Dış âlem hesapları

Yurtta ve cihanda yoğun ekonomik gelişmeler gündemi sararken, biz bir yandan makro profilimize bakmayı sürdürelim. Bu doğrultuda hatırlayacak olursanız, son ilgili yazımda iç talepteki kredi destekli canlanmayı gündeme getirmiştim. Bugün ise, dış âlem tarafından gelen etkilerle devam edelim diyorum. Hazır bu hafta en güncel ilgili veriler de açıklanmışken, resmin bu tarafındaki mesajları bir okuyalım.

Öncelikle belirtmek gerekir ki; TÜİK bu Salı Eylül dış ticaret istatistiklerini açıklayınca, yılın 3. çeyrek faslını da netleştirmiş olduk. Duruma evvela ihracat açısından bakacak olursak, yılın ilk 9 ayında nominal rakamlarla %10,5 oranında bir artış kaydettiğimiz anlaşılıyor. Bu noktada, 3. çeyrek özelinde yıllık bazda hızlanan bir tablonun söz konusu olduğunu eklememde fayda var.

Doğrusu bu sene ihracat yüzümüzü güldürdü. Özellikle motorlu kara taşıtları, demir-çelik, makineler gibi fasıllar da, bu gelişimde öne çıkan katkıları verdiler. Hatta Çarşamba günkü TİM açıklaması sayesinde, son çeyreğin ilk sinyallerini de almış olduk. Ekim TİM verileri, bu dönemde ihracatın yıllık bazda %15,6 oranında arttığını ortaya koydu.

Dolayısıyla ihracat yıl ilerlerken memnun etmeye devam ediyor ancak madalyonun diğer yüzündeki ithalat da hiç sönük kalmıyor. Zira yılın ilk 9 aylık döneminde, ithalat %15,5 artmış durumda. Demek oluyor ki; ihracat artışından da ileri gitmiş bir ithalat performansıyla karşı karşıyayız.

Yılın 2. çeyreği itibariyle kıpırdanan ithalatta 3. dilimde baş gösteren tırmanış, son tahlilde olayı bu safhaya getirmiş gözüküyor. Bu ise, net mal ihracatının büyümeye katkısı açısından da, cari açık açısından da hoşumuza gitmiyor.

O halde sebebini anlamakta fayda var.

Bu doğrultuda verileri biraz daha açarsak, söz konusu %15,5’lik ithalat “büyümesinin” %43’lük kısmı kıymetli taşlar ve metaller denen fasıldan, bir başka deyişle büyük ölçüde “altından” geliyor. O halde, daha önce de bahsetmiş olduğum şu canlanan altın ithalatını, buradaki dengeyi oynatmada baş müsebbip olarak tanımlayabiliriz. Bu yıl söz konusu ithalat “artışının” ikinci aktörü ise, fiyatlardan da yüz bulan enerji kalemi...

Hatta şöyle söyleyeyim; bu iki kalemdeki gelişim, ilk 3 çeyrekteki toplam ithalat artışının %74’ünü açıklıyor. Ve buna bir de yine fiyat etkisi barındıran demir-çelik faslını eklersek, ediyor açıklamanın %84’ü.

Dolayısıyla görüldüğü üzere, sektörler bazında incelediğimizde özellikle birkaç fasıl odaklı bir ithalat tetiklenmesinden bahsediyoruz. Lakin neticeye bakarsak, altın ayarıyla da olsa bu durum dış ticaret açığında bir artışı beraberinde getirmiş gözüküyor. Mal alışverişindeki bu vaziyet, ister istemez cari açığın nominal gelişimini bozucu bir etki sunuyor.

Ve fakat dış âlemle sadece mal ticareti yapmıyoruz malum. İşin hizmet tarafı da önem taşıyor. Bu kapsamda ise, gözlerimizi hemen bize dış fazla üreten turizm sektörümüze çeviriyoruz. Neyse ki bu cephede olumlu haberler var. Nitekim 2016 yılında hasar gören sektör, hızla kendine gelmeye devam ediyor.

Şöyle ki; yine bu hafta TÜİK’in açıkladığı verilere göre, ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı, 3. çeyrekte %38,1 artış kaydetti. Bu bir bakıma, kaybettiğimiz zemini yeniden kazanmaya başladığımız anlamına geliyor. Bu resmin içinde, kayıplarımızı ziyadesiyle geri aldığımız Rusya pazarımız da, çekingenliğini ufak ufak üstünden atmaya başlayan bazı Batı pazarlarımız da var.

Hal böyle olunca ise, turizm gelirlerinde bu dönemde %37,6 oranında bir büyüme kaydetmiş olurken, 2015 rakamlarına bir parça daha yakınsamış oluyoruz. Kişi başı ortalama harcamalar detayında ise, düşüşün 3. çeyrekte durulduğu göze çarpıyor. Sektör açısından sevindirici olan bu gelişmeler, dönemin GSYH büyümesine de hoş bir katkı sunuyor. Öte yandan, ithalattaki hızlanmayla canı sıkılan cari işlemler dengesini de teskin edici bir etki zuhur etmiş oluyor.

İşte bu çerçevede, son çeyrek verilerini de dikkatle izlemeyi sürdürüyor olacağız. Ben birtakım görüşmeler için çıktığım dış âlem yollarından bu yazıyı gönderirken, Ekim geçici ithalat verilerinin de eli kulağındaydı.