En eski çağlardan bu yana büyük depremler insan kayıplarının yanı sıra ekonomik ve sosyal sonuçlar doğuruyorlar. Hatta bazı uygarlıkların yok olmasında bile depremler önemli rol oynadılar. Eski çağların insanları depremlerin doğanın kendine özgü koşulları içinde meydana geldikleri bilgisine sahip değildiler. Buna göre depremler, ilâhlık atfedilen doğaüstü güçlerin eseriydiler. Modern dünyanın insanlarıysa eski çağların insanlarına göre çok daha bilgililer.Ancak deprem bilgisine sahip olmak, tek
En eski çağlardan bu yana büyük depremler insan kayıplarının yanı sıra ekonomik ve sosyal sonuçlar doğuruyorlar. Hatta bazı uygarlıkların yok olmasında bile depremler önemli rol oynadılar. Eski çağların insanları depremlerin doğanın kendine özgü koşulları içinde meydana geldikleri bilgisine sahip değildiler. Buna göre depremler, ilâhlık atfedilen doğaüstü güçlerin eseriydiler. Modern dünyanın insanlarıysa eski çağların insanlarına göre çok daha bilgililer.
Ancak deprem bilgisine sahip olmak, tek başına depremden korunmayı garanti etmiyor.
Eski Romalılar
’ın dediği gibi,
“zafer hazırlığı sever”.
Onca acı tecrübeye rağmen bir kez daha felakete maruz kalmamız, jeolojik gerçekliğimize uygun davranmamaktan kaynaklanıyor. Oysa, kulak veren olur ise, “
Tarih
” ve “
Bilim
” depremlerden korunmak için son derece öğreticidir.
Atinalı general Thukyidides
, Milattan önce 431’den 404 yılına kadar süren “
Peloponnessos Savaşları
”nın bir bölümünü kaleme almıştı. Bu savaşlar bugünkü Yunanistan, Ege adaları ve Sicilya’ya kadar uzanan coğrafyadaki şehir devletleri arasında cereyan etmişti. Devletlerin bir kısmı “
Atina
İmparatorluğu”nun, diğer kısmıysa Mora Yarımadası’ndaki(Peloponnessos) “
Sparta’nın Krallığı
”nın müttefikleriydi. Thukyidides Antik Yunan uygarlığının çöküşüne yol açan bu savaşlarda Milattan önce 464’te gerçekleşen depremin de rol oynadığını kaydeder.
“
464 Depremi
” Sparta’yı ve diğer bazı şehirleri yerle bir etti. Öte yandan Mora Yarımadası’nın güney-batısındaki
Messenia
’da yerleşik, yarı-köle çiftçi “
Helotlar
” depremin yol açtığı büyük yıkımdan istifade ederek Sparta’ya karşı ayaklandılar. Askerî gücünün önemli bir kısmını depremde kaybeden Sparta, rakibi Atina’dan yardım istemek zorunda kaldı. Ancak Spartalılar kötü niyetli olduklarını vehmederek Atinalı askerleri geri gönderdiler. Sparta depremden önce, Atina ile savaş yapmaya niyetliydi. Deprem bu niyetin eyleme geçmesini engellemişti.
Atina, askerlerinin Spartalılar tarafından aşağılayıcı bir şekilde ülkelerine geri gönderilmesini hazmedemedi. Deniz gücü yüksek Atina İmparatorluğu, kara gücü yüksek Sparta Krallığı’yla olası bir savaşa hazırlanmak için Atina’dan Pire Limanı’na kadar uzanan surlar inşa etmeye koyuldu. Atinalılar bu surları inşa edene kadar Spartalılar’ı oyalama politikası yürütecekti.
“
Helot isyanları
” Sparta’yı 10 yıla yakın meşgul etti. Yaklaşık 25 yıl sonra da Peloponnessos Savaşları başladı. Her savaş gibi bu savaşlar da “
belirsizlik sisi
” altındaydı. Atina’nın en kudretli lideri
Perikles
, stratejisini “
kent savunması
” üzerine bina etmişti. Kırsal nüfus, sağlam surlarla çevrilmiş Atina’ya nakledildi. Böylece şehirde büyük bir insan kütlesi oluştu. Atina, Pire Limanı’ndaki donanma gücüyle Sparta ve bağlı kentlere seferler düzenleyerek savaşı kazanmayı umuyordu. Sparta piyadeleriyse nüfusu boşaltılmış kırsal bölgelerde oyalanabilirdi. Ancak doğanın şaşırtmaca öğeleri Atina’nın beklentilerini boşa çıkaracaktı.
Kuzey Afrika kaynaklı olduğu düşünülen bir “
veba salgını
” deniz yoluyla Pire Limanı’ndan Atina’ya ulaştı. Sağlam surlarla çevrilen kent içindeki nüfusun üçte biri bu salgında hayatını kaybetti. Spartalılar’ın kuşatması altındaki Atina, kendi savunma stratejisinin kurbanı olmuştu. Salgın Atinalı askerler yoluyla bazı müttefik şehirlere de yayılmıştı. Thukyidides’in veba salgınının sonuçlarıyla ilgili anlatısı dehşet vericiydi. Öte yandan Atina, dışardaki Sparta askerlerinin varlığı sebebiyle çok ciddi yiyecek sıkıntısıyla da yüz yüze gelmişti. Aralıklı olarak 3 yıl kadar süren dehşetli veba salgınlarında Perikles’in kendisi de hayatını kaybedecekti.
“
Savaş sisi
” içinde devam eden bu savaşlarda Atinalılar’ın maruz kaldığı bir diğer şaşırtmaca ise, “
depremler
” oldu. Atina başta olmak üzere birçok kent depremlerle sarsıldı. Depremler Sparta ordularının ilerlemelerine de engel teşkil etti. İki taraf da depremlerden büyük zarar gördü. Hava olayları üzerinde de olumsuz etki yapan depremler Atina’nın deniz gücüne zarar verdi. Tabii ki Sparta ve müttefiklerine ait gemiler de bundan zarar göreceklerdi.
Thukydides
bir kentin deprem nedeniyle oluşan tsunami dalgalarına yenik düştüğünü de anlatır. Veba salgınları, depremler, seller, tsunamiler ve orman yangınları savaşların seyrini değiştirmişti.
#Deprem
#Tarih
#Abdullah Muradoğlu
