Kongre sonuç bildirgesinde, yazının başlığı ile ilgili olarak şöyle bir giriş yapılmıştır:“Günümüzde insanların ihtiyaçları ile paralel olarak pek çok yeni kiralama sözleşmeleri ortaya çıkmıştır. Leasing, kira sukukları (Kira Sertifikaları), eski kiracının ticaret mahallini yeni kiracıya devrederken aldığı hava parası ile yapılan kiralamalar, değişken fiyatlarla yapılan kiralama, İslami finansman temininde kullanılan kira senetleri, şayi olan malların kiralanması vb. gibi caiz sayılan kira akitlerinin
Kongre sonuç bildirgesinde, yazının başlığı ile ilgili olarak şöyle bir giriş yapılmıştır:
“Günümüzde insanların ihtiyaçları ile paralel olarak pek çok yeni kiralama sözleşmeleri ortaya çıkmıştır. Leasing, kira sukukları (Kira Sertifikaları), eski kiracının ticaret mahallini yeni kiracıya devrederken aldığı hava parası ile yapılan kiralamalar, değişken fiyatlarla yapılan kiralama, İslami finansman temininde kullanılan kira senetleri, şayi olan malların kiralanması vb. gibi caiz sayılan kira akitlerinin yanı sıra şer'an caiz görülmeyen kira akitleri bunlardan bazılarıdır.”
Bu girişten sonra heyetin aşağıdaki hususlar üzerinde görüş birliği ifade edilmektedir:
1. Aşağıda zikredilen kira akitleri caizdir:
Ticari isim ve şirket isminin kiralanması, uçak kiralanması, iş alet ve edavatının kiralanması, banka kasası kiralaması, kanunen gerekli şartların deruhte edilmesi şartıyla devre mülk kiralanması
2. Caiz olmayan kira sözleşmeleri:
Diploma kiralama, taşıyıcı anne kiralama, diğer şahsı kendi adına ilmi araştırma ve tez yazımı için kiralama, İslam'ın haram kıldığı fiillerin icra edilmesi hususunda yapılan kiralama, insan kaçakçılığını kolaylaştırmak için yapılan kiralamalar.
1. Leasing
Genel olarak tüm alanlarda özel olarak da mali müesseselerde olmak üzere günümüzde yapılan kiralama sözleşmelerinin en yaygın olanlarından biri de leasingdir. Heyet, sunulan tebliğ ve yapılan müzakereler sonucunda şu sonuçlara ulaşmıştır:
1. Uluslararası Fıkıh Akademisinin 110 (12/4) numaralı kararı teyit edilmiştir. Bir fikir vermesi itibarıyla söz konusu karar aşağıya alınmıştır:
“Leasingin caiz olan ve olmayan şekilleri aşağıdaki gibidir:
a. Caiz olmayan şekli: Tek bir mahal üzerine iki farklı akdin aynı zamanda icra edilmesi.
b. Caiz olan şekli:
1. Zaman bakımından her biri diğerinden müstakil olarak yapılan iki akdin olması. Buna göre satış akdinin ya da malın kiracıya devrine dair yapılan vadin icare süresinin bitmesinden sonra icra edilmesi
2. İcare akdinin örtülü bir satış akdi gibi olmaması fiili olarak uygulanması
3. Kiralanan malın tazmininin kiracıya değil kiralayana ait olması. Buna binaen kiracının kastı ve kusuru olmaksızın meydana gelebilecek hasarları kiralayanın karşılaması
4. Kiralanan malın sigortalanması halinde sigortanın fıkhen caiz olduğu şekliyle yapılması ve sigorta masraflarının kiralayan tarafından karşılanması
5. Kira süresi boyunca kira hükümlerinin malın devri esnasında ise satış akdinin hükümlerinin tatbik edilmesi
6. Kiralan malın işletilmesinden kaynaklanan masraflar dışında kalan servis masraflarını kira süresi boyunca kiralayan tarafından karşılanması
Leasingin caiz olmayan şekillerinden bazıları şöyledir:
1. Kiralanan malın kira süresinin bitiminden sonra yeni bir akit yapmadan kendiliğinden kiracıya intikali şeklinde yapılan leasing sözleşmesi
2. Malın, kiracıya üzerinde anlaşılan muayyen ücretleri ödemesi şartıyla ya da satışın ileriki bir zamana nispet edilerek yapılan leasing sözleşmesi
3. Kiralayan lehine muhayyerlik şartı koşularak gerçek anlamda icare akdi yapılması”.
Buraya kadar aktardığım tespit ve hükümlere katılıyorum. Farklı görüşüm aşağıya aldığım iki cümle ile ilgilidir:
“Tek bir mahal üzerine iki farklı akdin aynı zamanda icra edilmesi.”
“Kiralanan malın kira süresinin bitiminden sonra yeni bir akit yapmadan kendiliğinden kiracıya intikali şeklinde yapılan leasing sözleşmesi”.
Heyet bu konuda kadim fıkhın “Bir akit (icab-kabul) içinde birden fazla işlemin (bu manada akdin) caiz olmadığı” görüşünü günümüze aktarmıştır. Halbuki bu konuda yapılan araştırmalar, yasaklamanın mutlak olmadığını, belli bir iki uygulamaya ait bulunduğunu ortaya koymuştur. Günümüzde ise sözleşmeler değişmez, kaybolmaz, farklı iddialara konu olamaz şekilde ve açıklıkta kayıt altına alınmaktadır. Bu sebeple ve ihtiyaç da bulunduğu için “birden fazla işlemin ve akdin bir çırpıda, bir sözleşme metninde bir imza ile yapılması” teamül haline gelmiş ve bir kısım fıkıh alimleri de bunu caiz görmüşlerdir. Bu işleme en yaygın bir örnek müşteri ile otel arasındaki sözleşmedir. Müşteri formu doldurup imza ettiğinde otel yönetimi ile oda kiralama, hizmet kiralama, yemek satın alma gibi biden fazla işlemi/akdi birden yapmaktadır.
Leasing heyetin öngördüğü gibi de yapılabilir, mesela “son altı ayda ödenecek senetler satım senedi olarak düzenlenmek suretiyle” de yapılabilir. Bu takdirde son altı aya kadar kira akdinin, son altı ayda ise satım akdinin hüküm ve hukuku uygulanır.
#İcare
#kirlama
#icab-kabul
