Türkiye’de ilk süpermarket, ilk lüks otel ve 1950’li yıllar

Herkes ilk süpermarketin İstanbul’da açıldığını zanneder ama öyle değildir.

Çarşı kültüründen AVM’lere geçişin ilk dönemi 1950’li yıllar.

Mahalle bakkalına ilk darbe devlet ve yabancı sermaye işbirliğiyle o dönemde gerçekleşiyor.

Türkiye’nin ilk süpermarketi Gima’dır.

İlk açıldığı yer de Ankara’dır.

25 Mart 1957’de Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes’in katıldığı bir törenle ilk GİMA açılır.

İstanbul’a Migros’un gelişi ise çok daha gürültülü olmuş.

Gazetelerde Migros haberleri ile Hilton haberleri birbiri ile yarışıyormuş.

***

O dönem gazetelerinde yer alan haberlere göre halk Migros’tan ucuzluk bekliyordu.

1 Ekim 1955’ten itibaren 25 kamyonla halkın ayağına kadar giden Migros 2 yıl boyunca seyyar kamyonlarla satış yaptı.

İlk sabit mağazasını 16 Aralık 1957’de Beyoğlu Balıkpazarı’nda açtı.

Böylece İstanbullular gerçek anlamda bir süpermarketle Ankaralılardan 9 ay sonra tanışmış oldu.

Sonrası mı?

Her sokak başında bir süpermarket, her boş arazide bir AVM.

‘50’li yıllarda Türkiye
1950’ler Menderes’li, Bayar’lı, Migros’lu, Gima’lı, traktörlü, gecekondulu, naylonlu, hula huplu yıllardı; çok partili demokrasiye geçişle askeri darbe arasına sıkışmış bir zaman dilimi. Aynı zamanda Elvis Presley, Zeki Müren, Leyla Gencer, Brigitte Bardot, Ayten Alpman, Dizzy Gillespie, Nana,
6-7 Eylül olayları, Migros kamyonları
, köy romanları, Yeşilçam’ın doğum sancıları, Kore’ye giden askerler, allı yeşilli traktörler, çalgılı gazinolar, alaturka-alafranga çekişmesi, radyo günleri...
***
“İkinci Dünya Savaşı’nın ortak acıları ve açtığı yaraların sızısıyla geçen bir önceki 10 yılın sonrasında bir uyanış, nefes alış, neşe ve refah dönemi” olarak tarif ediyor kitabın yazarı Derya Bengi.
Kitabın ismi:
‘50’li yıllarda Türkiye: Sazlı Cazlı Sözlük.
Kitabın alt başlığı olan ‘Şimdiki Zaman Beledir’ 50’li yılların popüler türkülerinden biri olan ‘Ha Bu Diyar’dan bir mısra.
Yapı Kredi Yayınları’ndan
çıkan 370 sayfalık kitap 50’li yılların Türkiye’sinin kitaplarına, filmlerine, şarkılarına, danslarına yer veriyor.
***
Kitap her ne kadar ‘50’li yıllarda Türkiye’ başlığıyla çıksa da, o dönemde Türkiye’deki kültür sanatın büyük ölçüde
Avrupa ve Amerika’dan etkilendiğini
de göz önünde bulunduruyor ve 50’lerde Türkiye’de kültür sanat anlamında olan biten her şeye değinmeye çalışıyor.
Kitap döneme ait zengin bir görsel içeriğe sahip.
Dönemin karikatürlerine, kartpostallarına, dergi kapaklarına, plak görsellerine, film afişlerine ve kült fotoğraflarına yüksek çözünürlükte yer verilmiş.
Kitap, 1950’li yılları o dönemin gözü ve diliyle okumak isteyenler için, o dönemin gazete ve dergilerinin rehberliğinde hazırlanmış.

1955 Eylülü’nde ön açılışı yapılan Hilton, ilk yabancı misafirlerini ağırladıktan sonra tamamlanması için kapatılmış.

1956’nın Ocak ayının ilk haftasında da Vehbi Koç’un kızı Semahat Arsel ile Nusret Arsel’in düğünü odaları bomboş duran Divan otelinde yapılmış.

Ancak otelin resmi açılışı 14 Ocak’ta olmuş.

Törende Hilton’a bile nasip olmayan sürpriz bir konuk daha varmış.

Arif Nihat Asya’nın İstanbul’da uluslararası standartlarda Hilton’dan başka otel bulunmadığı 1950’li yıllarda yazdığı meşhur dörtlük şöyledir:

Bir kaafileyiz zavallıdan yoksuldan,

Nidelim üstün yaratılmış kul kuldan;