Dostluk hukukuyla, kardeşlik ahlâkıyla, arkadaşlık âdabıyla ilgili çok yazı kaleme aldık. Özellikle şu günlerde, bu tür çalışmalara daha çok ihtiyacımız var. Çünkü kardeşliğimiz irtifa kaybediyor. Birçok noktada ve meselede, menfaat, maneviyatın önüne geçiyor. Gidişat:
Tanıdık çok, arkadaş yok.
İnsanlarla dostluk kurmak, güzel huylu olmanın icaplarındandır.
Kuramamak ise sıkıntılı bir halin habercisidir. Peygamber Efendimizin mübarek sözüdür bu: “Mümin; geçinen, geçinilebilen kimsedir. İnsanlarla dostluk ve ülfet etmeyen, kendisiyle de dostluk edilemeyen kişide hiçbir hayır yoktur.”
Server Yayıncılık, kıymetli kitaplarla tekrar gönül hânemizi şenlendirdi. İslâm'da Dostluk ve Kardeşlik Adabı isimli kitabı bir müjde gibi aldık, hemen okuduk.
Mahmud Es'ad Coşan Hocaefendi'nin hizmetleri vefatından sonra da devam ediyor. Dünyadan ayrıldı ama biz ondan ayrılamadık.
Hocaefendimiz, İmam Gazzâli'nin dostluk ve kardeşlik konusundaki emeklerini günümüze getiriyor. Bize düşen okumak, anlamak ve inşallah uygulamak.
Yazımızın buradan sonrası çoğunlukla bize ait değil. Kitaptan iktibaslar yapacağız.
***
Dostluk iyi huyun, dargınlık ve ayrılık ise kötü huyun meyvesidir. (Sayfa 13)
Hz. Ömer'in sözü:
Sizden biriniz, bir başkasının sevgisine nâil olursa, ona sımsıkı sarılsın. Çünkü bu çok nadir zuhur eder.
(26)
Kişinin kardeşinin yüzüne sevgi ve merhametle bakması ibadettir. (27)
Bilinmelidir ki her insan arkadaşlığa layık değildir. Arkadaş, kendisiyle arkadaşlık yapmaya sebep olacak birtakım meziyetler ve sıfatlarla temayüz etmiş olmalıdır. (65)
Fasıkla arkadaşlıkta hayır yoktur. Menfaatler değiştikçe onun da hareketleri değişir.
(68)
Senin iyiliklerini herkese duyuran, kötülüklerini saklayan kimseyle arkadaşlık et. (71)
Câfer-i Sâdık, “beş kişiyle arkadaşlık etmeyin” buyuruyor. Bunlardan biri, korkak olandır. “Çünkü o seni ele verir. Müşkül anlarda kaçar ve seni yalnız bırakır.” (72)
Kardeşler üçtür: Onlardan biri gıdaya benzer, onsuz olmaz. Diğeri ilacı benzer, her zaman değil, bazen ihtiyaç duyulur. Üçüncüsü de dert gibidir, kimse ona asla ihtiyaç duymaz. / Me'mûn (73) Yine de gelip seni bulur.
Dünyevî menfaatlerine düşkün olan bir kimseyle arkadaşlık, öldürücü bir zehirdir.
(74)
Huylar birbirinden -sahibi farkına varmayacak şekilde- bir şeyler kapar. Dünyaya düşkün olanla düşüp kalkmak insandaki hırsı tahrik eder. (75)
Arkadaş, arkadaşının hoşuna gitmeyecek bir sözü söylemekten sakınmalıdır. (92)
Arkadaşının kötülüklerini ve ayıplarını zikretmek, her müslüman için haramdır. (92)
İbnü'l Mübârek'ten:
Mümin, kusurlara mazeret bulmaya çalışır; münafık ise kusur araştırır.
(93)
***
Kitap boyunca nasihat ve uyarılar sürüyor. Mesela:
“Münakaşayı seven kimseyle dostluk edilmez.”
Bu bize ne söylüyor?
Arkadaşımız, bizim makamımızda olandır. Dostluğun hakikati budur.
Arkadaşlığın ayakta duruşu, konuşulan ile yapılanın uygunluğuna bağlıdır. Ayrıca şefkatli davranmak, fedakâr ve vefakâr olmak gerekir.
Peygamber Efendimiz'den: Kişinin müslüman kardeşini tahkir etmesi, kötülük olarak ona kâfi gelir. (104)
Altını çizdiklerimizi paylaşmaya devam edelim:
İnsanların en âcizi arkadaş bulmakta geri kalan; ondan daha âcizi ise bulduğu arkadaşı zayi edendir.
(105)
Ebu Derdâ'dan: Arkadaşın değişip olduğundan başka bir hal takınınca, onu bu sebepten terk etme. Çünkü arkadaşın bir bakarsın şaşırır, bir bakarsın doğru yola gelir. (120) Son zamanlarda yaygınlaşan linç kültürüne bu söz eşliğinde yeniden bakalım.
“Allah'ın kullarının en kötüleri söz taşıyıcılar, dostların arasını açanlardır.” (126) Peygamber Efendimiz böyle buyurmuştur.
Kimseyi bir başkasına karşı zulüm işlemeye teşvik etme.
(156) Hepimizi yakından ilgilendiren bu nasihati tekrar edelim: Kimseyi bir başkasına karşı zulüm işlemeye teşvik etme.
İyi gün dostundan şiddetle sakın, çünkü o, düşmanların en büyüğüdür. (157)
Bütün bunları okuduktan sonra ancak şunu söyleyebilirim:
Dostlarımıza yorgunluk değil, ferahlık vermeliyiz.
***
Kitaplarda ne güzel şeyler var.
#Dostluk hukuku
#İmam Gazzâli
