Biri Çin’e, diğeri ABD’ye gitti!

ABD resmî olarak “Çin Halk Cumhuriyeti”ni tanıyor, Tayvan ile ilişkisiniyse “Tek Çin” politikasına bağıtlı yürütüyor. ABD, Çin’in Tayvan’ı tek taraflı ilhâk ihtimaline karşı “stratejik belirsizlik” olarak nitelenen bir politika izliyor. Özetlemek gerekirse bu politika Çin’in Tayvan’ı işgal girişiminde bulunması durumunda ABD’nin izleyeceği tutumu muğlak bırakıyor. ABD Başkanı Joe Biden bir işgal durumunda Tayvan’ı “askerî” olarak savunacaklarını defalarca ağzından kaçırdı. Beyaz Saray ise her defasında “Tek Çin politikamız değişmedi” diyerek hep tevil yoluna gitti. Yorumculara göreyse Biden’ın sözleri “gaf” değil, Pekin’e açık bir mesajdı.

ABD yönetiminin parçası olan “Temsilciler Meclisi”nin Başkanı McCarthy’nin Tayvan Lideri Tsai ile yaptığı görüşmede Tayvan’a silah satışının devam etmesi gerektiğini söylemesi ziyaretin mahiyetini yeterince ortaya koyuyor. Tsai ile görüşen vekillerin çoğuysa Meclis’te “Çin Komünist Partisi”nin faaliyetlerini izlemek için kurulan “Özel Komite”nin üyeleriydi.

Pekin’e göre Tsai’nin ziyaretine izin vermek suretiyle Biden Yönetimi “Tek Çin” politikasını açıkça ihlâl ediyor. Tsai’nin ABD’de yaptığı görüşmeleri “ gizli anlaşma eylemleri” olarak niteleyen Pekin tepki olarak Tayvan yakınlarına bir uçak gemisi göndermekle yetindi.

Hemen hatırlatalım, Birleşmiş Milletler 1971’de, ‘Çin Cumhuriyeti’ olarak bilinen Tayvan’ın koltuğunu “Çin Halk Cumhuriyeti”ne verdi. Pekin ayrıca BM Güvenlik Konseyi”nin 5 Daimi Üyesinden biri olmuştu. O zamana kadar BM üyesi 56 Devletin Tayvan ile diplomatik bağları vardı. En son Orta Amerika ülkesi Honduras’ın Pekin’e dönmesiyle Tayvan ile diplomatik bağları olan sadece 13 ülke kaldı. Bu ülkelerden 7’si Latin Amerika ve Karayipler’de, 4’ü Pasifik’te, 1’i Afrika’da. Avrupa’da sadece Vatikan’ın Tayvan ile diplomatik bağları var.

Çin’in ekonomik yükselişi ve buna bağlı olarak ilerlettiği diplomatik hamleleri onlarca ülkeyi Tayvan’dan uzaklaştırdı. Bazı yorumculara göre Honduras, Tayvan’dan istediği malî yardımı alamadığı için Pekin’i tercih etti. Tsai Ing-wen ise 26 Mart’ta yaptığı açıklamada Honduras’a atıfta bulunarak, “Çin ile anlamsız bir Dolar Diplomasisi yarışına girmeyeceğiz” dedi.

Tsai Ing-wen Amerika’dayken, Tayvan’ın önceki Cumhurbaşkanı Ma Ying-jeou da 27 Mart’ta başlayan 12 günlük gezi için “Çin Halk Cumhuriyeti”ndeydi. 1949’dan beri, Cumhurbaşkanlığı yapmış bir lider ilk defa ana kara Çin’i ziyaret etmiş oluyordu. Ma, Tayvan’ın kurucu partisi “Kuomintang”ın (KMT) lideri. Şimdi muhalefette olan Kuomintang, iktidardaki “Demokratik İlerleme Partisi”nin(DPP) aksine Pekin ile daha uzlaşmacı ilişkilerden yana. DPP’yi ‘ayrılıkçı’ olarak niteleyen Pekin, Tsai Ing-wen’in görüşme tekliflerine hiçbir şekilde kapı aralamıyor.

KMT ve DPP Tayvan’ın geleceği için iki farklı vizyonu temsil ediyor. Ma’nın görüşü “Tayvan ne tamamen bağımsız- ne de anakara Çin ile tamamen birleşik” olarak özetleniyor. Ma ve KMT “Pekin yanlısı” olduğunu reddetmesine rağmen özellikle iş alanında yakın bağları destekliyor.

Pekin’e gitmemesi dikkat çeken Ma, tarihi Çin ziyaretinin son durağı olan Şangay’da “Şangay Komünist Partisi Sekreteri”yle de görüştü. Ma, Tayvan’a döndüğünde gazetecilere verdiği demeçte, “Yönetimimiz Tayvan’ı tehlikeye atmaya devam ediyor. Gelecek, barış ve savaş arasında bir seçimdir” dedi. Tsai’nin partisine göreyse Ma, Pekin’in “tek Çin” ilkesinin ‘suç ortağı’ haline geldi ve Tayvan’ın egemenliğini savunma fırsatını değerlendirmedi.

Pekin’e gitmemesi dikkat çeken Ma, tarihi Çin ziyaretinin son durağı olan Şangay’da “Şangay Komünist Partisi Sekreteri”yle de görüştü. Ma, Tayvan’a döndüğünde gazetecilere verdiği demeçte, “Yönetimimiz Tayvan’ı tehlikeye atmaya devam ediyor. Gelecek, barış ve savaş arasında bir seçimdir” dedi. Tsai’nin partisine göreyse Ma, Pekin’in “tek Çin” ilkesinin ‘suç ortağı’ haline geldi ve Tayvan’ın egemenliğini savunma fırsatını değerlendirmedi.