15 Temmuz sosyolojisi

15 Temmuz'da Türkiye halkının bir darbe teşebbüsüne karşı ortaya koyduğu tepki ve akabinde gelişen olaylar sosyal bilimlerin bütün ezberlerini yeniden gözden geçirmelerini gerektirecek nitelikte özgün yanlar içeriyor. Bu tespiti daha önceki bir yazımızda da ifade etmiştik. Darbe girişiminin yapıldığı geceden sonra 27 gün devam eden demokrasi nöbetleriyle birlikte hiç kimsenin gözardı edemeyeceği nitelikte bir toplumsal hareket ortaya çıkmış oldu.

Dünya basınının Türkiye'de ortaya konulan bu sosyal harekete karşı sergilediği lakaytlık da aslında aynı sosyolojik gerçekliğin başka bir yanı olarak kaydedilmeli. Gezi hareketinden önce birşeylerin kokusunu almış olan CNN ve BBC gibi dünya basınının temsilcilerinin 15 Temmuz'a kör ve sağır kalışları bir açıdan yeni bir bilgi ortaya koymuyor.

Egemen güçlerin sesi olarak bu basın organlarının egemen güçleri rahatsız eden bir ülkede, bu rahatsızlığı daha da artıracak, hatta bu rahatsızlığın altında yatan çıkar hesaplarını, kötü niyetlerini, hasis duygularını ortaya koyacak bir yayın yapmamaları fazla sürpriz sayılmaz.

Açıkçası bu görüntüler bir çuval inciri berbat eden görüntülerdi, o yüzden onları görmezden gelmek en iyisiydi. Ama bu mızrağı hangi çuvala sığdıracaklardı.

Olayın haber boyutuyla çarpıtılması bir yana, neticesinde bir sosyal bilim konusudur yaşananlar. Bir “yeni toplumsal hareket” örneğidir 15 Temmuz ve sonrasında yaşananlar.

her zaman sosyolojinin ilgi konusu olmuştur ve bu sosyoloji içinde yeni toplumsal hareketlerle ilgili genel kabul geren bir tipoloji vardır.

Bu tipoloji üzerine

hatırlayalım. Bir yeni kuşağın doğuşu müjdelendi. Artık adına Y kuşağı mı diyecektik bu yeni gençliğin, yoksa X mi? İş ona kalmıştı. Ne güzellemeler, ne analizler, ne devrim müjdeleri çıkmıştı bu kuşak edebiyatından.

Dünyanın her yanından özellikle batılı felsefeci ve sosyologların dikkati çekildi bu hadiseye. Her tarafından Vandalizm, şiddet ve insanlığa dair herhangi bir proje veya ufuk yoksunluğu dökülen bu hareket üzerine özgürlük söylemleri döktürüldü.

. Türkiye solunun “bir türlü gerçekleşmemiş devrim” hayalinin bir takıntıya dönüşmüş olduğunun iyice açığa çıktığı bir sahneden ibaret kaldı. İşi arkaplanında ise aynı dönemde Mısır'da sergilenen ve sonu darbeyle biten Temerrüd hareketi ile paralelliği ve biraz daha kazındığında FETÖ'nün polis, yargı ve medya unsurlarının kendilerine özgü rolleriyle iyice dolduruluşa getirilip, kışkırtılıp sokaklara sürülen kalabalıklardan başka bir şey kalmıyordu. O oyunu oynatan ile bilahare 17 Aralık, 19 Ocak ve 15 Temmuz'u oynatan aynı eldi. Olay bir toplumsal değişime, bir sosyolojik gerçekliğe dayanmıyordu.

Oysa 15 Temmuz'a karşı ortaya konulan irade güçlü bir sosyolojik gelişimin, değişimin ve varlığın bütün işaretlerini taşıyor. Bu iradenin ve varlığın her tarafında Recep Tayyip Erdoğan'ın bir lider ve bir aktör olarak merkezi bir rolü var.

Belki darbecilerin en büyük yanılgısı ve belki de darbenin başarısızlığa mahkum olmasının en önemli sebebi buydu. Onlar halkın zaten bir diktatör olduğu için nefret etmeleri gereken Erdoğan'a karşı bir darbe teşebbüsünün halk tarafından bir kurtarıcı olarak karşılanacağı safsatasına kendilerini bile inandırmışlardı.

İhaleyi kimden aldılarsa onları da buna aynen inandırmış oldukları için onlar da büyük bir hayal kırıklığı yaşamış oldular. Hayal kırıklıkları ve yenilgileri bol olsun demekten başka bir şey gelmez elimizden.

Bu araştırmaların hepsinde ortaya çıkan bulgulara göre karşımızda gerçekten yeni bir toplumsal hareket profili var. Örneğin, sadece beş yıl öne gerçekleşen Arap Baharı hareketlerinde insanlar diktatörlerinden ve kendilerini yüzyıldır ezen, sömüren, düzenlerinden kurtulmak, onu devirmek için yola çıkmışlardı.

Bir önemli sosyolojik tespit buydu.

Başka bir tespit,

. Alt sınıftan insanlar da yok değildi elbet. Hatta Türkiye'deki ortalama dağılımla orantılı bir katılım bile sözkonusuydu. Ancak Konda'nın anketinde ve diğer anketlerde işsiz oranının demokrasi nöbetlerinde çok düşük olduğu tespiti bir hayli ilginçtir.

Bugünkü yazımızda değinebileceğimiz son bir tespit de gerek

. 15 Temmuz, bütün çeşitliliğimizle birlikte bir millet olma sürecinde tam da bu örneklemle önemli bir aşamaya geldiğimizi gösteriyor.

'nın araştırmasında yüzde 12-14 arası bir Kürt katılımı tespit edilmiş ki, bu oran Türkiye'deki Kürtlerin büyük bir çoğunluğuna denk geliyor.

Tıpkı diğer unsurlar gibi.

15 Temmuz sürecinin sosyolojisi bundan ibaret değil elbet, ama yerimizin son sınırına geldik, daha sonra devam ederiz.