tohumların bitki üzerinde kurumasına izin vermek genellikle daha doğru olur. Kabuklarıyla birlikte toplanan tohumlar, kabukları kolayca parçalanana kadar on veya on beş gün boyunca kuru bir yerde saklanabilir. Tohumları kabuklarından ayırırken büyük parçaları elinizle alabilir, daha küçük parçaları ise elek yardımıyla veya üfleyerek uzaklaştırabilirsiniz. Elemek için farklı boyutlardaki eleklerden yararlanılabilir. Daha büyük boydaki tohumlar için fan kullanmak oldukça yardımcı olabilir.
2.YAŞ TOHUM TOPLAMA
Yaş tohumların toplaması için meyvelerin tamamen olgunlaşmasını beklemelisiniz. Bu, genellikle, meyvenin yenebileceği aşamayı geçmesi gerektiği anlamına gelir. Olgunlaşan meyveler toplanıp, tohumlar nazikçe meyvelerden ayrılarak bir kap su içinde temizlenebilir. Geriye kalan tortular ve ölü tohumlar suyun üzerinde yüzerek birikir. Tohumlar yıkandıktan sonra, sudan çıkarılarak yapışmayacakları bir yüzey üzerinde kurumaya bırakılır.
3.FERMANTASYON YÖNTEMİ
Domates gibi bazı bitkilerin tohumları fermantasyon yöntemiyle hasat edilir. Bu tür bitkilerin tohumlarını alma işlemine tohumlar ve meyve posası sıkılarak bir kavanoza koyulur. Kavanoza içerisinde tohum ve meyve posasının yarısı kadar su eklenmelidir. Karışımı, iki ile beş gün boyunca, 24-30 ℃ kadar ılık bir yerde saklamanız gerekir. Bu süre içinde karışım kabarmaya ve üzerinde ince beyaz küf tabakası oluşmaya başlar. Küfü bir gün gözlemlendikten sonra, karışım süzülerek tohumlar ıslak tohum hasadı yöntemine göre temizlenir.
Tohumları saklamadan önce, iki hafta veya daha fazla süre iyi havalandırılan bir yerde kurutmanız gerekir. Küflenmenin önlenmesi için tohumların tamamen kuru olması, eğilip bükülme yerine, ikiye ayrılması önemlidir. Tohumları hava geçirmez bir kapta, serin ve kuru bir yerde saklayabilirsiniz. Uzun süreli depolama için, tohum kabının sıcaklık veya nem dalgalanmalarından uzak kalacağı bir yerde bulunması gerekir. Kullanılan tohumun atalık tohum olup olmadığını anlamak için tohumun üç kez ekilip her üç seferde de aynı ürün kalitesini verdiğinden emin olmalısınız.