Avrupa’da müspet bilimler geliştikçe, din önemini yitirmeye başlamıştı. Oysa hayatın iki kaynağı vardı; biri din, yani metafizik, diğeri ilimdir. İlim cemiyette medeniyetin, metafizik kültürün oluşmasını sağlar. Bütün sanatların, bir başka söyleyiş ile insani faaliyetlerin kaynağı dinlerdir; bunda başarılı olamayan milletler, başarılı olanlara kol kuvveti olarak katılmaları, yani asimile olmaları sosyal kanundur. Tabiatın koynunda mutlu yaşamak için verilen savaşta ise en büyük yardımcımız ilimdir.
Avrupa’da müspet bilimler geliştikçe, din önemini yitirmeye başlamıştı. Oysa hayatın iki kaynağı vardı; biri din, yani metafizik, diğeri ilimdir. İlim cemiyette medeniyetin, metafizik kültürün oluşmasını sağlar. Bütün sanatların, bir başka söyleyiş ile insani faaliyetlerin kaynağı dinlerdir; bunda başarılı olamayan milletler, başarılı olanlara kol kuvveti olarak katılmaları, yani asimile olmaları sosyal kanundur. Tabiatın koynunda mutlu yaşamak için verilen savaşta ise en büyük yardımcımız ilimdir. İlimler bizde beyin oluşturur; bizi güce kavuşturan beynimiz aynı zamanda kendimizi, yani menfaatimizi duyurur. Temelini dinde bulan vicdanımız ise bize başkasını düşündürür. Vicdanı teşekkül etmeyen bir insanın, beyninin güçlenmesi ne büyük felakettir; toplum için azgın bir domuzdan daha tehlikeli hale gelir. İlim bize güç, metafizik bize sorumluluk verir. Özetle ilim ve metafiziğe sahip toplumlar, hem güçlü olurlar hem de geleceğin tarihini yazarlar.
***
Müspet bilimlerle Batı’nın beyni geliştikçe, önemini yitiren din anlayışlarıyla beraber vicdanları da törpülendi; gittikçe hırsları, ihtirasları ön plana çıkmaya başladı. İşte Avrupa’nın acımasız sömürgeciliği buradan doğdu. İhtirasları gem tanımaz hale gelince, karşılarında iyice cılızlaşan manevi değerler, gelenekler duramaz oldular. Maneviyatın, geleneklerin bulunmadığı yerde, yozlaşmanın boy atması tabiidir. Birinci ve İkinci Dünya Savaşları’nın getirdiği açlık ve kıtlık ihtirasları iyice kamçılayınca, Avrupa’daki aşınan manevi değerler iyice güçsüzleşti; yozlaşma alevlendi. Üç yüz yıldan beri dünyaya yön veren Avrupa kıtasında, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra tüm insanlığa hitap eden bir beyin yetişmedi.
***
O dönemde biz de Avrupa’nın peşinden gidiyorduk; üstelik çok güçlü olan kilise teşkilatını andıran, manevi dünyamızı düzenleyen bir yapılanma yoktu. Bu yüzden Avrupa’da yüzyıllar boyunca oluşan yozlaşmanın bizde etkisini çok çabuk göstermesi tabii idi. Üç gün okula giden çocuğumuz annesini babasını beğenmiyor; babasının fesine, annesinin başörtüsüne düşman kesiliyordu. Yöneticilerimiz de Batılı olabilmemizin biricik yolunun metafizikten ve tarihten kopmak olduğunu düşünüyor; bütün bilim yuvalarını bu gaye ile düzenliyorlardı. Bu unsurlar da bizim yozlaşma girdabında boğulmamızı hızlandırmıştı. Said Nursi, Süleyman Tunahan, Abdülhakim Arvasi, daha pek çok muzdarip sürüklendiğimiz felaketten bizleri kurtarmak için canlarını dişlerine takmış, mücadele ediyorlardı. Çağın imkânlarıyla donanmış güçle, bu imkânlardan mahrumların bir savaşıydı; adeta güvercinlerin tanklara karşı koymaları gibiydi. Ecdat yadigârı bu topraklarda, dünyada emsali görülmemiş orantısız bir mücadele yaşanıyordu. Cübbeli, sarıklı, sakallı bu insanlar idraklerini ve şahsiyetlerini apayrı bir dünyada bulmuşlardı; yeni nesillere hitap etmeleri çok güçtü. Sadece dünyaları değil, kelimeleri, telakkileri, zevkleri de farklı idi. İşte bu hengâmede ortaya bir ses düştü:
“
Durun kalabalıklar bu cadde çıkmaz sokak!”
diyordu.
Bu ses tarihin derinliklerinden manevi dünyamızı yüklenerek geliyordu; hem de o günün gencinin anlayacağı kadar taze ve gür idi:
‘‘Atomlarda cümbüş, donanma, şenlik;
Ve çevre çevre nûr, çevre çevre nûr.
İçiçe mîmârî, içiçe benlik;
Bildim seni ey Râb, bilinmez meşhûr!’’
Bu sesin sahibi şairliğini, şöhretini, o güne dek bütün dünyevi kazanımlarını tehlikeye sürdüğünün farkındaydı; çünkü nasıl bir dünyada yaşadığını idrak edecek kadar akla ve bilgiye sahipti. Neylersin ki inanan hesap yapamazdı; o da yapmadı:
‘‘Ben ki, toz kanatlı bir kelebeğim,
Minicik gövdeme yüklü Kafdağı,
Bir zerreciğim ki, Arş'a gebeyim,
Dev sancılarımın budur kaynağı!’’
diyerek bütün varlığıyla mücadeleye atıldı. Üzerine gelen bütün belalara:
‘‘Bir fikir ki, sıcak yarada kezzap,
Bir fikir ki, beyin zarında sülük.
Selâm, selâm sana haşmetli azâb;
Yandıkça gelişen tılsımlı kütük.’
’
feryadıyla katlandı.
Üstad, ne çileler çekti. Güneşin sızmadığı hapishaneler onun mekânı oldu. Bir insanı kâfir diye öldürüp şehit diye namazının kıldırıldığı bir ortamda yaşıyorduk. Bir gün bu topraklarda lekesiz bir şafak sökerse, insanlık kendi değerini idrak ederse, beyni olanlar bu sese çok şey borçlu olduklarını fark edeceklerdir.
#Necip Fazıl
#Avrupa
#Batı
